Tο consortium for advancing adult learning and development (caald), στο οποίο συμμετέχουν τα σημαντικότερα «μυαλά» από τον κλάδο των επιχειρήσεων, της ακαδημαϊκής κοινότητας και ηγετικών MKO στις ΗΠΑ, συνεδρίασε πρόσφατα στη Βοστόνη για να συζητήσει τις πρωτόγνωρες προκλήσεις που επιφέρει η ραγδαία ανάπτυξη της τεχνολογίας στο εργασιακό περιβάλλον και την κοινωνία.

Η ραγδαία ανάπτυξη της τεχνολογίας διεθνώς ξεπερνά την ταχύτητα με την οποία ο ανθρώπινος εγκέφαλος μπορεί να την επεξεργαστεί, θέτοντας προκλήσεις που στο παρελθόν δεν μπορούσαμε καν να φανταστούμε. Οι ψηφιακές επικοινωνίες έχουν μετατρέψει την εξ’ αποστάσεως εργασία σε συνήθη πρακτική. Η λεγόμενη «gig economy» αναπτύσσεται διαρκώς, περιορίζοντας τις εργασιακές σχέσεις πλήρους απασχόλησης. Η τεχνητή νοημοσύνη δημιουργεί σημαντικότατο «disruption» στο εργασιακό περιβάλλον. Σύμφωνα με το McKinsey Global Institute, τουλάχιστον το 30% των εργασιών που αφορούν την πλειοψηφία των επαγγελμάτων στις ΗΠΑ μπορούν πλέον να αυτοματοποιηθούν – κι αυτό δεν αφορά μόνο χειρωνακτικές, αλλά και πνευματικές εργασίες. Τι σημαίνουν τα παραπάνω νέα δεδομένα; Ότι οι εργαζόμενοι του μέλλοντος θα είναι υποχρεωμένοι να αποκτούν διαρκώς νέες γνώσεις και δεξιότητες και να προσαρμόζονται στις συνεχόμενες εξελίξεις, προκειμένου να διατηρήσουν τη δουλειά τους. Η δια βίου μάθηση δεν θα είναι επιθυμητή, αλλά απαραίτητη. Η πραγματικότητα, όμως, στον τομέα της δια βίου μάθησης απέχει πολύ σε όλες τις χώρες, κρούοντας τον κώδωνα του κινδύνου ότι το ανθρώπινο δυναμικό και οι επιχειρήσεις δεν είναι προετοιμασμένα για μια τόσο ευρεία αλλαγή κουλτούρας. Προκειμένου να συζητήσουν τις προκλήσεις αυτές σε εργασιακό και κοινωνικό επίπεδο, αλλά και να προτείνουν βήματα δράσης για την έγκαιρη διαχείρισή τους σε επίπεδο επιχειρηματικής πρακτικής και νέων δεξιοτήτων του ανθρώπινου δυναμικού, τα μέλη του Consortium for Advancing Adult Learning and Development (CAALD) συνεδρίασαν για δεύτερη συνεχή χρόνια στις ΗΠΑ.

ΔΡΑΣΤΙΚΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ
Σύμφωνα με τους Bob Kegan, William και Miriam Meehan, Research Professors in Adult Learning and Professional De-velopment στο Harvard Graduate School of Education, η διάρκεια ζωής των δεξιοτήτων των εργαζομένων θα συρρικνωθεί σημαντικά τα επόμενα χρόνια.

Στο παρελθόν, κάποιος σπούδαζε στα 20 και αυτές οι γνώσεις επαρκούσαν για να κάνει καριέρα μέχρι τα 60. Στο άμεσο μέλλον, όμως, οι γνώσεις που απέκτησε ο εργαζόμενος στα 20 θα θεωρούνται ήδη παρωχημένες στα 35 και τα 40. Αυτό σημαίνει ότι ελλοχεύει ο κίνδυνος να βρεθεί σημαντικός αριθμός ανθρώπων σε αυτή τη δραστήρια επαγγελματικά ηλικία εκτός εργασίας.

Όπως τονίζουν, πρέπει οπωσδήποτε να προλάβουμε μία κατάσταση όπου η εργασία θα αποτελεί προνόμιο μίας ελίτ που είχε περισσότερες ευκαιρίες να εξελίξει τις ικανότητές της. Η εργασία είναι δικαίωμα όλων και η σκέψη ότι ο μισός πληθυσμός θα είναι άνεργος στο μέλλον είναι τρομακτική.

Σε αυτό σίγουρα δεν βοηθάει ότι οι χώρες δεν επενδύουν στην εκπαίδευση και ανάπτυξη των μεγαλύτερων ηλικιακά πολιτών τους. Οι ΗΠΑ ξοδεύουν 300-400 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως στην εκπαίδευση νέων 17-25 ετών, παρόλο που οι Αμερικανοί που χρειάζονται κυρίως ανώτερη εκπαίδευση ή επαγγελματική μετεκπαίδευση είναι 35-55 ετών. Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά η Maria Flynn, CEO της ΜΚΟ Jobs for Life, αν λάβουμε υπόψη ότι τα συστήματα δια βίου μάθησης, καθώς και τα προγράμματα ανάπτυξης προσωπικού των επιχειρήσεων, έχουν εξαιρετικές ελλείψεις, καθίσταται σαφές ότι χρειάζεται άμεσα μία παρέμβαση για να προστατευθεί αυτή η ηλικιακή ομάδα από τη μελλοντική ανεργία.

Σύμφωνα με την Amy Edmondson, Καθηγήτρια Ηγεσίας & Μάνατζμεντ στο Harvard Business School, χρειάζεται να δημιουργήσουμε άμεσα θεσμούς που υποστηρίζουν τη δια βίου μάθηση. Και πρέπει να το αντιμετωπίσουμε σαν έναν αγώνα δρόμου, ώστε να προλάβουμε πριν αυξηθεί στη νιοστή ο αριθμός των ατόμων που χρειάζεται να αποκτήσουν δεξιότητες-τώρα! Η A. Edmondson, μάλιστα, αναφέρει ως παράδειγμα προς αποφυγήν την περίπτωση της πολύ υψηλής ανεργίας στη νέα γενιά στην Ελλάδα και την Ισπανία.

Δύο πράγματα στα οποία οι περισσότεροι άνθρωποι υστερούμε είναι να σκεφτόμαστε μακροπρόθεσμα και συλλογικά. Για αυτό το λόγο, το συλλογικό «καλό» και ο προγραμματισμός για το μέλλον δεν μπορεί να αποτελούν ατομική ευθύνη κάθε εργαζόμενου. Με άλλα λόγια, όπως παραδέχεται ο senior partner της McKinsey, Claudio Feser, η λογική «είσαι υπεύθυνος για την προσωπική σου ανάπτυξη στην επιχείρηση» δεν είναι αποτελεσματική. Είτε πρόκειται για το κράτος είτε για τις ίδιες τις επιχειρήσεις, χρειάζεται μία κινητήριος δύναμη που ξεπερνά το άτομο και η οποία θα λάβει πρωτοβουλίες για τη συνεχή μάθηση και την ανάπτυξη των εργαζομένων, ώστε να παραμείνουν στον εργασιακό στίβο.


ΝΕΕΣ ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ
Η ικανότητα γρήγορης προσαρμογής στα νέα τεχνολογικά και εργασιακά δεδομένα θα βρεθεί στο επίκεντρο. Σύμφωνα με τον Kegan, οι εργαζόμενοι που θα έχουν αυτή τη νοοτροπία συνεχούς ανάπτυξης είναι εκείνοι που θα διατηρήσουν τη θέση τους. Όσοι παραμείνουν στα παλιά, θα αντικαθίστανται σταδιακά από μηχανές. «Στο παρελθόν λέγαμε ότι ένας άνθρωπος αλλάζει κατά μέσο όρο 6,5 εταιρείες στην πορεία της καριέρας του. Στη σύγχρονη εποχή, ο ίδιος άνθρωπος θα αλλάζει συνεχώς, αναβαθμίζοντας δεξιότητες και μαθαίνοντας νέα αντικείμενα πολλές φορές στην πορεία της καριέρας του, ανεξάρτητα αν αυτό θα συμβεί στον ίδιο εργοδότη ή σε 6,5 διαφορετικές εταιρείες».

Το πρόβλημα ξεκινά, αλλά και καταλήγει στην εκπαίδευση. Σε τι βαθμό τα πανεπιστήμια σήμερα εκπαιδεύουν τους φοιτητές τους για αυτή τη νέα εργασιακή πραγματικότητα που θα αντιμετωπίσουν; Η Betsy Ziegler, Chief Innovation Officer στο Kellogg School of Management, προβληματίζεται καθώς οι νέοι σπουδαστές δεν διδάσκονται πώς θα διοικήσουν τις πολύ πιο ευέλικτες επιχειρήσεις της gig economy, με «ρευστά» εργασιακά σχήματα που αποτελούνται από freelance ταλέντα. Ακόμη, θα πρέπει να εκπαιδευθούν να αντιμετωπίζουν την τεχνητή νοημοσύνη ή το machine learning ως ένα ακόμη μέλος της ομάδας τους και όχι σαν απειλή.

ΤΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΚΟΣΤΟΣ ΤΗΣ ΕΞ ΑΠΟΣΤΑΣΕΩΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ
Ένα βασικό χαρακτηριστικό του νέου εργασιακού περιβάλλοντος είναι η μεγάλη γεωγραφική διασπορά του ανθρώπινου δυναμικού, η οποία επίσης θέτει νέες προκλήσεις. Οι στρατηγικές και οι δεξιότητες που απαιτούνται για τη διοίκηση, την αξιολόγηση της απόδοσης και την παρακίνηση μίας ομάδας είναι πολύ διαφορετικές, όταν τα μέλη της ομάδας και οι προϊστάμενοί τους δεν εργάζονται στην ίδια τοποθεσία. Επιπλέον, σε ένα κοινό χώρο εργασίας, υπάρχουν πολλές ευκαιρίες, ακόμη και ανεπίσημα, για ανταλλαγή χρήσιμης πληροφόρησης και μοίρασμα γνώσης μεταξύ των μελών της ομάδας για τις δράσεις τους. Η διαπροσωπική επαφή διευκολύνει επίσης το χτίσιμο σχέσεων εμπιστοσύνης και αφοσίωσης στην ομάδα.

Προκειμένου να καλύψουν αυτά τα κενά της δια ζώσης αλληλεπίδρασης, οι μάνατζερ θα πρέπει να χρησιμοποιήσουν την τεχνολογία υπέρ τους, «συνδέοντας» όσο περισσότερο μπορούν τους ανθρώπους τους μεταξύ τους και με τον ηγέτη της ομάδας. Η Tamara Ganc, Chief Learning Officer του Vanguard Group, παρουσιάζει τις πρακτικές της δικής της επιχείρησης σε αυτή την κατεύθυνση: συνδυάζουν το online training με offline ασκήσεις και προσπαθούν να δώσουν ζωή στην online εκπαίδευση μέσα από storytelling. Για παράδειγμα, χρησιμοποιούν σύντομα βίντεο όπου ηγετικά στελέχη της εταιρείας μοιράζονται ιστορίες από τη ζωή και την καριέρα τους, ώστε οι εργαζόμενοι να αισθάνονται μεγαλύτερη οικειότητα μαζί τους παρόλο που δεν τους έχουν μιλήσει ποτέ από κοντά.

ΜΕΣΑ ΣΤΗΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ ΤΟΥ ΜΕΛΛΟΝΤΟΣ
Όλοι συμφωνούν ότι η επιτυχημένη επιχείρηση του μέλλοντος θα αποτελεί ένα ευέλικτο, ευκίνητο (agile) και δημιουργικό εργασιακό περιβάλλον. Ο Kegan προτείνει ότι, προκειμένου να το πετύχουν αυτό, οι επιχειρήσεις θα πρέπει να λειτουργούν ως φυτώρια ταλέντων, καθώς δεν θα έχουν τη χρονική πολυτέλεια να προσλαμβάνουν και να απολύουν τις δεξιότητες που χρειάζονται τη στιγμή που τις χρειάζονται.

Παράλληλα, προκειμένου να προσελκύουν τους καλύτερους υποψηφίους για να τους εξελίξουν περαιτέρω, σύμφωνα με τον Bror Saxberg, Vice President of Learning Science στο Chan Zuckerberg Institute, θα πρέπει να έχουν τη φήμη στην αγορά ότι αναπτύσσουν τους ανθρώπους τους, ανεξάρτητα από το μισθό και τη θέση τους. Ακόμη και αν γνωρίζουν ότι μπορεί να απολυθούν λόγω περικοπών, τα υποψήφια ταλέντα προτιμούν οργανισμούς όπου ξέρουν ότι θα έχουν τη δυνατότητα να αναπτύξουν νέες δεξιότητες για όσο διάστημα παραμείνουν.

Το job rotation αποτελεί αναπόσπαστο συστατικό της νέας εργασιακής κουλτούρας, προκειμένου οι εργαζόμενοι να αποκτούν πολλές διαφορετικές δεξιότητες. Αυτή η κουλτούρα είναι και ο λόγος που η Vanguard Group έχει χαμηλό turnover, σύμφωνα με την Tamara Ganc: οι εργαζόμενοι αλλάζουν θέσεις και ρόλους και στην ουσία κάνουν διαφορετικές καριέρες μέσα στον ίδιο οργανισμό.

Πηγή:
“Getting Ready for the Future of Work”,
McKinsey Quarterly, Σεπτέμβριος 2017