Το σύγχρονο επιχειρηματικό περιβάλλον επηρεάζει άμεσα εταιρείες κάθε μεγέθους. Επιχειρήσεις και στελέχη επαναπροσδιορίζουν στρατηγικά τις δεξιότητες που είναι απαραίτητες για την επιβίωση στην αγορά και την ανάπτυξη. Σημαντικό ρόλο σε αυτό καλείται να διαδραματίσει η επιχειρηματικότητα ως δεξιότητα και όχι μόνο ως δράση.

    HR Professional: Γιατί θεωρείτε την επιχειρηματικότητα ως δεξιότητα, απαραίτητη για τα στελέχη επιχειρήσεων;

Στέφανος Ζάρκος: Ακούγεται έντονα τα τελευταία χρόνια η επερχόμενη αλλαγή στην εργασία και στις δεξιότητες που αυτή πλέον θα απαιτεί στο πλαίσιο της 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης. Το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ έχει δημοσιεύσει μελέτες σύμφωνα με τις οποίες θα διαμορφωθεί ένα νέο εργασιακό πλαίσιο λόγω των αλλαγών στην τεχνολογία. Αναμένουμε ραγδαίες εξελίξεις μέσα από τη ρομποτική, την τεχνητή νοημοσύνη, νέα προηγμένα υλικά και τη βιοτεχνολογία που θα επηρεάσουν άμεσα τη φύση και το περιεχόμενο της ανθρώπινης εργασίας. Οι αλλαγές αυτές ορίζουν και το ποια θα είναι τα πλέον περιζήτητα επαγγέλματα στο εγγύς μέλλον. Παράλληλα όμως, διαμορφώνουν και τις δεξιότητες που θα απαιτηθούν από τα στελέχη του μέλλοντος. Στο Future of Jobs Report του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ περιγράφονται οι δέκα σημαντικότερες δεξιότητες που θα χρειάζονται το 2020 στελέχη και οργανισμοί για να είναι ανταγωνιστικοί. Από την αντίστοιχη αποτύπωση του 2015 διαφαίνονται ραγδαίες αλλαγές, αλλά επισημαίνεται και η είσοδος νέου τύπου δεξιοτήτων στις 10 σημαντικότερες σύμφωνα με στελέχη ανθρώπινου δυναμικού και υπεύθυνους εταιρικής στρατηγικής. Ανάμεσα τους είναι και δεξιότητες που σχετίζονται άμεσα με την επιχειρηματική δράση, όπως η επίλυση σύνθετων προβλημάτων, η δημιουργικότητα, η συναισθηματική νοημοσύνη, ο προσανατολισμός στην παροχή υπηρεσιών και η γνωστική ευελιξία. Παράλληλα, αναμένονται και σημαντικές αλλαγές (disruptions) στους κλάδους που δραστηριοποιούνται οι επιχειρήσεις. Για να μπορέσουν οι επιχειρήσεις να διαχειριστούν αυτές τις αλλαγές, χρειάζονται στελέχη τα οποία μπορούν να ανταποκριθούν στις προκλήσεις και να δημιουργήσουν νέα, σύγχρονα επιχειρηματικά μοντέλα. Η κατανόηση της επιχειρηματικής δράσης και η απόκτηση επιχειρηματικών δεξιοτήτων αποτελούν συνεπώς απαραίτητα εφόδια για την αγορά εργασίας του εγγύς μέλλοντος.

    HR P.: Ποια είναι η θέση της επιχειρηματικότητας στην εκπαίδευση;

Σ. Ζ.: Βλέπουμε σε πολλές χώρες με ανεπτυγμένα και σύγχρονα συστήματα εκπαίδευσης να εντάσσονται δεξιότητες σχετικές με την επιχειρηματικότητα σε όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης. Ξεκινώντας από το Δημοτικό με εργαστήρια δημιουργικότητας, design thinking και επίλυση προβλημάτων, στο Γυμνάσιο με τη σύνδεση του STEM (Science, Technology. Engineering and Math) με την επιχειρηματική σκέψη και στο Λύκειο με χρηματοοικονομικά, καινοτομία και διαπροσωπικές δεξιότητες που σχετίζονται με την επιχειρηματικότητα. Σε πανεπιστημιακό επίπεδο δε, υπάρχει σαφής διάδραση εκπαίδευσης και αγοράς με τους φοιτητές να εμπλέκονται σε όλο και πιο σύνθετα projects με αντίκτυπο στην πραγματική οικονομία. Δυστυχώς δεν υπάρχουν σε όλα τα εκπαιδευτικά συστήματα αυτές οι ευκαιρίες για να κατανοήσουν οι νέοι την επιχειρηματικότητα, να πειραματιστούν και να κρατήσουν για το μέλλον τους τις δεξιότητες που τους ταιριάζουν περισσότερο. Μια σημαντική παρανόηση αφορά στη συσχέτιση των επιχειρηματικών δεξιοτήτων με την επιχειρηματική δράση. Στο Alba πιστεύουμε ότι η επιχειρηματικότητα πρέπει να έχει σημαντική θέση στο πρόγραμμα σπουδών των μεταπτυχιακών προγραμμάτων που προσφέρουμε. Όχι μόνο ως ξεχωριστό μάθημα, αλλά ως μια δεξιότητα που «κουμπώνει» σε κάθε μάθημα. Είναι τρόπος σκέψης, επίλυσης προβλημάτων και συνεχούς δημιουργίας αξίας. Η επιχειρηματικότητα ως δεξιότητα προετοιμάζει τους φοιτητές μας να γίνουν στελέχη με αντοχή, ευελιξία και φιλοδοξία.

    HR P.: H επιχειρηματικότητα διδάσκεται;

Σ. Ζ.: Ένα από τα πλέον παρωχημένα ερωτήματα που αντιμετωπίζουμε είναι το αν επιχειρηματίας γεννιέσαι ή γίνεσαι. Κυρίως διότι ξεφεύγουμε πλέον από στενές αντιλήψεις που ορίζουν τον επιχειρηματία ως άνθρωπο που ρισκάρει ή τολμά. Για να ιδρύσεις την επιχείρησή σου δεν αρκεί αυτό, ειδικά σε μια εποχή ραγδαίων αλλαγών. Το ίδιο ισχύει και για στελέχη ή εργαζόμενους. Το να αξιοποιήσεις επιχειρηματικές δεξιότητες στην εργασία σου δεν σχετίζεται με κάποια γενετική προδιάθεση, αλλά με τον τρόπο που αντιλαμβάνεσαι την εργασία. Κατανοώντας τα βασικά εργαλεία της επιχειρηματικότητας και μελετώντας επιχειρηματίες (με θετικά και αρνητικά αποτελέσματα), μπορεί όποιος ενδιαφέρεται να κατανοήσει την επιχειρηματική διεργασία. Άλλωστε, η επιχειρηματική σκέψη είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την ανθρώπινη φύση. Έτσι, εργαλεία όπως η lean start-up μεθοδολογία και τα επιμέρους στοιχεία της, το business model canvas, η agile προσέγγιση, και η δημιουργία, μοντελοποίηση, δοκιμή και πραγματοποίηση νέων επιχειρηματικών ιδεών, βοηθούν τους φοιτητές μας να συνθέσουν την ευρύτερη γνώση που λαμβάνουν στα μεταπτυχιακά του Alba με καταλύτη την επιχειρηματική σκέψη. Παράλληλα, η βιωματική διδασκαλία με μελέτες περιπτώσεων από την παγκόσμια αγορά και η συζήτηση με «ζωντανές» μελέτες περιπτώσεων από την Ελληνική, μετατρέπουν την εμπειρία της τάξης σε εφαρμοσμένη γνώση. Έχουμε εντάξει συνειδητά στα προγράμματα σπουδών μας συμπληρωματικές επιχειρηματικές δεξιότητες, όπως η δημιουργικότητα, οι τεχνικές παρουσιάσεων και τα συμβουλευτικά projects σε Ελληνικές μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις, με σκοπό να δημιουργήσουμε ικανούς ηγέτες που θα γίνουν καταλύτες αλλαγών και διαμορφωτές της αγοράς του μέλλοντος. Αυτή άλλωστε είναι η αποστολή που υπηρετούμε στο Alba.

    HR P.: Ποια είναι η σχέση του Alba με την επιχειρηματικότητα;

Σ. Ζ.: Είναι απλό. Τo Alba ιδρύθηκε από την επιχειρηματική κοινότητα για να υπηρετήσει τις Ελληνικές επιχειρήσεις. Πρωτοπόροι της εκπαίδευσης στελεχών επιχειρήσεων, ο ΣΕΒ, το ΕΒΕΑ και η ΕΕΔΕ οραματίστηκαν ένα σχολείο που να μπορεί να καλύψει τις ανάγκες της Ελληνικής αγοράς σε ανταγωνιστικό στελεχιακό δυναμικό. Η επιχειρηματικότητα είναι στο DNA του Alba. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι, εκτός από τα ιδιαίτερα πετυχημένα στελέχη-αποφοίτους μας, υπάρχει και σημαντικός αριθμός αποφοίτων του Alba που έχουν κάνει σημαντικά επιχειρηματικά βήματα εντός και εκτός Ελλάδας.


    HR P.: Πώς μπορεί να αξιοποιηθεί η επιχειρηματικότητα ως δεξιότητα στο πλαίσιο μιας επιχείρησης;

Αλέξης Κομσέλης: Για πολλές δεκαετίες μιλούσαμε για την ενδοεταιρική επιχειρηματικότητα (intrapreneurship) ως εργαλείο ανάδειξης νέων ιδεών ή βελτιώσεων. Αναζητούσαμε champions μέσα στους οργανισμούς για να τονώσουμε τη δημιουργική σκέψη και να προλάβουμε τις αλλαγές στην αγορά εκ των έσω. Πλέον όμως, βλέπουμε διεθνώς μια τάση για διάχυση επιχειρηματικών δεξιοτήτων στο σύνολο του προσωπικού. Η ενδοεταιρική επιχειρηματικότητα δεν αφορά πλέον μόνο τους λίγους που θέλουν ή την ομάδα Έρευνας και Ανάπτυξης μιας επιχείρησης. Πολύ περισσότερο δε, δεν είναι αποκομμένη από την υπόλοιπη επιχείρηση με δικό της αυτόνομο προϋπολογισμό και πλήρη ελευθερία κινήσεων. Οι ραγδαίες και απρόβλεπτες αλλαγές στις αγορές επιβάλλουν συντεταγμένη επιχειρηματική ευελιξία σε όλον τον οργανισμό. Από την δουλειά μας στο Κέντρο Επιχειρηματικότητας του Alba, το Alba Hub for Entrepreneurship and Development, διακρίνουμε καθαρά τις αλλαγές στις οποίες αναφέρθηκε ο Σ. Ζάρκος. Τόσο από την πλευρά των στελεχών που πειραματίζονται με επιχειρηματικές ιδέες για να βελτιώσουν τις σχετικές δεξιότητες, όσο και από την πλευρά των επιχειρήσεων που αναζητούν στελέχη με επιχειρηματικά χαρακτηριστικά. Ένα τέτοιο στέλεχος χαρακτηρίζεται από τρία βασικά στοιχεία: πρωτοβουλία, υπευθυνότητα και κυριότητα (ownership). Οι επιχειρήσεις χρειάζονται πλέον ευέλικτες ομάδες με στελέχη από διάφορες διευθύνσεις για να προλάβουν τις εξελίξεις και να εδραιώσουν το ανταγωνιστικό τους πλεονέκτημα στην αγορά. Παράλληλα, χρειάζονται μια εταιρική κουλτούρα που αγκαλιάζει αυτές τις αλλαγές και τις υλοποιεί στον χρόνο που επιβάλλουν οι εξελίξεις στην τεχνολογία και στην αγορά. Ένα παράδειγμα είναι η ψηφιακή μετάβαση των επιχειρήσεων που αφορά στο σύνολο του οργανισμού και όχι μόνο ένα μέρος του. Ο εμπλουτισμός του ανθρώπινου δυναμικού μιας επιχείρησης με στελέχη που έχουν επιχειρηματικές δεξιότητες επιταχύνει την υιοθέτηση νέων πρακτικών.

    HR P.: Τι είναι τελικά η επιχειρηματικότητα ως δεξιότητα; Και ποια η διαφορά της από το management;

Α. Κ.: Η επιχειρηματικότητα ως δεξιότητα σχετίζεται άμεσα με την έννοια της δημιουργίας σε πλαίσιο αβεβαιότητας. Για αυτό και είναι τόσο σημαντική πλέον. Αποτελείται από επιμέρους δεξιότητες και λειτουργεί ως μια εννοιολογική ομπρέλα. Ένα στέλεχος με επιχειρηματικές δεξιότητες συνδυάζει για παράδειγμα την ικανότητα να διαχειριστεί το ρίσκο με την ταυτόχρονη ενασχόληση με διαφορετικές εργασίες (multitasking) για να πετύχει τον στόχο του. Ή τον συνδυασμό της συνεχούς βελτίωσης με την προσήλωση στο αποτέλεσμα. Ένα επιχειρηματικά σκεπτόμενο στέλεχος δεν αναλώνεται στην απλή εφαρμογή ενός πλάνου ή μιας στρατηγικής. Είναι σε διαδικασία συνεχούς βελτίωσης και προσαρμογής. Εκεί άλλωστε εστιάζει και η διαφορά της με το management. Όταν συνδημιουργείς το business plan, είσαι και σε θέση να προλάβεις τις αλλαγές στο περιβάλλον που επηρεάζουν τις παραδοχές του. Άλλες επιμέρους δεξιότητές της είναι η συνεργατικότητα και η αποτελεσματική αυτεπιστασία, η αναζήτηση ευκαιριών ανάπτυξης και η άμεση εφαρμογή τους. Στελέχη με επιχειρηματικές δεξιότητες έχουν ανεπτυγμένη ενσυναίσθηση (empathy), στοιχείο απαραίτητο για την εξεύρεση λύσεων και προϊόντων ή υπηρεσιών που δίνουν σημαντική αξία στους χρήστες τους. Η ενσυναίσθηση αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της συναισθηματικής νοημοσύνης. Επίσης, τα στελέχη αυτά έχουν ανεπτυγμένες δυνατότητες δικτύωσης και διατήρησης σχέσεων. Τέλος, κατανοούν ευκολότερα την ηγεσία και την ιδιοκτησία της επιχείρησης.

    HR P.: Με ποιους τρόπους μπορούν να τονωθούν οι επιχειρηματικές δεξιότητες του προσωπικού μιας επιχείρησης; Υπάρχουν σημεία που θέλουν προσοχή;

Α. Κ.: Με τον ίδιο τρόπο που εντάσσεται η επιχειρηματικότητα σε ένα πρόγραμμα σπουδών, μπορεί να ενταχθεί και σε ένα πρόγραμμα ανάπτυξης προσωπικού. Είναι μια παρέμβαση που καλό είναι να εμπλέκει συνολικά το προσωπικό ή τουλάχιστον ολόκληρες βαθμίδες. Για να μπολιάσουμε το προσωπικό με επιχειρηματικές δεξιότητες μπορούμε να αξιοποιήσουμε διάφορα εργαλεία, όπως ανοιχτά μοντέλα καινοτομίας, hackathons και startup days. Όλο και συχνότερα χρησιμοποιούνται μέθοδοι από τον προγραμματισμό ή τις start ups για να αποδεσμεύσουν αδρανές ανθρώπινο δυναμικό. Design Thinking, Agile μεθοδολογίες, Sprints και MVPs (Minimum Viable Products) μπαίνουν στην καθημερινότητα των ανταγωνιστικών πολυεθνικών και εθνικών πρωταθλητών. Αυτά τα εργαλεία επιταχύνουν την κατανόηση της επιχειρηματικής διεργασίας και αφυπνίζουν ανά περίπτωση μέρος των δεξιοτήτων που σχετίζονται με την επιχειρηματικότητα. Είναι σημαντικό να δίνεται η δυνατότητα πειραματισμών και δοκιμών. Μόνο έτσι μπορούν αναπτυχθούν οι απαραίτητοι εμπειρικοί μηχανισμοί που κάνουν την επιχειρηματική σκέψη λειτουργική. Βασικό motto των startuppers άλλωστε είναι το «Fail Fast, Fail Cheap» που ακούγεται καλύτερα όταν αποδίδεται ως «Fail Fast, Learn Cheap». Αυτό που χρειάζεται προσοχή είναι η τόνωση των επιχειρηματικών δεξιοτήτων του προσωπικού να συνδέεται με την εταιρική κουλτούρα που θέλουμε να υπηρετήσουμε. Επίσης, είναι σημαντικό να συνδυάσουμε και τα τρία χαρακτηριστικά της αποτελεσματικής ενδοεταιρικής επιχειρηματικότητας που αναφέραμε παραπάνω –πρωτοβουλία, υπευθυνότητα και κυριότητα– για να τελεσφορήσει η παρέμβαση.

    HR P.: Στα προγράμματα που υλοποιείτε για την υποστήριξη επιχειρηματικών ιδεών συμμετέχουν και στελέχη επιχειρήσεων ως μέντορες. Τι ακριβώς προσφέρουν και τι κερδίζουν από αυτήν τη διαδικασία;

Σοφία Φουκαράκη: Η συμμετοχή στελεχών στα προγράμματά μας είναι μείζονος σημασίας. Η συμβολή τους στα πρώτα βήματα των επιχειρηματικών ιδεών, δίνοντας συμβουλές σε θέματα στρατηγικής και ανάπτυξης, βοηθάει τους συμμετέχοντες στη λήψη σημαντικών αποφάσεων για την εξέλιξη της επιχείρησής τους. Είναι πολύ συχνό φαινόμενο να μας πλησιάζουν στελέχη τα οποία, με την εμπειρία που έχουν αποκομίσει από την επαγγελματική τους καριέρα και μετά την έκθεσή τους σε διαφορετικά επαγγελματικά περιβάλλοντα, έχουν τη δυνατότητα να βοηθήσουν επιχειρηματικές ιδέες ανεξάρτητα από το αντικείμενό τους, στην οργάνωση και στον προγραμματισμό των επόμενων βημάτων τους. Μέσα από αυτή τη διαδικασία, εκτός από το να προσφέρουν, ταυτόχρονα κερδίζουν από τους δυνητικούς επιχειρηματίες καθώς εκτίθενται σε διαφορετικούς τρόπους σκέψης. Η δημιουργικότητα, η άμεση ανάγκη για επίλυση σύνθετων προβλημάτων και το multitasking που έχουν οι επιχειρηματίες των προγραμμάτων μας, εμπνέουν τα στελέχη και τα ωθούν στο να αναπτύξουν και οι ίδιοι αντίστοιχες δεξιότητες που θα μεταφέρουν στο εργασιακό τους περιβάλλον.

    HR P.: Έχετε αποφοιτήσει από την πρώτη σειρά του MSc in Entrepreneurship του Alba και εργαστήκατε αλλού πριν επιστρέψετε στο Alba ως εργαζόμενη. Ήταν εύκολο να εξηγήσετε σε recruiters τις δεξιότητες που αποκτήσατε και τον τρόπο με τον οποίο μπορείτε να τις αξιοποιήσετε προς όφελος του εργοδότη σας;

Σ. Φ.: Η έννοια της ενδοεταιρικής επιχειρηματικότητας δεν ήταν τόσο διαδεδομένη στα πρώτα μου επαγγελματικά βήματα. Υπήρξε έντονη δυσκολία από τους recruiters στο να κατανοήσουν το πώς μπορεί να «κουμπώσει» η συγκεκριμένη γνώση σε ένα εταιρικό περιβάλλον. Μία συχνή ερώτηση που δεχόμουν ήταν γιατί δεν άνοιγα δική μου επιχείρηση μετά το συγκεκριμένο μεταπτυχιακό, και αναζητούσα εργασία σε κάποια εταιρεία. Η γνώση της επιχειρηματικότητας δεν είναι αναγκαία μόνο για τη δημιουργία νέων επιχειρήσεων, αλλά και για την εξέλιξη των ήδη υφισταμένων. Με τις δεξιότητες που απέκτησα, έχω μία σφαιρική εικόνα για τη λειτουργία μιας επιχείρησης, και όχι εξειδίκευση σε ένα μόνο κομμάτι. Αναπτύχθηκαν χαρακτηριστικά, όπως η επικοινωνία, ο αυτοέλεγχος, η ομαδική εργασία και η ευελιξία στις αλλαγές μέσα από την έκθεση μου σε υπαρκτά case studies, και μέσα από την επαφή με μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις. Με τα χαρακτηριστικά αυτά, μπορώ να είμαι ευέλικτη σε οποιαδήποτε αλλαγή μέσα στο εργασιακό μου περιβάλλον καθώς και να προσαρμοστώ γρήγορα σε νέες καταστάσεις. Είναι πολύ σημαντικό ότι σήμερα, 5 χρόνια μετά την αποφοίτησή μου, οι δεξιότητες που αναπτύσσονται μέσα από το συγκεκριμένο μεταπτυχιακό, είναι μέσα στην πρώτη 10άδα που αναζητούν οι εργοδότες. Μέσα από αυτήν την ανάγκη, οι recruiters έχουν αποκτήσει καλύτερη γνώση για το πώς μπορεί να εφαρμοστεί η επιχειρηματικότητα μέσα σε μία εταιρεία.

“ Κατά τη διάρκεια των σπουδών μου στο Alba έχω εμπλακεί με διάφορα projects που με βοήθησαν να αναπτύξω δεξιότητες επικοινωνίας, διοίκησης και ηγεσίας. Οι δεξιότητες αυτές σε συνδυασμό με την επιχειρηματική σκέψη που απέκτησα με προετοίμασαν για τη θέση που ήθελα. Δουλεύοντας σε μια σύγχρονη επιχείρηση, η κατανόηση της επιχειρηματικότητας και οι δεξιότητες που την συνθέτουν με βοηθούν να αναπτύσσομαι και να συνεισφέρω στο συνολικό αποτέλεσμα ”

    Φωτεινή Μαύρου,
    Alba MSc in Entrepreneurship
    Student Intern, Google

“ Οι γνώσεις και οι δεξιότητες που απέκτησα από το MSc in Entrepreneurship του Alba με βοηθούν καθημερινά να λειτουργώ επιχειρηματικά στην εργασία μου. Αντιλαμβάνομαι τις ανάγκες του πελάτη-χρήστη στον οποίο στοχεύω και δίνω το ανάλογο feedback στους συνεργάτες μου. Διαχειρίζομαι τον χρόνο μου αποτελεσματικά δίνοντας προτεραιότητα στις εργασίες που επιστρέφουν μεγαλύτερη αξία στην ομάδα μου”

    Άννα Μαγνήσαλη,
    Alba MSc in Entrepreneurship Graduate
    Associate Account Executive, SAP