Σύμφωνα με μελέτες τα προγράμματα ομαδικών ασφαλίσεων καταλαμβάνουν τις πρώτες θέσεις αναφορικά με τις επιθυμητές «μη χρηματικές» αμοιβές, τόσο από την πλευρά των εργαζομένων όσο και από την πλευρά των επιχειρήσεων. Δεδομένων των ελλείψεων που παρουσιάζει σήμερα η κοινωνική ασφάλιση στην Ελλάδα, τα προγράμματα αυτά είναι σε θέση να εξασφαλίσουν πρόσβαση σε υψηλής ποιότητας υπηρεσιών υγείας, ενώ ταυτόχρονα λειτουργούν και ως μία έμμεση αμοιβή του ανθρώπινου δυναμικού.

Η κοινωνική ασφάλιση τόσο στον τομέα της Υγείας όσο και στις παροχές συνταξιοδότησης έχει υποστεί σημαντικές αλλαγές τα τελευταία χρόνια με βασικό στόχο τον εξορθολογισμό τους, δηλαδή τη μείωση των εξόδων και την αντίστοιχη βέλτιστη διαχείριση των εσόδων και των κονδυλίων που διοχετεύονται προς αυτήν την κατεύθυνση. Συγχωνεύσεις, καταργήσεις οργανισμών, μείωση δαπανών, μετακίνηση προσωπικού, μείωση συντάξεων κ.ά. είναι μόνο μερικές από τις πρακτικές που ακολουθήθηκαν, με άμεσο αντίκτυπο την ενίσχυση της ανασφάλειας των ανθρώπων ως προς την πρόσβασή τους σε παροχές και υπηρεσίες υγείας.

Από την άλλη πλευρά, ολοένα και αυξανόμενη εμπιστοσύνη επιδεικνύεται στους εναλλακτικούς ή συμπληρωματικούς τρόπους ενίσχυσης των κοινωνικών παροχών, με τα επιχειρήματα και τις φωνές που τάσσονται υπέρ της αναγκαίας ιδιωτικής ασφάλισης, ολοένα να πληθαίνουν. Ενδεικτικό παράδειγμα αυτού είναι η συνεχής αυξητική πορεία των ασφαλίσεων Ζωής όπως προκύπτει από τα στοιχεία της τελευταίας έρευνας της Ένωσης Ασφαλιστικών Εταιρειών Ελλάδος σχετικά με την παραγωγή ασφαλίστρων στη χώρα μας για τους μήνες Ιανουάριος-Νοέμβριος 2014, ενώ αξίζει να παρακολουθήσει κανείς την πορεία των αποτελεσμάτων του ασφαλιστικού κλάδου συνολικά, σε σύγκριση με το προηγμένο έτος 2013 (Γράφημα 1).

Στην ίδια γραμμή, και με κοινό στόχο τη μείωση της ανασφάλειας και την πρόσβαση σε υψηλότερης ποιότητας παροχών και υπηρεσιών υγείας τάσσονται και οι ομαδικές ασφαλίσεις, μία ουσιαστική παροχή των εταιρειών προς το σημαντικότερο κεφάλαιό τους, τους ανθρώπους τους. Οι παροχές των προγραμμάτων ομαδικής ασφάλισης αποδεικνύονται εξαιρετικά ωφέλιμες στις μέρες μας, ενώ πλήθος ερευνών τείνουν να τα αποτυπώνουν και να τα ενισχύουν συνεχώς. Ποιες είναι όμως οι βασικές προϋποθέσεις και κάτω από ποιες συνθήκες μπορούν να αναδειχτούν σε μία ευέλικτη παροχή ανταποδοτικής αξίας;

Μη χρηματικές παροχές
Οποιαδήποτε παροχή προσφέρει ένας οργανισμός στο ανθρώπινο δυναμικό του και δεν λαμβάνει τη μορφή χρήματος ανήκει στις επονομαζόμενες μη οικονομικές αμοιβές. Σε αυτήν την κατηγορία μπορεί κανείς να εντοπίσει παροχές που αφορούν την ασφάλιση (προγράμματα ιδιωτικής ασφάλισης, συνταξιοδοτικά προγράμματα), την εκπαίδευση (επιδότηση εκπαιδευτικών προγραμμάτων), το work-life balance, την ευελιξία (όπως ώρα προσέλευσης ή αποχώρησης, εργασία από το σπίτι) αλλά και παροχές σε είδος (τεχνολογικός εξοπλισμός, εκπτώσεις, κουπόνια κ.ά.).

Οι μη χρηματικές παροχές αποτελούσαν ανέκαθεν ένα από τα βασικά εργαλεία ενίσχυσης του συνολικού πακέτου απολαβών των εργαζομένων με πολλαπλά αμφίπλευρα οφέλη, ενώ ταυτόχρονα φαίνεται να συνδέονται με αντίστοιχη αύξηση της εργασιακής δέσμευσης και παραγωγικότητας, ενίσχυση της ικανοποίησης αυτών, και συμβάλει ενεργά στην προσέλκυση ταλέντων, απαραίτητο συστατικό για τη διαμόρφωση της επόμενης ημέρας των οργανισμών. Σε ποιες όμως μη χρηματικές παροχές οι εργαζόμενοι δείχνουν ιδιαίτερη προτίμηση; Έρευνα του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών αποκάλυψε τις παροχές που δίνουν ιδιαίτερη σημασία οι Έλληνες εργαζόμενοι, με τα ιδιωτικά ασφαλιστικά προγράμματα (υγείας και σύνταξης) να καταλαμβάνουν την πρώτη θέση, ενώ ακολουθούν οι παροχές που στηρίζουν την ισορροπία Εργασιακής και Οικογενειακής ζωής και οι παροχές σε είδη και υπηρεσίες (πίνακας 1). Που μπορεί όμως να οφείλεται αυτό;

«Η σχέση μεταξύ εργαζόμενων και επιχειρήσεων είναι μια σχέση αλληλεπίδρασης, όπου και τα δύο μέλη αξιολογούν συνεχώς το ένα το άλλο. Η ύπαρξη ενός προγράμματος ομαδικής ασφάλισης ως εργοδοτική παροχή αποτελεί βασική ένδειξη για τον εργαζόμενο, ότι ανήκει σε μια δυναμική και οικονομικά υγιή επιχείρηση που αγκαλιάζει τις σύγχρονες επιχειρησιακές πρακτικές, διαθέτει ανθρωποκεντρική αντίληψη και έχει όραμα» εξηγεί ο Γιάννης Κατσάνης, Διευθυντής Πωλήσεων Ομαδικών Ζωής της Generali Hellas και συνεχίζει: «Ακόμη, τα ομαδικά προγράμματα ασφάλισης εξασφαλίζουν ιδιαίτερα προνομιακές καλύψεις στον εργαζόμενο παρέχοντας πρόσβαση σε υπηρεσίες υψηλής ποιότητας, βοηθώντας τον να οργανώσει αποτελεσματικότερα το μέλλον του, το δικό του και της οικογένειάς του. Ειδικά, σε επισφαλείς εποχές, η ύπαρξη ομαδικής ασφάλισης αποτελεί ακόμη πιο σημαντικό αξιολογικό κριτήριο για τους εργαζόμενους».

Στοιχειοθέτηση
Η σημαντικότερη αλλαγή για την κοινωνική ασφάλιση και τις αντίστοιχες παροχές υπηρεσιών υγείας ήταν η ενσωμάτωση όλων των ταμείων στο γνωστό σε όλους Ε.Ο.Π.Υ.Υ (Εθνικό Οργανισμό Παροχής Υπηρεσιών Υγείας), που ξεκίνησε να λειτουργεί από 1η Ιανουαρίου 2012, αν και αρχικά είχε προγραμματιστεί η λειτουργία του για τον Ιούλιο του 2011. Σε αυτόν εντάχθηκε η πλειονότητα των ασφαλιστικών ταμείων: ΙΚΑ, ΟΓΑ, ΟΑΕΕ, ΟΠΑΔ, ΤΥΔΚΥ, ΝΑΤ, ΤΑΥΤΕΚΩ, ΕΤΑΑ, ΕΤΑΠ-ΜΜΕ και βασική επιδίωξη της δημιουργίας του ήταν η ισότιμη πρόσβαση των πολιτών σε ένα ενιαίο σύστημα.

Αναφορικά με τις παροχές υγείας του ΕΟΠΥΥ, αυτές καθορίζονται από τον Ενιαίο Κανονισμό Παροχών Υγείας, ο οποίος ορίζει τις προδιαγραφές των παροχών υγείας και τις προϋποθέσεις για να έχουν πρόσβαση οι ασφαλισμένοι σε αυτές. Ενδεικτικά όμως, συγκρίνοντας τις παροχές που προσέφεραν τα μεμονωμένα ταμεία πριν τη δημιουργία του με τις παροχές υγείας του ίδιου διαπιστώνει κανείς ότι: απαιτείται μεγαλύτερη συμμετοχή των ασφαλισμένων στην κάλυψη δαπανών για παρακλινικές εξετάσεις, μικροβιολογικές, ακτινογραφίες κ.ά. όταν αυτές δεν πραγματοποιούνται στις δομές του οργανισμού, δομές οι οποίες είναι περιορισμένες και χαρακτηρίζονται από μεγάλες λίστες αναμονής. Επιπρόσθετα, παρατηρείται αυξημένος χρόνος αναμονής για ραντεβού με γιατρούς, ελλείψεις σε υλικοτεχνική υποδομή και ανθρώπινο δυναμικό, μακροσκελή λίστα αναμονής για επεμβάσεις κ.ά. Από την άλλη πλευρά, μεγάλα προβλήματα διαπιστώνονται και στο κοινωνικό σύστημα συνταξιοδότησης, το οποίο φαίνεται να επηρεάζεται αρνητικά από από δύο βασικές παραμέτρους:

Δημογραφικό πρόβλημα: Το δημογραφικό πρόβλημα αναφέρεται στις δυσχέρειες και τις δυσκολίες που ανακύπτουν στην οικονομία, τα εθνικά θέματα (παιδεία, υγεία, εθνική άμυνα ) κ.λπ., από τη μείωση ή τη γήρανση του πληθυσμού μιας χώρας. Για την Ελλάδα, σύμφωνα με στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, το 2013 οι γεννήσεις παρουσίασαν μείωση κατά 6,21% σε σχέση με το 2012. Ειδικότερα, καταγράφηκαν 94.134 γεννήσεις, ενώ οι θάνατοι ανήλθαν σε 111.794. Το 2012 αντίστοιχα οι γεννήσεις ήταν 100.371 και οι θάνατοι 116.668, το 2011 είχαμε 106.428 γεννήσεις και 111.099 θανάτους, ενώ το 2010 οι γεννήσεις ήταν κατά 5.682 περισσότερες σε σχέση με τους θανάτους. Συνολικά όμως κατά την περίοδο οικονομικής κρίσης οι γεννήσεις όπως προκύπτει από τα στοιχεία αυτά μειώθηκαν κατά 30%.

Ανεργία: Τα υψηλά ποσοστά ανεργίας επηρεάζουν σε μεγάλο βαθμό το σύστημα συνταξιοδότησης. Οι εισφορές που εισρέουν στα ταμεία από την ασφάλιση των εργαζομένων σε αυτά αποτελούν και το βασικό κορμό για την πληρωμή των συντάξεων, με αποτέλεσμα όσο υψηλότερο είναι το ποσοστό της ανεργίας και το ανθρώπινο δυναμικό που δεν εργάζεται, και επομένως δεν πραγματοποιεί αντίστοιχες εισφορές στα ταμεία, τόσο δυσκολότερη είναι η καταβολή των συντάξεων που οφείλουν να πραγματοποιήσουν.

Με βάση, λοιπόν, τα δεδομένα αυτά, η στροφή προς την ιδιωτική ασφάλιση αναδείχθηκε σε αναγκαία επιλογή για ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού, με στόχο την εξασφάλιση άμεσης πρόσβασης σε παροχές/υπηρεσίες υγείας, κάτι που δεν είναι σε θέση να εγγυηθεί πλήρως η αντίστοιχη κοινωνική. Ταυτόχρονα, τα συνταξιοδοτικά προγράμματα ξεκίνησαν να αναπτύσσονται και αυτά με τη σειρά τους συμβάλλοντας ενεργά στην ανάπτυξη του κλάδου ζωής και υγείας στις ασφαλιστικές εταιρείες, με άμεσο στόχο την αντιμετώπιση ενδεχόμενων κινδύνων από την πλευρά των ασφαλιζόμενων.


Περιεχόμενο
Αρχικά τα προγράμματα ομαδικής ασφάλισης απευθύνονταν στα υψηλόβαθμα στελέχη των επιχειρήσεων, όμως σταδιακά πραγματοποιήθηκε η εισαγωγή τους και στην υπόλοιπη ιεραρχική βαθμίδα αυτών. Το περιεχόμενο τους συνήθως μεταβάλλεται ανάλογα με τις εκάστοτε ανάγκες των εταιρειών που επιλέγουν να τα προσφέρουν και ανάλογα με τις ανάγκες των ίδιων τους των ανθρώπων. Σε κάθε περίπτωση, τα προγράμματα ομαδικής ασφάλισης μπορούν να προσφέρουν κάλυψη στους εργαζόμενους σε τομείς όπως η ασφάλιση ζωής, ασφάλιση ατυχημάτων, αναπηρίας, απώλειας εισοδήματος, ιατροφαρμακευτικής και νοσοκομειακής περίθαλψης, ανικανότητα εργασίας κ.ά., αποτελώντας δίχτυ προστασίας όχι μόνο των άμεσα ασφαλισμένων αλλά και των οικογενειών τους, αφού ενεργοποιούνται αυτόματα σε απρόβλεπτες καταστάσεις, όπως για παράδειγμα κάποιο ατύχημα.

Όσον αφορά τα συνταξιοδοτικά προγράμματα μπορεί να είναι είτε καθορισμένων παροχών (στοχεύοντας στη δημιουργία εγγυημένου κεφαλαίου που ορίζει το συμβόλαιο), είτε καθορισμένων εισφορών (στοχεύοντας στην παροχή Εφάπαξ ποσού στον ασφαλισμένο), επιτρέποντας όμως στον εργοδότη να συμβάλλει στη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου του εργαζόμενου κατά τη συνταξιοδότησή του και ενισχύοντας ταυτόχρονα την εσωτερική συνοχή στο εργασιακό περιβάλλον. Τέλος, ένας ακόμη παράγοντας διαμόρφωσης τους περιεχομένου τους είναι κατά πόσο επιθυμείτε μία μηδενική ή κάποια προσιτή συμμετοχή από τον εργαζόμενο ώστε να αποκομίσει ένα πακέτο παροχών.

Ανθρωποκεντρικό εργαλείο
Τα προγράμματα ομαδικής ασφάλισης προσφέρουν πολλαπλά οφέλη τόσο στα στελέχη όσο και στην ίδια την εταιρεία που επιλέγει να τα προσφέρει. Από την πλευρά των οργανισμών μέσα από τη συγκεκριμένη παροχή ενισχύεται το employee engagement καθώς αποτελεί έναν έμπρακτο τρόπο αναγνώρισης της συμβολής του ανθρώπινου δυναμικού στα εταιρικά αποτελέσματα. Επιπρόσθετα, δημιουργείται μία ισχυρή εταιρική κουλτούρα και συνείδηση, και διαμορφώνεται ένα καλό εργασιακό περιβάλλον παρέχοντας τη δυνατότητα προστασίας από την ανεπάρκεια του δημόσιου συστήματος υγείας.

Από την πλευρά των εργαζομένων πέρα από την εξασφάλιση πρόσβασης σε υπηρεσίες και παροχές υγείας, το προγράμματα ομαδικής ασφάλισης μπορούν να θεωρηθούν και ως μία έμμεση αύξηση του εισοδήματος των εργαζομένων μέσα από τις παροχές που του προσφέρονται, ενώ ταυτόχρονα δημιουργείται ένα προστατευτικό πλαίσιο έναντι απρόβλεπτων καταστάσεων. «Μέσω των παροχών τους τα ομαδικά προγράμματα ασφάλισης μπορούν να αποτελέσουν παράλληλα τη βάση επί της οποίας θα δομηθούν ή θα ενισχυθούν ανταποδοτικές σχέσεις, ισχυροί και σταθεροί δεσμοί των εργαζομένων με την εταιρεία αλλά και τον εταιρικό της σκοπό. Αυτή η φιλοσοφία συνάδει εξάλλου και με τη σύγχρονη οργανωσιακή αντίληψη η οποία θεωρεί τις επιχειρήσεις ένα ζωντανό «κύτταρο» με δυναμικές σχέσεις και ανάγκες.

Η ομαδική ασφάλιση, λοιπόν, αποτελεί επένδυση στην ασφάλεια και την ευημερία αποδεικνύοντας στην πράξη το ενδιαφέρον της επιχείρησης για τον ”πυρήνα“ της, δηλαδή, το ανθρώπινο δυναμικό της» εξηγεί ο Γ. Κατσάνης. «Εξασφαλίζοντας την ομαλότητα σε μια εποχή επισφάλειας, τα ομαδικά προγράμματα ασφάλισης μπορεί να γίνουν και ένα εργαλείο αύξησης της παραγωγικότητας. Η σύγχρονη επιχείρηση που αποζητά το μέγιστο από τον εργαζόμενο και στοχεύει στη συνεχή βελτίωση των προϊόντων και των υπηρεσιών της, οφείλει να εξασφαλίσει και το ιδανικό περιβάλλον εργασίας και δημιουργίας. Η υιοθέτηση ενός προγράμματος ομαδικής ασφάλισης υπηρετεί ακριβώς τους παραπάνω στόχους» καταλήγει ο ίδιος.

«Δομικά» κριτήρια
Πριν από την τελική επιλογή του προγράμματος ομαδικής ασφάλισης και του αντίστοιχου παρόχου, οι οργανισμοί οφείλουν να καθορίσουν κάποιες βασικές παραμέτρους. Οι ανάγκες των εργαζομένων που επιδιώκονται να καλυφθούν μέσω της συγκεκριμένης παροχής, το σύνολο του ανθρώπινου δυναμικού που θα επωφεληθεί, η διάρκεια του προγράμματος και το αντίστοιχο κόστος που είναι σε θέση να αναλάβει η ίδια η εταιρεία ή/και τα στελέχη της αποτελούν βασικά κριτήρια και στοιχεία για την τελική επιλογή. Αναφορικά με τα κριτήρια που διαμορφώνουν το κατάλληλο πρόγραμμα ασφάλισης για κάθε εταιρεία ο Γ. Κατσάνης εξηγεί: «Για τη διαμόρφωση ενός ομαδικού ασφαλιστηρίου συμβολαίου θα πρέπει να προηγηθεί μία ολοκληρωμένη μελέτη της επιχείρησης, των δυνατοτήτων της και των αναγκών που θέλει να καλύψει με το συγκεκριμένο πρόγραμμα. Για την κατάρτιση του προγράμματος λαμβάνονται συνήθως υπόψη ο αριθμός των εργαζόμενων που συμμετέχει σε αυτό, το ύψος των ασφαλίστρων που θα καταβάλλουν οι εργαζόμενοι και ο εργοδότης, ή μόνο ο εργοδότης, σε συνάρτηση συνήθως με το ύψος των μισθών και βέβαια η διάρκεια του προγράμματος».

«Σε κάθε περίπτωση ο στόχος που καλούμαστε να πετύχουμε είναι ο βέλτιστος συνδυασμός της πολιτικής του εργοδότη σχετικά με τις παροχές στους εργαζόμενους και των διαθέσιμων πόρων. Επίσης, πρέπει να λαμβάνεται υπόψη η διαδραστικότητα και η δυναμικότητα τέτοιων προγραμμάτων» αναφέρει ο ίδιος.Σε κάθε περίπτωση, η παροχή προγραμμάτων ομαδικής ασφάλισης καλείται να προσφέρει συγκεκριμένα οφέλη στο ανθρώπινο δυναμικό και τις εταιρείες, με την επιλογή του κατάλληλου παρόχου και τη διαμόρφωση ενός «εξατομικευμένου» προγράμματος να αποτελούν βασικές προϋποθέσεις ως προς τη δημιουργία μίας ευέλικτης παροχής υψηλής ανταποδοτικής αξίας.