Παρά τη σημαντική πρόοδο που έχει συντελεστεί τα τελευταία χρόνια, η εκπροσώπηση των δύο φύλων στην αγορά εργασίας εξακολουθεί να παρουσιάζει σημαντικές ανισότητες, κυρίως όσο ανεβαίνουμε τη σκάλα της ιεραρχίας. Ωστόσο, η ισότητα των φύλων δεν αποτελεί μόνο ένα ηθικό ζήτημα, καθώς έχει αποδειχτεί ότι η οικονομία χρειάζεται την ισότιμη συμμετοχή των γυναικών για να σημειωθεί η πολυπόθητη ανάπτυξη, ενώ και οι επιχειρήσεις μπορούν να αποκομίσουν σημαντικότατα οφέλη, απτά και μη, από την υποστήριξη και προώθηση του diversity και της ισότητας.

Από τις 20 έως τις 26 Ιανουαρίου, πραγματοποιήθηκε για 46η συνεχή χρονιά το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ (WEF) στο Νταβός. Η ελβετική πόλη άνοιξε τις χιονισμένες πύλες της και φιλοξένησε μερικές εκατοντάδες ηγέτες και εκπροσώπους της πολιτικής, της οικονομίας, του επιχειρείν και του πολιτισμού από όλο τον κόσμο, με κεντρικό θέμα συζήτησης την «4η Βιομηχανική Επανάσταση», η οποία αφορά στη ραγδαία εξέλιξη των νέων τεχνολογιών και της ψηφιακής εποχής. Οι γυναίκες αντιπροσώπευσαν μόλις το 18% των συμμετοχών. Πέρυσι, το αντίστοιχο ποσοστό ήταν στο 17% – οπότε ουσιαστικά κανείς δεν μπορεί να μιλήσει σοβαρά για ουσιαστική πρόοδο σε αυτό τον τομέα.

Αν και οι γυναικείες παρουσίες ήταν ηχηρές, μεταξύ των οποίων η Kemi Adeosun, υπουργός Οικονομικών της Νιγηρίας, της μεγαλύτερης οικονομίας της Αφρικής και 6ης πετρελαιοπαραγωγού χώρας στον κόσμο, η Fabiola Gianotti, επικεφαλής του CERN, η Mary Barra, διευθύνων σύμβουλος της General Motors, η πρώτη και μόνη γυναίκα που ηγείται ενός κολοσσού αυτοκινήτων, και άλλες, oι γυναίκες αυτές, ωστόσο, αποτελούν την εξαίρεση που επιβεβαιώνει τον κανόνα.

Η γυάλινη οροφή είναι γεγονός, καθώς οι υψηλόβαθμες θέσεις, τόσο στο δημόσιο όσο και στον ιδιωτικό τομέα παραμένουν άβατο για τις περισσότερες γυναίκες. Ταυτόχρονα, ενώ οι γυναίκες αποτελούν το 50% του παγκόσμιου πληθυσμού, υπο-εκπροσωπούνται στο σύνολο της αγοράς εργασίας και στην παραδοσιακή οικονομία, τόσο στην παραγωγή όσο και στο εποικοδόμημα – παρόλο που στοιχεία του 2015 δείχνουν ότι άνδρες και γυναίκες, τουλάχιστον στον ανεπτυγμένο, δυτικό και ανατολικό, κόσμο, εμφανίζονται περίπου με τα ίδια ποσοστά να σπουδάζουν στην ανώτατη εκπαίδευση και να αποκτούν μεταπτυχιακούς τίτλους. Επιπλέον, κι αυτό είναι ακόμη πιο εξοργιστικό, αμείβονται λιγότερο από τους άνδρες για την ίδια δουλειά.

Το ίδιο συμβαίνει και στην digital εξέλιξη της οικονομίας, η οποία ούτως ή άλλως καταργεί θέσεις εργασίας. Μία από τις μεγαλύτερες συνέπειες, η οποία περιγράφεται στην έκθεση για το Χάσμα των Φύλων στη Βιομηχανία, η οποία παρουσιάστηκε στο Νταβός, είναι το πόσο επιβλαβής μπορεί να είναι αυτή η επανάσταση για την πρόοδο των γυναικών επειδή υπο-εκπροσωπούνται στην τεχνολογία. Καθώς οι δυνάμεις της αγοράς μετασχηματίζουν τους διάφορους κλάδους για να ευνοήσουν τις τεχνολογικές δεξιότητες, οι γυναίκες κατέχουν ποσοστό μόνον 26 τοις εκατό όλων των θέσεων εργασίας στην τεχνολογία.

Ακόμη χειρότερα, έχουν να κερδίσουν μόνο μια (1) νέα θέση STEM (Φυσικές Επιστήμες / Τεχνολογία / Μηχανική / Μαθηματικά) σε κάθε είκοσι (20) θέσεις (1:20) που χάνονται σε άλλους κλάδους όπου υπάρχει αναταραχή. Για τους άνδρες, ο λόγος αυτός είναι πολύ πιο ευνοϊκός: μία προς τέσσερις. Όπως καθιστά σαφές η έκθεση: «Αν συνεχιστούν οι τρέχουσες τάσεις χάσματος των φύλων στον κλάδο και ο μετασχηματισμός της αγοράς εργασίας προς νέους και αναδυόμενους ρόλους στον τομέα των υπολογιστών, της τεχνολογίας και της μηχανικής εξακολουθήσει να υπερτερεί έναντι του ρυθμού εισόδου των γυναικών σε αυτό το εργασιακό πεδίο, οι γυναίκες κινδυνεύουν να χάσουν τις καλύτερες επαγγελματικές ευκαιρίες του μέλλοντος».

Οι συνέπειες στην οικονομία
Η άνιση εκπροσώπηση των φύλων (gender inequality) δεν αποτελεί μόνο ένα πιεστικό, ηθικό και κοινωνικό ζήτημα αλλά και μία οικονομική πρόκληση. Αν οι γυναίκες, οι οποίες αποτελούν το 50% του παγκόσμιου εργατικού δυναμικού, δεν αξιοποιούν την πλήρη οικονομική δυναμική και δυνατότητά τους, τότε η παγκόσμια οικονομία θα υποφέρει. Και αυτό γιατί, όπως κάθε είδους ανισότητα, έτσι και το gender inequality επιφέρει σημαντικές οικονομικές συνέπειες. Σύμφωνα με την πρόσφατη έρευνα του McKinsey Global Institute (MGI), «The power of parity: How advancing women’s equality can add $12 trillion to global growth», η οποία εστιάζει στην έλλειψη ισοτιμίας ανάμεσα σε γυναίκες και άντρες, η παγκόσμια οικονομία σήμερα δεν έχει την «πολυτέλεια» να μην αντιμετωπίσει άμεσα και αποτελεσματικά το χρόνιο αυτό πρόβλημα της ανισότητας των φύλων στο εργασιακό, μεταξύ άλλων, περιβάλλον.

Οι γυναίκες στις 95 χώρες οι οποίες συμπεριλήφθηκαν στη μελέτη, παράγουν το 37% του παγκόσμιου ΑΕΠ, παρά το γεγονός ότι αποτελούν το 50% του παγκόσμιου εργατικού δυναμικού. Αυτός ο παγκόσμιος μέσος όρος συνεισφοράς του γυναικείου πληθυσμού στο ΑΕΠ κρύβει μεγάλες διαφοροποιήσεις ανάμεσα στις διάφορες γεωγραφικές περιοχές. Το ποσοστό αυτό αγγίζει μόλις το 17% στην Ινδία, το 18% σε Μέση Ανατολή και Βόρειο Αφρική και το 24% στην Νότια Ασία (εξαιρουμένης της Ινδίας). Στη Βόρειο Αμερική, την Ωκεανία, την Κίνα, την Ανατολική Ευρώπη και την Κεντρική Ασία το ποσοστό της συνεισφοράς των γυναικών στο ΑΕΠ κυμαίνεται στο 40-41%.

Η χαμηλότερη εκπροσώπηση των γυναικών στην αμειβόμενη εργασία βρίσκεται σε αντίθεση με την υψηλότερη εκπροσώπησή τους στην μη αμειβόμενη εργασία. Το 75% του συνόλου της απλήρωτης εργασίας στον κόσμο πέφτει στις πλάτες των γυναικών, συμπεριλαμβανομένων των ζωτικής σημασίας καθηκόντων που καθιστούν τα νοικοκυριά λειτουργικά, όπως είναι η φροντίδα των παιδιών και των ηλικιωμένων, το μαγείρεμα και το καθάρισμα. Ωστόσο, αυτή η συνεισφορά δεν υπολογίζεται στις παραδοσιακές μετρήσεις υπολογισμού του ΑΕΠ. Με συντηρητικές υποθέσεις, η έρευνα της McKinsey υπολογίζει ότι η μη αμειβόμενη εργασία που αναλαμβάνουν οι γυναίκες θα ανερχόταν στο ποσό των 10 τρισεκατομμυρίων δολαρίων ετησίως, αν υπήρχε αμοιβή, ένα ποσό που αντιστοιχεί στο 13% του παγκόσμιου ΑΕΠ.

Το χάσμα ανάμεσα στα δύο φύλα παραμένει υψηλό σε πολλούς τομείς. Οι γυναίκες αποτελούν το 40% του παγκόσμιου εργατικού δυναμικού παρά το γεγονός ότι αποτελούν το 50% του πληθυσμού που βρίσκεται σε παραγωγική ηλικία. Ακόμα και στις πλέον προηγμένες σε θέματα ισότητας περιοχές, όπως η Δυτική Ευρώπη, η Βόρειος Αμερική, η Ωκεανία και η Κεντρική Ασία, οι γυναίκες αποτελούν το 47% του εργατικού δυναμικού. Η μισθολογική διαφορά για παρόμοια εργασία παραμένει ένα μεγάλο ζήτημα. Μελέτες του World Economic Forum επιβεβαιώνουν μία διάχυτη αντίληψη ότι οι γυναίκες αμείβονται λιγότερο από τους άντρες για αντίστοιχη εργασία σχεδόν σε όλες τις χώρες όπου τα στοιχεία αυτά είναι διαθέσιμα.

Στοιχεία του Διεθνή Οργανισμού Εργασίας (International Labour Organization) δείχνουν ότι οι άντρες έχουν σχεδόν τρεις φορές περισσότερες πιθανότητες σε σχέση με τις γυναίκες να κατέχουν ηγετικές θέσεις τόσο στο δημόσιο βίο όσο και στον ιδιωτικό τομέα. Οι γυναίκες δαπανούν τριπλάσιες ώρες σε σχέση με τους άντρες σε μη αμειβόμενες εργασίες, ενώ σε χώρες όπως η Ινδία και το Πακιστάν, ο χρόνος που δαπανούν οι γυναίκες σε τέτοιου είδους δραστηριότητες είναι σχεδόν δεκαπλάσιες.


Τα θετικά της ισότητας για την παγκόσμια οικονομία
Σε ένα απόλυτα ιδεατό σενάριο, όπου οι γυναίκες θα διαδραματίζουν πανομοιότυπο με τον ρόλο των αντρών στην αγορά εργασίας, θα μπορούσαν να προστεθούν μέχρι και 28 τρισεκατομμύρια δολάρια στο παγκόσμιο ετήσιο ΑΕΠ μέχρι το 2025, κάτι που θα ισοδυναμούσε με αύξηση κατά 26%, σύμφωνα με τη διεθνή εταιρεία αναλύσεων. Το ενδεχόμενο αυτό αποτέλεσμα είναι περίπου ισοδύναμο με το άθροισμα των οικονομιών των Ηνωμένων Πολιτειών και της Κίνας σήμερα. Το ιδανικό αυτό σενάριο προϋποθέτει την αύξηση της μέσης συμμετοχής στην εργασία των γυναικών που βρίσκονται σε παραγωγική ηλικία από το 64% που είναι σήμερα στο 95%. Ωστόσο, δεν είναι ιδιαίτερα πιθανό κάτι τέτοιο να υλοποιηθεί μέσα στην επόμενη δεκαετία. Και αυτό γιατί τα εμπόδια που τροχοπεδούν τη συμμετοχή των γυναικών σε ισότιμη βάση με τους άντρες δεν είναι καθόλου πιθανόν να ξεπεραστούν μέσα στα προσεχή δέκα χρόνια, ενώ σε τελική ανάλυση η συμμετοχή είναι και θέμα προσωπικής επιλογής.

Για αυτούς τους λόγους, η μελέτη της McKinsey εξέτασε και ένα άλλο, περισσότερο εφικτό, σενάριο σύμφωνα με το οποίο αν όλες οι χώρες επιτύγχαναν ρυθμό βελτίωσης στο θέμα της ισότητας των φύλων αντίστοιχο με αυτό της χώρας με τις καλύτερες επιδόσεις σε αυτόν τον τομέα στην περιοχή τους, θα μπορούσαν να προστεθούν 12 τρισεκατομμύρια δολάρια στην παγκόσμια οικονομία, ή 11% στο προβλεπόμενο για το 2025 ΑΕΠ. Αυτό σημαίνει ότι οι χώρες στη Δυτική Ευρώπη, για παράδειγμα, θα έκλειναν το χάσμα της συμμετοχής στην εργασία ανάμεσα σε γυναίκες και άντρες που βρίσκονται σε παραγωγική ηλικία, κατά 1,5% κάθε χρόνο – ποσοστό που ισούται με αυτό της Ισπανίας, η οποία παρουσιάζει τις καλύτερες επιδόσεις σε αυτόν το τομέα την τελευταία δεκαετία. Οι χώρες στη Λατινική Αμερική θα έκαναν το ίδιο στο ετήσιο ποσοστό βελτίωσης της Χιλής (1,9%), ενώ οι χώρες στην Ανατολική και Νοτιοανατολική Ασία θα συμβάδιζαν με το ρυθμό βελτίωσης της Σιγκαπούρης (1,1% ετησίως).

Με αυτούς τους ρυθμούς προόδου, το παγκόσμιο ποσοστό συμμετοχής στην εργασία των γυναικών παραγωγικής ηλικίας θα έφτανε στο 74% μέχρι το 2025, ή περίπου δέκα ποσοστιαίες μονάδες υψηλότερα από ότι σήμερα. Όπως ήδη αναφέρθηκε, σύμφωνα με αυτό το σενάριο, το παγκόσμιο ΑΕΠ μπορεί να αυξηθεί κατά 12 τρισεκατομμύρια δολάρια μέχρι το 2025, κάτι που ισοδυναμεί με το άθροισμα του σημερινού ΑΕΠ της Ιαπωνίας, της Γερμανίας και του Ηνωμένου Βασιλείου. Οι εκτιμήσεις του McKinsey Global Institute, εμφανίζονται σημαντικά μεγαλύτερες σε σχέση με άλλες παρόμοιες μελέτες, οι οποίες κάνουν λόγο για πέντε με είκοσι τοις εκατό αύξηση του ΑΕΠ στις περισσότερες χώρες ως αποτέλεσμα της εξάλειψης της ανισότητας και οι οποίες εστιάζουν κυρίως στη συμμετοχή των γυναικών στο εργατικό δυναμικό.

Gender diversity και επιχειρηματικά αποτελέσματα
Η διαφορετικότητα των φύλων (gender diversity) είναι ζωτικής σημασίας για κάθε χώρο εργασίας. Και όχι μόνο γιατί είναι ένας πολιτικά ορθός ή αξιέπαινος στόχος, αλλά γιατί συμβάλλει αποφασιστικά στα αποτελέσματα και την κερδοφορία της εταιρείας. Παλιότερη έρευνα της Gullup (2014) αποδεικνύει ότι ένα diverse ανθρώπινο δυναμικό μπορεί να βελτιώσει την οικονομική απόδοση μίας εταιρείας. Η εταιρεία εξέτασε περισσότερα από 800 business units δύο μεγάλων εταιρειών -η μία από τον κλάδο του λιανεμπορίου, η άλλη από τον κλάδο της φιλοξενίας- και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι τα τμήματα που είχαν αντίστοιχη εκπροσώπηση και από τα δύο φύλα είχαν καλύτερα οικονομικά αποτελέσματα, σε αντίθεση με αυτά που κυριαρχούνταν από το ένα ή το άλλο φύλο.

Πιο συγκεκριμένα, τα gender-diverse τμήματα στην εταιρεία λιανεμπορίου είχαν κατά μέσο όρο 14% υψηλότερα αποτελέσματα σε σχέση με τα τμήματα που υπερίσχυε το ένα φύλο. Αντίστοιχα, στην εταιρεία από το χώρο της φιλοξενίας, τα τμήματα με μεγαλύτερη ποικιλία όσον αφορά τα φύλα έχουν κατά μέσο όρο 19% υψηλότερα τριμηνιαία καθαρά κέρδη σε σχέση με τα λιγότερο diverse τμήματα. Σύμφωνα με τη μελέτη της Gullup, οι ομάδες με ισότιμη εκπροσώπηση από τα δύο φύλα αποδίδουν περισσότερο σε σχέση με τις ομόφυλες ομάδες και αυτό γιατί, μεταξύ άλλων:

  • Οι άντρες και οι γυναίκες έχουν διαφορετική οπτική γωνία και διαφορετικές γνώσεις και insights για την αγορά, γεγονός που επιτρέπει την καλύτερη επίλυση προβλημάτων και τελικά οδηγεί σε ανώτερη απόδοση σε επίπεδο business unit.
  • Ένα gender-diverse δυναμικό παρέχει ευκολότερη πρόσβαση σε πόρους, όπως διαφορετικές πηγές πίστωσης ή χρηματοδότησης, πολλαπλές πηγές πληροφόρησης, ενώ γενικότερα διαθέτουν πιο διευρυμένη γνώση της αγοράς και του κλάδου.
  • Η διαφορετικότητα των φύλων βοηθάει τις εταιρείες στην προσπάθειά τους για προσέλκυση αλλά και διακράτηση περισσότερων ταλαντούχων γυναικών. Και αυτό είναι πολύ σημαντικό, καθώς όλο και περισσότερες γυναίκες εισέρχονται στην αγορά εργασίας παγκοσμίως. Αυτό σημαίνει ότι οι εταιρείες δεν έχουν την πολυτέλεια να αγνοήσουν το 50% του δυνητικού εργατικού δυναμικού, χωρίς να διακινδυνεύσουν την ανταγωνιστικότητά τους στην παγκόσμια οικονομία.

Είναι προφανές λοιπόν ότι είναι σημαντικό οι εταιρείες να βάλουν το στόχο του gender diversity ψηλά στις προτεραιότητές τους.

Τι πρέπει να κάνουν οι εταιρείες
Ένα από τα βασικά ευρήματα της μελέτης της Gullup είναι όχι μόνο το γεγονός ότι τα «μικτά» τμήματα έχουν καλύτερη απόδοση, αλλά το ότι τα gender-diverse τμήματα τα οποία προάγουν την ισότιμη αντιμετώπιση και τις ίσες ευκαιρίες ανάμεσα στα δύο φύλα επιδεικνύουν ακόμα καλύτερα και μεγαλύτερα αποτελέσματα. Το συμπέρασμα λοιπόν είναι ότι οι ηγέτες των business units δεν πρέπει μόνο να επιδιώκουν την αύξηση της ποικιλίας των φύλων στην ομάδα τους, αλλά επίσης να δημιουργήσουν ένα περιβάλλον ισότητας και αφοσίωσης. Οι ανοιχτές, ειλικρινείς και υποστηρικτικές σχέσεις ανάμεσα στους συναδέλφους και τους επικεφαλής απελευθερώνουν τη δύναμη της διαφορετικότητας, επιτρέποντας στους εργαζόμενους να μετουσιώσουν τις διαφορές τους στον τρόπο σκέψης, τη συμπεριφορά, τη γνώση, τις ικανότητες και τα ταλέντα σε καινοτόμες ιδέες και πρακτικές που μπορούν να οδηγήσουν την εταιρεία στο μέλλον.

Επίσης, η έρευνα δείχνει ότι η εκπροσώπηση των φύλων είναι διαφορετική στα διάφορα τμήματα μίας εταιρείας, γεγονός που με τη σειρά του επηρεάζει την επιχειρηματική απόδοση αυτών των τμημάτων. Η Gullup υποστηρίζει ότι για να αποκομίσει μία εταιρεία τα οφέλη από τη διαφορετικότητα των φύλων, δεν αρκεί να επιδιώξει να αυξήσει το gender diversity συνολικά στον οργανισμό, αλλά θα πρέπει, επίσης, να εξετάσει κάθε business unit ξεχωριστά και να εφαρμόσει την απαιτούμενη στρατηγική για την ενίσχυση της διαφορετικότητας. Συνεπώς, η ανάδειξη του business diversity σε επιχειρηματική προτεραιότητα μπορεί να οδηγήσει σε βελτίωση των οικονομικών αποτελεσμάτων, καθώς και στη συνειδητοποίηση των δυνατοτήτων της εταιρείας σε όλη τους την έκταση. Για να αποκομίσουν τα πλήρη οφέλη που φέρνει η διαφορετικότητα των φύλων, η Gullup συστήνει στους επιχειρηματικούς ηγέτες να:

  • Αναγνωρίσουν τα τμήματα αυτά με τη μικρότερη ποικιλία σε επίπεδο φύλων
  • Αναπτύξουν μία στρατηγική προσλήψεων που ενισχύει το gender diversity σε αυτά τα τμήματα, χωρίς βέβαια να υποτιμούν ή να παραγνωρίζουν την αξία κάθε εργαζομένου. Για παράδειγμα, μελέτες δείχνουν ότι όταν οι γυναίκες αισθάνονται ότι προσελήφθησαν απλώς και μόνο για την πλήρωση ποσοστώσεων, επηρεάζονται αρνητικά οι σχέσεις ανάμεσα στους συναδέλφους.
  • Δημιουργήσουν μία κουλτούρα που επιτρέπει σε άντρες και γυναίκες να αναπτύξουν σχέσεις εμπιστοσύνης και που τους προσφέρει κίνητρα για την υψηλή απόδοσή τους.
  • Να θέσουν στόχους ένταξης και να επιφορτίσουν τους managers με την ευθύνη της διαφορετικότητας.

Ιδιαίτερα όσον αφορά το diversity των φύλων στο top management, που σημαίνει την ενίσχυση της συμμετοχής των γυναικών, ως σημαντικότεροι παράγοντες αναδεικνύονται η ισχυρή δέσμευση από πλευράς CEO και διοίκησης και η καλλιέργεια των νοοτροπιών και της κουλτούρας αυτής που θα επιτρέψουν τον στόχο του gender diversity. Φυσικά και δεν υπάρχει ένας και μόνο τρόπος για να επέλθει η αλλαγή, καθώς απαιτείται ένα σύνολο μέτρων και δράσεων. Ωστόσο, το σίγουρο είναι ότι η αλλαγή ξεκινάει από ψηλά, από την ηγεσία.


Case Study

Διαφορετικότητα, η πραγματική σταθερά σε έναν κόσμο μεταβαλλόμενο

Μαρία Φιλίππου, Strategic Business Partner, Coca-Cola Western Europe

Η Coca-Cola Company είναι μια από τις πιο διεθνείς εταιρείες στον πλανήτη, αφού δραστηριοποιείται σε 206 χώρες. Ερχόμαστε σε επαφή με τη διαφορετικότητα σε κάθε της μορφή και θα συνεχίσουμε την επιτυχημένη παρουσία μας σε κάθε μία από τις αγορές αυτές, επειδή ακριβώς η διαφορετικότητα ορίζει τις σχέσεις μας με τις τοπικές κοινωνίες, επειδή βρίσκεται στον πυρήνα των δραστηριοτήτων μας, επειδή αποτελεί αναπόσπαστο στοιχείο του ποιοι είμαστε. Στην Coca- Cola η διαφορετικότητα αντανακλάται στους καταναλωτές μας, στις διαφημίσεις μας, στους προμηθευτές μας, αλλά και στους δικούς μας ανθρώπους. Έχοντας ξεπεράσει την τυποποιημένη «υποχρέωση» των ποσοστώσεων, η εξασφάλιση της ισότητας και της διαφορετικότητας αποτελούν βασικό χαρακτηριστικό της εταιρικής μας κουλτούρας, δημιουργώντας ομάδες που εμπνέουν τον κάθε εργαζόμενο να εκφράζει τη μοναδικότητα του με ελευθερία και υπερηφάνεια.

Αυτό το πολύχρωμο μωσαϊκό μοναδικοτήτων μας δίνει το συγκριτικό μας πλεονέκτημα, αφού κάθε διαφημιστική καμπάνια όπως και κάθε επιχειρηματική πρόκληση αποτελούν τη συνισταμένη των διαφορετικών ιδεών, εμπειριών και τρόπων σκέψης που καταθέτουν οι άνθρωποι μας σε όλο τον κόσμο. Είναι άλλωστε χαρακτηριστικό της κουλτούρας που πρεσβεύουμε ότι το ίδιο το εμβληματικό λογότυπο της Coca-Cola το οποίο παραμένει αναλλοίωτο εδώ και 130 χρόνια, σχεδιάστηκε -όχι αναμενόμενα- από έναν λογιστή! Τον Frank Mason Robinson, συνεργάτη του εφευρέτη μας, John Pemberton! Το ερώτημα είναι πώς αξιοποιεί κανείς αυτήν την πλούσια δεξαμενή διαφορετικοτήτων; Τι εικόνες δημιουργεί με τα διαφορετικά κομμάτια του παζλ; Ίσως θα πρέπει να κάνουμε ό,τι και τα παιδιά μου όταν παίζουμε με τα LEGO τους, άπειρα, σε κάθε χρώμα, σχήμα, και μέγεθος.

Τις προάλλες λοιπόν, χρησιμοποιώντας τα ίδια ακριβώς κομμάτια η μικρή μου κόρη έφτιαξε έναν ζωολογικό κήπο και η μεγάλη ένα ρομπότ. Εξίσου ευφάνταστα, αλλά τόσο διαφορετικά… Μπορεί αυτή να είναι μία απάντηση στο ερώτημά μας. Ότι δηλαδή δεν είναι απαραίτητο να γνωρίζουμε εκ των προτέρων τι κάνουμε με τη διαφορετικότητα που έχουμε συγκεντρώσει. Το θέμα είναι να έχουμε όλα τα υλικά μας διαθέσιμα και να πειραματιζόμαστε με αυτά. Να επιχειρούμε τολμηρές συνεργασίες, να δοκιμάζουμε πρωτότυπες ιδέες ώστε να φτιάξουμε στο τέλος κάτι μεγαλύτερο από εμάς. Κάτι που θα έχει μέσα του λίγο από τον καθέναν και την καθεμία. Κάτι που θα αγκαλιάζει όλους κι όλες μας ως «σταθερά» σε έναν κόσμο που συνεχώς αλλάζει…