Τα EAPs είχαν αρχικά σχεδιαστεί για να αντιμετωπίσουν προβλήματα κατάχρησης και εθισμού στο αλκοόλ κ.ά., αλλά πλέον έχουν επεκταθεί για να καλύψουν πολλές πτυχές της ψυχικής υγείας, όπως του άγχους, της κατάθλιψης, των διαταραχών του ύπνου και του στρες. Αυτά τα προγράμματα μπορούν να έχουν θετικό αντίκτυπο σε έναν οργανισμό, αλλά μόνο αν οι εργαζόμενοι αισθάνονται «ασφαλείς» ότι μπορούν να τα αξιοποιήσουν.

Τα EAPs αποτελούν εδώ και δεκαετίες ένα ολιστικό πρόγραμμα υποστήριξης και ανάπτυξης του ανθρώπινου δυναμικού το οποίο προάγει την υγεία, την ασφάλεια και την ευεξία των εργαζομένων με στόχο να ενισχύσει την παραγωγικότητα και αποδοτικότητα αυτών. Οι οργανισμοί που πιστεύουν ότι το πιο πολύτιμο περιουσιακό τους στοιχείο είναι οι άνθρωποί τους, επενδύουν σε τέτοια προγράμματα και με αυτό τον τρόπο αποκτούν ανταγωνιστικό πλεονέκτημα στην αγορά τους. Καθότι πρόκειται για προγράμματα που απευθύνονται κάθε φορά σε διαφορετικό εργασιακό περιβάλλον, ο σχεδιασμός και η υλοποίηση τους διαφέρει καθώς προσαρμόζεται στις ανάγκες κάθε επιχείρησης, στην κουλτούρα της και στη δομή της. Στον πυρήνα ενός EAP βρίσκεται η γνώση και η εξειδίκευση σε θέματα ψυχικής υγείας και συμπεριφορικής επιστήμης.

Ο γενικός σκοπός κάθε προγράμματος υποστήριξης εργαζομένων είναι να διασφαλίσει ότι τα στελέχη είναι σε θέση να διαχειρίζονται την καθημερινή τους ζωή και να παραμένουν παραγωγικοί, ακόμα και όταν αντιμετωπίζουν δύσκολες καταστάσεις στη ζωή τους. Όλοι οι εργαζόμενοι θα πρέπει να ενημερώνονται για το πρόγραμμα EAP -εάν η εταιρεία τους το προσφέρει-, να τους εξηγείται ο τρόπος πρόσβασης σε αυτό και τα οφέλη που προκύπτουν χωρίς κόστος από την μεριά τους όταν κρίνουν οι ίδιοι ότι χρειάζονται υποστήριξη. Την ίδια στιγμή, οι επικεφαλής οφείλουν να έχουν την αρμοδιότητα και να μπορούν να παραπέμπουν το ανθρώπινο δυναμικό τους σε EAPs εάν δεν είναι εφικτό να επιλύσουν το όποιο θέμα μέσω της καθοδήγησης, υποστήριξης και συμβουλευτικής με τη συνδρομή της ΔΑΔ. Είναι σημαντικό όλοι να γνωρίζουν βέβαια, ότι η εταιρεία μπορεί να είναι ενήμερη για το ποιο στέλεχος συμμετέχει σε ένα τέτοιο πρόγραμμα, οι πληροφορίες και το περιεχόμενο του οποίου είναι εμπιστευτικές, απόρρητες και σε καμία περίπτωση δεν «αποκαλύπτονται» στον εργοδότη, στον Manager ή όποιον άλλο.

Η ΑΞΙΑ
«Το βασικό όφελος που προκύπτει όταν ένας οργανισμός υλοποιεί EAP είναι ότι επενδύει στην πρόληψη. Οι εργαζόμενοι νοιώθουν ότι η επιχείρηση ενδιαφέρεται για αυτούς και δεν είναι απλά ένα γρανάζι της “μηχανής” που στο πρώτο λάθος χειρισμό θα αντικατασταθεί. Ένα πρόγραμμα που ενισχύει τη συνεργατικότητα, την ανθεκτικότητα στις αλλαγές, την γενικότερη ψυχοσωματική υγεία και ευεξία, πολλαπλασιάζει και τα κίνητρα για δέσμευση και αποτελεσματικότητα με στόχο την επιβίωση αλλά και την ανάπτυξη του οργανισμού. Δεν είναι τυχαίο ότι σε δύσκολες εποχές υπάρχουν εταιρείες που ξεχωρίζουν» υπογραμμίζει η Νέλλυ Γιαννακά, Ψυχολόγος, EAP Project Manager, Ergonomia.

Τα EAPs αποτελούν μέρος ενός πακέτου -ανταγωνιστικών- παροχών και μπορούν να αποδειχθούν εξαιρετικά ωφέλιμα στον χώρο εργασίας καθώς μεριμνούν για τη «φροντίδα» των ανθρώπων, η οποία μπορεί, για παράδειγμα, να μειώσει το κόστος υγειονομικής περίθαλψης για τον ίδιο τον εργαζόμενο. Ταυτόχρονα, όμως, εάν ένα πρόβλημα είναι αρκετά σημαντικό, μπορεί να αποτρέψει το κόστος για την ίδια την επιχείρηση που προκύπτει από έναν εργαζόμενο που δεν είναι παραγωγικός και αποδοτικός. Ως προγράμματα, έχουν σχεδιαστεί για να εντοπίζουν και να παρέχουν συμβουλευτική υποστήριξη σε όποιο πρόβλημα του εργαζόμενου το οποίο μπορεί να αφορά σε προσωπικά, οικονομικά, επαγγελματικά ζητήματα ή ακόμα και οικογενειακά θέματα ή προβλήματα κατάχρησης ουσιών. Ουσιαστικά, πρόκειται για προβλήματα/θέματα που παρεμποδίζουν την ικανότητα του στελέχους να «εκτελεί» τις εργασίες του και να ανταποκρίνεται στον ρόλο του με βάση τα πρότυπα της εκάστοτε εταιρείας.

Για παράδειγμα, ένας εργαζόμενος μπορεί να καθυστερεί να έρθει στο γραφείο του (ακόμα και αν παραμένει για αυτόν τον λόγο στον εργασιακό χώρο πέρα του τυπικού ωραρίου) και η εταιρεία παρατηρεί ότι αφενός αποσπάται η προσοχή του εκτός της εργασίας του και αφετέρου είναι λιγότερο αποδοτικός. Σε μια τέτοια περίπτωση, εάν ο manager έχει εξαντλήσει από την πλευρά του κάθε πιθανή βοήθεια, μπορεί, έχοντας τη ΔΑΔ στο πλευρό του, να παραπέμψει αυτόν τον εργαζόμενο σε ένα πρόγραμμα υποστήριξης εργαζομένων για να λάβει μία πιο επιστημονικά τεκμηριωμένη συμβουλευτική και βοήθεια. Μάλιστα, ορισμένα τέτοια προγράμματα περιλαμβάνουν πρόσβαση σε δωρεάν ή/και χαμηλού κόστους νομική βοήθεια για όπου κρίνεται απαραίτητο.

Τα EAPs είναι μια υπηρεσία που προσφέρεται από ένα τρίτο μέρος το οποίο διαθέτει διαφορετικούς και περισσότερους πόρους από αυτούς του οργανισμού-εργοδότη. Παρόλα αυτά, είναι ιδιαίτερα σημαντικό να γίνεται ξεκάθαρη η φύση τέτοιων προγραμμάτων προς το ανθρώπινο δυναμικό. Σε καμία περίπτωση, τα EAP δεν έχουν ως στόχο να διαγνώσουν ένα θέμα υγείας ή να αντικαταστήσουν μία πραγματική ιατρική ή ψυχολογική θεραπεία. Τα EAPs προσφέρονται από τον εργοδότη-οργανισμό και κατά κανόνα λειτουργούν μέσα από τη συμφωνία με ένα τρίτο μέρος-πάροχο τέτοιων υπηρεσιών στο χρονικό πλαίσιο που ορίζεται και από τις δύο πλευρές. Αυτό είναι κρίσιμο καθώς οι εργαζόμενοι είναι καλό να αισθάνονται ότι συνομιλούν με εμπιστοσύνη με κάποιον που θα τους βοηθήσει στο θέμα που έχουν, χωρίς να φοβούνται ότι μπορεί να χάσουν την εργασία τους ή να επηρεάσουν αρνητικά το εργασιακό περιβάλλον τους.

Το περιοδικό Workforce σε σχετικό άρθρο του (με τίτλο «Anxiety and the Employee Assistance Program») πραγματεύεται τη σημασία των EAPs στο σημερινό εργασιακό περιβάλλον και αναφέρει ότι οι στρεσογόνοι παράγοντες και το άγχος μπορούν να έχουν αρνητικό αντίκτυπο για έναν οργανισμό και στο «τέλος της ημέρας» να επηρεάσουν το bottom line του. Οι εταιρείες οφείλουν να υιοθετήσουν και να καλλιεργήσουν μία ανοιχτή επικοινωνία γύρω από θέματα ψυχικής υγείας και να δημιουργήσουν το πλαίσιο εντοπισμού σημείων άγχους ή άλλων ζητημάτων που ένα τέτοιο πρόγραμμα μπορεί να υποστηρίξει. Έχοντας κατά νου τα γνωρίσματα κάθε γενιάς στον εργασιακό χώρο, ένα πρόγραμμα υποστήριξης εργαζομένων είναι καλό να σχεδιάζεται ανάλογα με αυτά και να ανταποκρίνεται στις διαφορετικές ανάγκες που προκύπτουν. Για παράδειγμα, όπως αναφέρει το Workforce, οι millennials εκτιμούν την ευκολία πρόσβασης και επιζητούν διάφορα κανάλια επικοινωνίας όπως τα βίντεο αλλά και οι ασκήσεις αυτό-βελτίωσης που δεν προϋποθέτουν την ανθρώπινη παρέμβαση ενώ οι προηγούμενες γενιές τείνουν να προτιμούν την προσωπική επαφή είτε μέσω τηλεφώνου είτε πρόσωπο με πρόσωπο. Ταυτόχρονα, οι millennials φαίνεται να αναφέρουν υψηλότερα επίπεδα εργασιακού άγχους σε σχέση με τις άλλες γενιές, κάτι που υποδεικνύει ποιο είναι το περιεχόμενο ενός EAP. Αυτές οι ανάγκες σκιαγραφούν τη δυναμική της αγοράς και διαμορφώνουν το τι παρέχεται. Το εν λόγω άρθρο καταλήγει με τη διαπίστωση ότι όταν ένα πρόγραμμα υποστήριξης εργαζομένων είναι προσαρμοσμένο στο στιλ μάθησης, στις προτιμήσεις και στον τρόπο ζωής του εκάστοτε κοινού-στόχου, η πιθανότητα αξιοποίησής του από τα στελέχη αυξάνεται.


Η ΔΥΝΑΜΙΚΗ
Αναφορικά με τη δυναμική αυτών των προγραμμάτων στην Ελλάδα, η Χριστίνα Μαζουροπούλου, Ψυχολόγος, Senior Account Manager, Hellas EAP, αναφέρει ότι «στην Ελλάδα τα ΕΑΡ πρωτοεμφανίζονται το 2001 και έκτοτε αναπτύσσονται και εδραιώνονται με σταθερό ρυθμό, χωρίς να μπορούμε να εκτιμήσουμε ότι απολαμβάνουν ακόμη της ευρείας αποδοχής και αναγνώρισης, όπως συμβαίνει διεθνώς. Η υστέρηση αυτή σε μεγάλο ποσοστό οφείλεται σε ελλιπή ενημέρωση και σύγχυση σχετικά με τον ρόλο και την επιχειρησιακή αξία των ΕΑΡ, στο γεγονός ότι δεν έχουν ακόμη θεσμοθετηθεί, καθώς και σε συγκεκριμένα χαρακτηριστικά της οικονομίας της χώρας μας όπως η ύπαρξη πολλών μικρών και μεσαίων οικογενειακών επιχειρήσεων και η επιφυλακτικότητα απέναντι σε καινοτόμα εργαλεία που διαφέρουν από τους παραδοσιακούς τρόπους διοίκησης, αξιοποίησης και ανάπτυξης του ανθρώπινου κεφαλαίου. Σημαντικό ρόλο επίσης έχουν παίξει και οι δύσκολες οικονομικές συνθήκες στη χώρα μας την τελευταία δεκαετία» και συνεχίζει ότι «θα πρέπει όμως να αναφέρουμε ότι παρά την οικονομική κρίση, οι πολυδιάστατες ανάγκες που έχουν εμφανιστεί στον ελληνικό εργασιακό χώρο για υποστήριξη, ενδυνάμωση και ενίσχυση της παραγωγικότητας του ανθρώπινου δυναμικού, έχουν συντελέσει στο να αυξάνεται τελικά ο αριθμός των επιχειρήσεων που υλοποιούν τα ΕΑΡ αναζητώντας επιπρόσθετες λύσεις ενάντια στην οικονομική ύφεση και στην κατεύθυνση ενίσχυσης της βιωσιμότητας και της ανταγωνιστικότητάς τους». Από την πλευρά της, η Ν. Γιαννακά εξηγεί ότι «τα τελευταία χρόνια υπάρχει μια σταθερή ανοδική πορεία στην αξιοποίηση των EAP στην Ελλάδα. Δεν φαντάζει πλέον μια υπηρεσία πολυτελείας για την επιχείρηση, αλλά μια αναγκαιότητα σε ένα συνεχώς μεταβαλλόμενο κοινωνικοοικονομικό περιβάλλον με άμεση συνέπεια τη ψυχοσωματική επιβάρυνση της υγείας του εργαζόμενου και των οικείων του. Και ενώ τα EAP ξεκίνησαν πριν μια δεκαετία να υλοποιούνται κυρίως από πολυεθνικές εταιρείες, διαφαίνεται μια τάση πλέον να προωθούνται από τα τμήματα Προσωπικού και Υγείας και Ασφάλειας στην εργασία και των ελληνικών επιχειρήσεων, ανεξαρτήτως μεγέθους και δραστηριότητας».

Ταυτόχρονα, σύμφωνα με έρευνα του ομίλου ασφάλισης υγείας (Health Insurance Group) στην Αγγλία, το άγχος στον χώρο εργασίας οδηγεί πολλούς εργαζόμενους να στραφούν σε προγράμματα υποστήριξης, όπως αναφέρεται στο περιοδικό Personnel Today. Με βάση τα ευρήματα που προέκυψαν από δείγμα 9 εκατ. εργαζομένων στο Ηνωμένο Βασίλειο, 17% των ατόμων που αξιοποιούν τέτοια προγράμματα προέρχεται από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, 11% από το σύστημα υγεία τους (NHS) και το λιανικό εμπόριο και 10% από θέσεις εργασίας στον δημόσιο τομέα. Η έρευνα επιβεβαίωσε τη σημασία των EAPs καθώς 60% όσων τα χρησιμοποίησαν, επέστρεψαν στην εργασία τους, 64% σημείωσαν βελτίωση στα επίπεδα κατάθλιψής τους και 51% παρουσίασαν βελτίωση στα επίπεδα άγχους που βίωναν. Ο Brett Hill, Διευθύνων Σύμβουλος, Health Insurance Group, υπογραμμίζει, μεταξύ άλλων, στο Personnel Today ότι «οι επιχειρήσεις πρέπει να επιδείξουν κάποια γενναιότητα και διαφάνεια όταν αντιμετωπίζουν τα θέματα του άγχους και της ψυχικής υγείας».

ΤΙ ΕΧΕΙ ΑΛΛΑΞΕΙ
Μελέτη που δημοσιεύθηκε στο Journal of Occupational Health Psychology αποτύπωσε τη σημαντικότητα των προγραμμάτων υποστήριξης εργαζόμενων εξετάζοντας κατά αντιστοιχία 156 εργαζόμενους που έκαναν χρήση EAP με 188 που δεν τα χρησιμοποιούσαν. Κατά τη διάρκεια της συλλογής των στοιχείων (σε χρονικό διάστημα 2-12 μηνών), παρατηρήθηκε ότι οι «EAP-εργαζόμενοι» σημείωσαν μείωση φαινομένων απουσιασμού και λιγότερη αναστάτωση (distress) στον εργασιακό χώρο σε σχέση με τους «non-EAP εργαζόμενους». Μάλιστα, αυτό φάνηκε να συμβαίνει σε όλες τις ομάδες-κατηγορίες που εξετάστηκαν: για χρήση αλκοολούχων ποτών, κατάθλιψης, άγχους κ.ά. αν και διαπιστώθηκε ότι η συμβολή των EAP ήταν πιο έντονη στη μείωση του απουσιασμού σε όσους όταν άρχισαν να τα χρησιμοποιούν, είχαν πιο χαμηλή ένταση φαινομένων κατάθλιψης και άγχους.

Ανάμεσα στους λόγους για τους οποίους τα συγκεκριμένα προγράμματα κερδίζουν την προσοχή και την αποδοχή εργοδοτών και εργαζομένων μπορεί να είναι:

  • Σε σχέση με το παρελθόν, παρατηρείται λιγότερος στιγματισμός για τα θέματα ψυχικής υγείας. Μάλιστα, όλο και περισσότερο οι άνθρωποι είναι «ανοιχτοί» στο να αναζητήσουν ψυχολογική βοήθεια για την αντιμετώπιση προσωπικών και μη ζητημάτων τους.
  • Ο παράγοντας άγχος φαίνεται να είναι η πιο κύρια «δύναμη» στην καθημερινότητα των εργαζομένων και να επηρεάζει ό,τι κάνουν. Ταυτόχρονα, το κόστος της υγειονομικής περίθαλψης αποτελεί σημαντική οικονομική επιβάρυνση. Οι εργοδότες από την πλευρά τους, αναγνωρίζουν τη σημασία της ψυχικής υγείας και της ισορροπίας μεταξύ προσωπικής και επαγγελματικής ζωής και μεριμνούν αντίστοιχα.
  • Καθώς η κοινωνική ευαισθητοποίηση για τον επιπολασμό και τον αντίκτυπο των ζητημάτων ψυχικής υγείας αυξάνεται, οι εταιρείες δίνουν μεγαλύτερη προσοχή στους κινδύνους που απορρέουν κα μπορεί να επηρεάσουν τη βιωσιμότητά τους σε βάθος χρόνου. Αναζητούν εργαλεία και τρόπους για να βοηθήσουν στην αντιμετώπιση αυτών των ζητημάτων του ανθρώπινου δυναμικού τους.

ΟΙ ΛΟΓΟΙ
Μέσα από τη δική της εμπειρία, η Ν. Γιαννακά αναφέρει τα εξής: «Έχουμε καταγράψει στα στατιστικά των πελατών μας ότι οι εργαζόμενοι ενδιαφέρονται να συζητήσουν με τους Ψυχολόγους EAP κυρίως για θέματα γονεϊκής φροντίδας, άγχους, οικονομικές δυσκολίες, οικογενειακά προβλήματα, δυσκολίες από ασθένειες, εξαρτήσεις, προστριβές με πελάτες και συναδέλφους, κρούσματα εκφοβισμού, διαχείριση αλλαγών, πένθους και γενικότερα θέματα ψυχικής υγείας».

Συνολικά, θέματα για τα οποία ένας εργαζόμενος μπορεί να αξιοποιήσει ένα EAP είναι:

  • Συγκρούσεις στον εργασιακό χώρο. Αναζήτηση για τη διαχείριση της σύγκρουσης, συμβουλές και προτάσεις για τον τρόπο συνεργασίας με τον προϊστάμενο ή τους συναδέλφους.
  • Εθισμός. Ο εθισμός μπορεί να αφορά σε αλκοολούχες ή ψυχοτρόπες ουσίες. Συμβουλές σχετικά με τον τρόπο αντιμετώπισης του εθισμού του ίδιου του εργαζόμενου ή κάποιου μέλους του οικογενειακού περιβάλλοντος, όπως για παράδειγμα η πρόληψη για ενδεχόμενη χρήση ναρκωτικών ή αλκοόλ από εφήβους.
  • Θέματα υγείας και φροντίδας. Πώς μπορεί κάποιος να διαχειριστεί ζητήματα επιστροφής στον εργασιακό χώρο έπειτα από μεγάλο χρονικό διάστημα (π.χ γέννα) ή ακόμα και θέματα που αφορούν στη διαχείριση κάποιου ιατρικού προβλήματος που σχετίζεται είτε με τον ίδιο τον εργαζόμενο είτε με συγγενικό του πρόσωπο.
  • Θέματα ψυχικής υγείας. Για παράδειγμα, επιλόχειος κατάθλιψη, διαχείριση θυμού, διαχείριση απώλειας/πένθους, χαμηλή αυτοεκτίμηση που επηρεάζουν την αποδοτικότητα του στελέχους.
  • Νομικές και οικογενειακές συμβουλές. Ζητήματα που αφορούν συμβουλευτική γάμου, διαζυγίου, ανατροφής παιδιών κ.ά.
  • Χρηματοοικονομική συμβουλευτική. Καθώς το «οικονομικό άγχος» αυξάνεται συνεχώς, οι άνθρωποι αναζητούν τρόπους και λύσεις για ανταποκριθούν σε όσα τους «βασανίζουν».

Σε σχέση με το τοπίο στην Ελλάδα, σύμφωνα με τη Ρόζα Αλχανάτη, Organizational Psychologist, International Account Manager, Hellas EAP, λαμβάνοντας υπόψη τα στατιστικά στοιχεία όπως προέκυψαν από τα τελευταία χρόνια και τα οποία συνέλεξαν σε συνολικό δείγμα μεγαλύτερο των 3.500 εργαζομένων, οι σημαντικότεροι λόγοι για τους οποίους εργαζόμενοι και στελέχη αξιοποίησαν το ΕΑΡ πρόγραμμα που τους προσέφερε η εταιρεία τους, διαμορφώνονται ως εξής: «το εργασιακό στρες με ποσοστό 39% κατέχει την πρώτη θέση και ακολουθούν με 30% οι εργασιακές σχέσεις (συγκρούσεις, υποτίμηση από προϊσταμένους, ψυχολογική βία, κ.ά.) και με 18% η συμβουλευτική καθοδήγηση προϊσταμένων/διοίκησης για τη διαχείριση συμπεριφοριστικών ρίσκων. Στα προσωπικά αιτήματα το στρες με ποσοστό 33% επίσης κατέχει την πρώτη θέση, και ακολουθούν οι δυσκολίες στις προσωπικές σχέσεις με 26%. Η καταθλιπτική διάθεση ως αίτημα εμφανίζει αυξητικές τάσεις, κατέχοντας ποσοστό 6%. Στα οικογενειακά αιτήματα, η καθοδήγηση γονέων/γονικός ρόλος με ποσοστό 41% βρίσκεται στην πρώτη θέση και ακολουθούν οι οικογενειακές συγκρούσεις με ποσοστό 25% και οι χρόνιες (ψυχικές/σωματικές) ασθένειες στην οικογένεια με 13%».

Από την πλευρά του οργανισμού, οι υπηρεσίες EAP περιλαμβάνουν το πώς η εταιρεία μπορεί να αντιμετωπίσει τα φαινόμενα βίας στον εργασιακό χώρο, την προετοιμασία ασφάλειας και έκτακτης ανάγκης, την καθοδήγηση σχετικά με την επικοινωνία σε δύσκολες καταστάσεις όπως η συγχώνευση, η απόλυση, η εξαγορά ή ακόμα και η απώλεια από την ζωή ενός εργαζόμενου, τη διαχείριση απουσιών που γίνονται συστηματικά αλλά και την κάλυψη αναγκών που παρουσιάζουν συγκεκριμένοι εργαζόμενοι, όπως ενδεικτικά όσες γυναίκες επιστρέφουν στην εργασία μετά την άδεια μητρότητας.

ΚΑΛΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΓΙΑ ΟΛΑ ΤΑ ΜΕΡΗ
Μία καλή πρακτική για να ενισχύσετε την προβολή ενός EAP και να επικοινωνήσετε την αποτελεσματικότητά του είναι οι ημέρες υγείας και ευεξίας. Εάν ο οργανισμός διοργανώνει τέτοιες ημέρες, τότε τα EAPs οφείλουν να έχουν παρουσία. Αν, όμως, όχι, τότε είναι μία καλή αρχή να πραγματοποιηθούν εκδηλώσεις και δράσεις με σχετικό περιεχόμενο, σε ημερομηνίες – ορόσημα όπως ενδεικτικά, η Εβδομάδα Ευαισθητοποίησης για την Ψυχική Υγεία (Mental Health Awareness Week), ή η Ημέρα Εθνικής ευαισθητοποίησης στρες (National Stress Awareness Day). Με αυτόν τον τρόπο, ως οργανισμός δείχνετε την «ανθρωπιστική σας πλευρά», που νοιάζεται για τα στελέχη και τα θέματα που τους απασχολούν και παράλληλα, έχετε στη διάθεσή σας ένα επικοινωνιακό εργαλείο να αξιοποιήσετε για να προβάλετε το πρόγραμμα υποστήριξης εργαζομένων που παρέχετε.

Σε αυτή την κατεύθυνση, ο ρόλος της ΔΑΔ είναι καθοριστικός καθώς είναι εκείνη που θα σχεδιάσει και θα υλοποιήσει σε συνεργασία με αρμόδια τμήματα τέτοιες ενέργειες. Το σημαντικότερο, όμως, είναι ότι θα καλλιεργήσει το πλαίσιο εμπιστοσύνης μεταξύ του οργανισμού και του ανθρώπινου δυναμικού και θα προάγει το στοιχείο της εμπιστευτικότητας με σκοπό να παροτρύνει τη συμμετοχή στα EAPs.

Παράλληλα, όταν ο λόγος έρχεται στους millennials, τόσο η προσέλκυση όσο και η διακράτησή τους αποτελεί ένα καίριο θέμα για τους οργανισμούς και τα τμήματα HR. Αναφορικά με τα προγράμματα υποστήριξης εργαζομένων μπορούν να ληφθούν υπόψη τα εξής με βάση report του Office of disability employment policy του υπουργείου εργασίας στις Ηνωμένες Πολιτείες (United States Department of Labor):

Η τεχνολογία είναι κομμάτι της καθημερινότητας των millennials και γενικά των νεότερων γενεών και η σχέση μεταξύ αυτών των δύο μερών θεωρείται δεδομένη. Όπως κάθε ενέργεια που γίνεται για τους νεότερους εργαζόμενους προσαρμόζεται στα χαρακτηριστικά τους, το ίδιο είναι καλό να συμβεί και με τα προγράμματα υποστήριξης εργαζομένων στα οποία εν δυνάμει κοινό αποτελεί και αυτή η ομάδα ανθρώπινου δυναμικού. Οι υπηρεσίες EAP μπορούν να γίνουν πιο προσιτές αν περιλαμβάνουν online διαδραστικές αξιολογήσεις για θέματα εθισμού, διερεύνησης του άγχους και της κατάθλιψης κ.ά. Ενδεικτικά, το gamification θα μπορούσε να συμβάλει στον σχεδιασμό προγραμμάτων εκπαίδευσης του ανθρώπινου δυναμικού για να εντοπίζει και να αναγνωρίζει στο άμεσο εργασιακό περιβάλλον του, συναδέλφους που θα τους βοηθήσει να αξιοποιήσουν τα προγράμματα αυτά.

Λαμβάνοντας υπόψη, λοιπόν, όλες τις αλλαγές που συντελούνται στον εργασιακό χώρο, γίνεται αντιληπτό ότι και τα ίδια τα EAPs οφείλουν να ακολουθήσουν τις τάσεις και να προσαρμόσουν αντίστοιχα το περιεχόμενο και τις υπηρεσίες που προσφέρουν. Στο πλαίσια αυτό, για παράδειγμα, μία λύση για τους παρόχους EAP θα ήταν να προσφέρουν προγράμματα προς επικεφαλής και Managers σχεδιασμένα ώστε να τους προσφέρουν πιο εξατομικευμένη συμβουλευτική προς τη διαχείριση των διαφόρων γενεών στον εργασιακό χώρο.

Τα πρόγραμμα υποστήριξης των εργαζομένων μπορούν επίσης να συμβάλουν στο workforce planning. Ενδεικτικά, η εταιρεία μπορεί να τα αξιοποιήσει για να παρέχει συμβουλευτική και καθοδήγηση σε νεοεισερχόμενα στελέχη ή εργαζόμενους με μικρή επαγγελματική εμπειρία (από πέντε έτη και κάτω) έτσι ώστε να υποστηρίξει την ομαλή ένταξή τους στο περιβάλλον τους και την εύρυθμη λειτουργία της επιχείρησης μακροπρόθεσμα.

Ποια είναι, όμως, τα χαρακτηριστικά που πρέπει να διαθέτει ένα πρόγραμμα υποστήριξης εργαζομένων; Ο Βαγγέλης Μακρής, Κλινικός Ψυχολόγος, Account Manager Βορείου Ελλάδος, Hellas EAP, εξηγεί ότι «ένα ποιοτικό EAP πρόγραμμα αποσκοπεί στην πρόληψη και έγκαιρη παρέμβαση για τη διαχείριση πληθώρας εργασιακών και προσωπικών προκλήσεων, έχει έναν διαδραστικό και διαχρονικό χαρακτήρα και περιλαμβάνει κατά βάση τις κάτωθι αλληλοσυνδεόμενες υπηρεσίες που παρέχονται σε ατομικό ή/και επιχειρησιακό επίπεδο:

  • 24/7/365 Support & Crisis Line
  • Case Management και παραπομπή των δικαιούχων σε ιδιωτικούς/δημόσιους φορείς της κοινότητας
  • Πρόσωπο με Πρόσωπο Υπηρεσίες Αξιολόγησης και Συμβουλευτικής Υποστήριξης
  • Διαχείριση Κρίσεων εντός και εκτός εργασιακού χώρου
  • Συμβουλευτική Καθοδήγηση της Διοίκησης, HR και στελεχών για τη διαχείριση ανθρωποκεντρικών προκλήσεων
  • Ανάπτυξη Πολιτικών και Διαδικασιών (Διαχείριση Ψυχοκοινωνικών Ρίσκων, Behavioral Risk Management, Χρόνιες Ασθένειες, Στρες, ενίσχυση Wellbeing, κ.ά.)
  • Εκπαίδευση της ηγεσίας/στελεχών σε θέματα Performance Ma-nagement
  • ΕΑΡ Οrientation για εργαζόμενους και στελέχη
  • Ανάπτυξη υλικού προώθησης και επικοινωνίας των υπηρεσιών στους δικαιούχους
  • Απόδοση ετήσιων/τακτικών Αναφορών Χρήσης (Utilization Reports)
  • Ποιοτικά και ποσοτικά αποτελέσματα αποτελεσματικότητας του ΕΑΡ (συμπεριλαμβανομένης και της μέτρησης της Απόδοσης της Επένδυσης – ROI)
  • Αποτελέσματα ικανοποίησης της εταιρείας και των εξυπηρετούμενων από το ΕΑΡ Πρόγραμμα και τον ΕΑΡ Παροχέα».

ΒΗΜΑΤΑ ΠΡΟΣ ΜΙΑ ΜΑΚΡΟΧΡΟΝΙΑ ΕΠΕΝΔΥΣΗ
Εν κατακλείδι, τα EAPs είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με το performance management και αποτελούν ένα σημαντικό εργαλείο για την ενίσχυση και αύξηση της παραγωγικότητας, της αποδοτικότητας και μακροπρόθεσμα, της ανταγωνιστικότητας του οργανισμού. Οι αυξανόμενες εργασιακές απαιτήσεις, ο έντονος ρυθμός εργασίας, οι αλλαγές που συμβαίνουν μπορούν να επηρεάσουν τη ψυχοσωματική υγεία των εργαζομένων και να έχουν άμεσο αντίκτυπο στην επιχειρησιακή λειτουργία και πολλές φορές οδηγούν σε παραβατικές συμπεριφορές στον εργασιακό χώρο. Μια από τις πιο σημαντικές προκλήσεις για τον οργανισμό είναι η «φροντίδα» και η προετοιμασία των στελεχών στη διαχείριση αλλαγών και κινδύνων που αναδύονται από συνθήκες πίεσης. Είναι πρωτεύων για τη ΔΑΔ να λειτουργεί προδραστικά και να προλαμβάνει συμπεριφορές που χαρακτηρίζονται από υψηλά επίπεδα στρες, εξαρτήσεις, μορφές βίας και σε επιχειρησιακό επίπεδο απεικονίζονται μέσα από τον απουσιασμό, τα χαμηλά επίπεδα παραγωγικότητας, τον θυμό κ.ά., με τα αντίστοιχα κόστη, «ανθρώπινα» και οικονομικά για τον οργανισμό. Άλλωστε, όπως τονίζει η Ν. Γιαννακά, οι «εταιρείες που έχουν καταγράψει αποτελεσματικά το “ψυχογράφημα” του οργανισμού τους ξέρουν που βρίσκονται, που θέλουν να φτάσουν και πώς. Τα EAP μέσω της καταγραφής, πρόβλεψης και προσπάθειας μείωσης των ψυχοκοινωνικών κινδύνων μπορούν να είναι μέρος του οράματος της εταιρείας, να αποτελέσουν ανταγωνιστικό πλεονέκτημα και να ενισχύσουν τη στρατηγική της καινοτομία». Ανακεφαλαιώνοντας λοιπόν τους τρόπους με τους οποίους η ΔΑΔ και συνεπώς οργανισμός μπορεί να αποκομίσει τα μέγιστα δυνατά οφέλη από ένα πρόγραμμα υποστήριξης εργαζομένων, τα βήματα είναι:

    1. Αποτελεσματική προώθηση. Οι εργαζόμενοι οφείλουν να γνωρίζουν ότι η εταιρεία τους παρέχει τα συγκεκριμένα προγράμματα καθώς επίσης και το περιεχόμενο και τα οφέλη που μπορούν να αποκομίσουν μέσα από τα EAP. Η καθολική επικοινωνία αποτελεί ικανή και αναγκαία συνθήκη για την επιτυχία αυτών των προγραμμάτων. Ενημερωτικά newsletter στο εσωτερικό δίκτυο της εταιρείας δύναται να συμβάλουν στην προώθηση αυτών των υπηρεσιών και η οποιαδήποτε προωθητική ενέργεια καλό είναι να είναι συνεχείς έτσι ώστε το «μήνυμα να μην κολλήσει».
    2. Επικοινωνία του εύρους της υποστήριξης ενός EAP. Τα EAPs συχνά αντιμετωπίζονται από τους εργαζομένους κυρίως ως φορείς παροχής συμβουλών. Στην πραγματικότητα, παρέχουν συνήθως μια σειρά από πρακτικές υπηρεσίες όπως νομικές συμβουλές, βοήθεια με χρέη και υποστήριξη με θέματα φροντίδας. Επίσης, τα περισσότερα EAPs είναι διαθέσιμα όλο το 24ωρο, 7/7, πράγμα που είναι σημαντικό για τους εργαζόμενους να το γνωρίζουν καθότι είναι αρκετοί εκείνοι που επιλέγουν να συζητούν τα προβλήματά τους εκτός εργασίας. Βεβαιωθείτε ότι το πλήρες φάσμα των υπηρεσιών και ο τρόπος με τον οποίο μπορούν να αποκτήσουν πρόσβαση καθίσταται σαφές σε όλες τις ενέργειες που υλοποιείτε.
    3. Εμπιστοσύνη. Κοινός παρονομαστής κάθε ενέργειας είναι το χτίσιμο της εμπιστοσύνης καθώς τα EAP έρχονται για αντιμετωπίσουν ενίοτε προσωπικά προβλήματα και ευαίσθητα ζητήματα για όσους τα αξιοποιούν. Εάν ο εκάστοτε εργαζόμενος δεν αισθάνεται ασφάλεια και εμπιστοσύνη για ο,τι πρόκειται να μοιραστεί, τότε δεν θα ανατρέξει σε τέτοιους είδους βοήθεια. Διοργανώνεστε εταιρικές παρουσιάσεις που θα δώσετε την ευκαιρία στο ανθρώπινο δυναμικό να ενημερωθεί για το περιεχόμενο των προγραμμάτων αλλά και θα εκφράσει τις ανησυχίες του, ιδίως όσον αφορά στην εμπιστευτικότητα.
    4. Πρόληψη. Τα EAPs τείνουν να έρχονται στο προσκήνιο όταν οι εργαζόμενοι βρίσκονται σε κρίση. Όμως, έχουν πολλά περισσότερα να προσφέρουν και για αυτό είναι ουσιώδες να γνωστοποιηθεί ότι οι υπηρεσίες αυτές φέρουν μεγαλύτερο όφελος όταν τα προβλήματα αντιμετωπίζονται νωρίς, πριν οι εργαζόμενοι βιώσουν μία κρίση και τα ζητήματα είναι πιο δύσκολο και χρονοβόρο να επιλυθούν. Αυτή η προληπτική φύση των προγραμμάτων υποστήριξης εργαζομένων είναι συχνά υποτιμημένη και αποτελεί βασικό λόγο για τη χαμηλή αφομοίωση των υπηρεσιών.
    5. Ημέρες υγείας και ευεξίας. Εάν ο οργανισμός έχει ημέρες υγείας και ευεξίας, βεβαιωθείτε ότι τα προγράμματα EAP έχουν παρουσία. Αν όχι, τότε μπορείτε να αξιοποιήσετε χρονικές στιγμές όπως η Εβδομάδα Ευαισθητοποίησης για την Ψυχική υγεία και να διοργανώσετε αντίστοιχες εκδήλωσης. Με αυτό τον τρόπο δείχνετε τόσο ότι ενδιαφέρεστε για το ανθρώπινο δυναμικό σας ως εργοδότης όσο και επικοινωνείτε με άμεσο τρόπο ότι προσφέρετε υπηρεσίες EAP.

Εν κατακλείδι, στο ταξίδι εύρεσης του κατάλληλου συνεργάτη, ένας οργανισμός οφείλει να λάβει υπόψη του τα παρακάτω σύμφωνα με την Εβίνα Ηλιοπούλου, Ψυχολόγος, Senior Account Manager, Hellas EAP: «Η ορθή εφαρμογή και τήρηση του Κώδικα Δεοντολογίας και των Βασικών Αρχών των ΕΑΡ ελέγχονται από τους Διεθνείς Συλλόγους (ΕΑΡΑ Int, EAEF), διότι κάθε πιθανή αλλοίωση στην ποιότητα και το είδος των προγραμμάτων μπορεί να έχει μη προσδοκώμενα αποτελέσματα στον εταιρικό οργανισμό. Για τον λόγο αυτό θα πρέπει να εξετάζεται με προσοχή και μεγάλη επιφύλαξη κάθε περίπτωση εσκεμμένης αλλαγής ή αλλοίωσης του προγράμματος (π.χ. περιορισμός της τηλεφωνικής πρόσβασης των δικαιούχων για υποστήριξη σε συγκεκριμένες μέρες και ώρες), ακόμη και αν γίνεται για λόγους περιορισμού του κόστους. Όπως ενδεικτικά αναφέρεται στο ΕΑΡ Buyer’s Guide, τον Οδηγό του διεθνούς Συλλόγου των ΕΑΡ που ορίζει τα κριτήρια που οφείλουν να πληρούν οι ΕΑΡ Παροχείς σε όλο τον κόσμο, τα ΕΑΡs δεν είναι:

  • Υλοποίηση μιας μεμονωμένης υπηρεσίας όπως συμβουλευτική υποστήριξη ή μια εκπαίδευση ή ψυχοθεραπεία
  • Παροχή υπηρεσιών από έναν ψυχολόγο, ψυχίατρο ή κέντρο ψυχικής υγείας
  • Aσφαλιστικό πρόγραμμα υγείας που μπορεί να συμπεριλαμβάνει κάποιες μεμονωμένες υπηρεσίες συμβουλευτικής ή υποτυπώδη πρόσβαση σε φορείς υποστήριξης
  • Παροχή “ΕΑΡ Υπηρεσιών” χωρίς δίκτυο συμβούλων συμπεριφοριστικών επιστημών και μετρήσιμα αποτελέσματα χρήσης και ικανοποίησης των εξυπηρετούμενων
  • Παροχή “ΕΑΡ Υπηρεσιών” από εταιρείες που η κύρια δραστηριότητά τους δεν είναι τα ΕΑΡ και δεν διαθέτουν εξειδίκευση και πιστοποιήσεις στα ΕΑΡ». Αντιθέτως, όπως η ίδια καταλήγει «η ύπαρξη ενός ολοκληρωμένου ΕΑΡ προγράμματος προϋποθέτει τη συστηματική και επιστημονική παροχή ενός μεγάλου εύρους υπηρεσιών που να καλύπτει κάθε ανάγκη που προκύπτει για τον εργασιακό χώρο, τη διοίκηση, το ανθρώπινο δυναμικό και τα μέλη των οικογενειών τους».

«TIPS» ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥΣ

  • Καθορίστε με σαφήνεια το πεδίο εφαρμογής των υπηρεσιών EAP που πρόκειται να προσφέρει ο οργανισμός σας.
  • Όταν έρθει η κατάλληλη στιγμή, γνωστοποιήστε με ακρίβεια σε επικεφαλής αλλά και στο σύνολο του ανθρώπινου δυναμικού, όλα όσα προσφέρετε μέσα από το πρόγραμμα υποστήριξης εργαζομένων που έχετε επιλέξει.
  • Στη φάση επιλογής του συνεργάτη σας, να έχετε ενεργό εμπλοκή. Ευθυγραμμίστε τις ανάγκες και τους πόρους με την υπηρεσία που θα επιλέξετε και προσπαθήστε να εξασφαλίσετε λύσεις υψηλής ποιότητας και σχετικές υπηρεσίες.
  • Εάν ο οργανισμός σας σχεδιάζει και υλοποιεί προγράμματα υγείας και ευεξίας, ευθυγραμμίστε τα συγκεκριμένα προγράμματα με τα EAPs έτσι ώστε να επιτύχετε το μέγιστο δυνατό αποτέλεσμα για όλα τα μέρη.
  • Συζητήστε και ορίστε τους τρόπους και τα εργαλεία που θα χρησιμοποιήσετε για να μετρήσετε την απόδοση των EAPs.
  • Αναφορικά με τον τρόπο παροχής τέτοιων προγραμμάτων, προσπαθήστε να αξιοποιήσετε διαφορετικούς μεθόδους παροχής με βάση το προφίλ του ανθρώπινου δυναμικού σας.
  • Τέλος, μπορείτε να επιλέξετε (ίσως σε στενή εργασία με το τμήμα Μάρκετινγκ/Επικοινωνίας του οργανισμού) έναν δημιουργικό τίτλο για το πρόγραμμα EAP που προσφέρετε για να τονίσετε ότι είναι κάτι περισσότερο από μια συμβουλευτική υπηρεσία και να μεταδώσετε το πόσο σημαντική είναι η υγεία και η ευημερία των ανθρώπων σας.