Ποια είναι τα βασικά χαρακτηριστικά μίας τοξικής κουλτούρας και πώς το top management συμβάλλει δραστικά στη δημιουργία άλλα και στην ανατροπή της;

Όλοι ξεχωρίζουμε εταιρείες που φημίζονται όχι μόνο για την εμπορική τους επιτυχία, αλλά και για την ικανότητά τους να παρέχουν στους ανθρώπους τους ένα εργασιακό περιβάλλον στο οποίο αισθάνονται χαρά και υπερηφάνεια να ανήκουν. Σύμφωνα με τον Daniel Coyle, συγγραφέα του βιβλίου «The Culture Code», η κουλτούρα αποτελεί ένα σύνολο ζωντανών και διαρκώς εξελισσόμενων σχέσεων που αναπτύσσονται για ένα κοινό σκοπό. Δεν ορίζεται από το τι είσαι, αλλά από το τι κάνεις. Κάθε επιχείρηση διαθέτει κουλτούρα, συχνά όμως οι ηγέτες του οργανισμού δεν συνειδητοποιούν την ποιότητα της κουλτούρας αυτής και κυρίως, τον δικό τους δραστικό ρόλο στη διαμόρφωσή της.

Κανείς δεν θέλει να είναι στο τιμόνι ή να ανήκει στο ανθρώπινο δυναμικό ενός τοξικού οργανισμού. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα μιας ομάδας γυναικών εργαζομένων στη Nike, οι οποίες, αγανακτισμένες από τη συμπεριφορά κάποιων ανδρών στην εταιρεία και απογοητευμένες με την αδιαφορία του HR που αγνόησε τα παράπονά τους, πραγματοποίησαν ανώνυμη έρευνα σε γυναίκες συναδέλφους τους σχετικά με τη σεξουαλική παρενόχληση και τις φυλετικές διακρίσεις, η οποία έφτασε στα χέρια του CEO. Τα αποτελέσματα κατέδειξαν ξεκάθαρα ένα εργασιακό περιβάλλον στο οποίο οι γυναίκες συχνά περιθωριοποιούνταν και δεν αντιμετωπίζονταν με τον ίδιο σεβασμό. Αυτό που επακολούθησε ήταν ένα κύμα δραστικών αλλαγών, με παραιτήσεις ανωτέρων στελεχών, την εισαγωγή εκπαιδευτικών προγραμμάτων για το προσωπικό κατά των διακρίσεων, καθώς και άλλων πρωτοβουλιών με στόχο την ανατροπή αυτού του αρρωστημένου καθεστώτος.

Οι γυναίκες της Nike πήραν την κατάσταση στα χέρια τους, ωστόσο η ανάληψη δράσης από τους ίδιους τους εργαζομένους για την ανατροπή μιας αντιπαραγωγικής κουλτούρας δεν είναι απλή υπόθεση. Όπως αναφέρει στο άρθρο της στο Harvard Business Review, η Francesca Gino, Καθηγήτρια Διοίκησης Επιχειρήσεων στο Harvard Business School, η σιωπή κυριαρχεί στους περισσότερους οργανισμούς, καθώς αποτελεί κοινή πεποίθηση ότι η ανάδειξη αδυναμιών του εργασιακού περιβάλλοντος και «ευαίσθητων θεμάτων», με άλλα λόγια η προσπάθεια ανατροπής του status quo, είναι είτε μάταια είτε-στις περισσότερες περιπτώσεις- επικίνδυνη. Αυτή ακριβώς τη φοβική αντίληψη οφείλουν να καταπολεμήσουν οι επικεφαλής των επιχειρήσεων, δίνοντας φωνή στους εργαζομένους τους και καθιστώντας σαφές ότι οι άνθρωποι που επισημαίνουν προβληματικές συμπεριφορές και μοιράζονται απόψεις, ανησυχίες και προτάσεις βελτίωσης, θα προστατεύονται και θα αξιολογούνται θετικά.

3 ΤΡΟΠΟΙ ΜΕ ΤΟΥΣ ΟΠΟΙΟΥΣ Η ΗΓΕΣΙΑ ΔΗΜΙΟΥΡΓΕΙ ΤΟΞΙΚΗ ΚΟΥΛΤΟΥΡΑ
Καλώς ή κακώς, τα ανώτερα στελέχη, είτε πρόκειται για τον CEO είτε για τους επικεφαλής business units και διευθύνσεων, έχουν τεράστια επιρροή στους κατωτέρους τους. Η δική τους συμπεριφορά δίνει το μήνυμα για το τι είναι αποδεκτό μέσα στην επιχείρηση και τι όχι-η συμπεριφορά τους, σε συνδυασμό με τις πολιτικές/πρακτικές που υιοθετούν, συνθέτουν την κουλτούρα της επιχείρησης. Πολλά ηγετικά στελέχη δεν αντιλαμβάνονται τη βαρύτητα που έχει αυτή η ευθύνη, αλλά και τις συνέπειές της για όλο τον οργανισμό.

Σε πρόσφατο άρθρο του στο Harvard Business Review, ο Ron Carucci, συγγραφέας και CEO συμβουλευτικής εταιρείας σε θέματα οργανωσιακής αλλαγής, καταλήγει σύμφωνα με την 30ετη εμπειρία του σε τρεις βασικές συμπεριφορές των ανωτέρων στελεχών, οι οποίες οδηγούν στη δημιουργία τοξικής κουλτούρας μέσα στην επιχείρηση:

    1 Συγκεχυμένες προτεραιότητες

Είναι εντυπωσιακό πόσο συχνά τα top management teams διαχειρίζονται λανθασμένα τον κοινό τους χρόνο. Στη διάρκεια των συναντήσεών τους, ξεφεύγουν από την ατζέντα αφήνοντας αναπάντητα κρίσιμα ζητήματα για τον οργανισμό τα οποία απαιτούν άμεση επίλυση. Η έλλειψη σωστής προτεραιοποίησης οδηγεί σε άσκοπο ξόδεμα πόρων, προσπάθειας και στη διάχυση σύγχυσης στο εύρος του οργανισμού για το πού χρειάζεται να εστιάσει τις προσπάθειές του. Αντίθετα, οι πιο αποτελεσματικές και υγιείς διοικητικές ομάδες δίνουν έμφαση στις στρατηγικές προτεραιότητες του οργανισμού, λαμβάνουν ξεκάθαρες αποφάσεις για τη διαχείρισή τους και τις επικοινωνούν με συνέπεια στους ανθρώπους τους.

    2 Τοξικές αντιπαλότητες

Ο ανταγωνισμός μεταξύ των μελών της ηγετικής ομάδας είναι ως ένα σημείο λογικός: εξάλλου πρόκειται για στελέχη που κατάφεραν να ξεχωρίσουν από τους συναδέλφους τους και να κατακτήσουν τις ανώτερες θέσεις. Ωστόσο, όταν η σύνθεσή της περιλαμβάνει υπερβολικά ατομικιστές ηγέτες που ανταγωνίζονται μεταξύ τους για πόρους, στάτους, επιρροή -συχνά και για την καρέκλα του CEO- με πισώπλατα μαχαιρώματα και απόκρυψη πολύτιμης πληροφόρησης, τότε μπορεί να δηλητηριάσουν τον οργανισμό,- την κουλτούρα και μετέπειτα την ίδια την επιβίωσή του. Ο υπερβολικός εσωτερικός ανταγωνισμός πλήττει την εμπιστοσύνη. Αν οι προθέσεις και τα κίνητρα των «συμπαικτών» αντιμετωπίζονται με καχυποψία, τότε τα στελέχη εστιάζουν στην αυτοπροστασία ή στο προσωπικό τους συμφέρον εις βάρος του οργανισμού. Υπό συνθήκες δυσπιστίας είναι αδύνατον να λάβουν σωστές αποφάσεις και είναι εξίσου δύσκολο να ζητήσουν από τους υπαλλήλους τους να εκτελέσουν αυτές τις αποφάσεις που έχουν ληφθεί από μάνατζερ με μη ευθυγραμμισμένους στόχους. Στο τέλος της ημέρας, οι διοικητικές ομάδες πρέπει να αποτελούν μια ενιαία δύναμη, με κοινούς στόχους και κοινές ευθύνες, αφήνοντας τις αντιπαλότητες για τους εξωτερικούς ανταγωνιστές.

    3 Μη παραγωγικές συγκρούσεις

Όταν η ομάδα ηγεσίας διαχειρίζεται λανθασμένα τις συγκρούσεις και αποκρύπτει σημαντική πληροφόρηση, η υπόλοιπη επιχείρηση ακολουθεί το παράδειγμά της. Τα αρνητικά σχόλια πίσω από την πλάτη, το ανειλικρινές feedback ή η άσκηση βέτο χωρίς ουσιαστικό λόγο αποτελούν απαράδεκτες συμπεριφορές που χαρακτηρίζουν τοξικούς οργανισμούς. Όπως αναφέρει ο Carucci, οι επιτυχημένες ηγετικές ομάδες υιοθετούν γραπτούς κανόνες για την αποφυγή αυτών των συμπεριφορών, τους οποίους κοινοποιούν σε όλο τον οργανισμό. Όταν όλη η επιχείρηση παρακολουθεί πόσο καλά συμμορφώνεται ένας ηγέτης με τους κανόνες για τους οποίους έχει δημόσια δεσμευτεί, τότε θα το σκεφτεί δύο φορές πριν τους παραβεί.

10 ΣΥΝΗΘΗ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΕΝΟΣ ΤΟΞΙΚΟΥ ΕΡΓΑΣΙΑΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ

  1. Κακή επικοινωνία και έλλειψη εμπιστοσύνης
  2. Επιθετική συμπεριφορά/bullying/κουτσομπολιό
  3. Έλλειψη ισότητας και δικαιοσύνης, διακρίσεις σε αμοιβές και πολιτικές
  4. Αντιμετώπιση των εργαζομένων ως assets
  5. Αυξημένες απουσίες λόγω ασθένειας, χαμηλή ικανοποίηση των εργαζομένων
  6. Δικτατορικό μάνατζμεντ που αγνοεί το feedback των εργαζομένων
  7. Ελάχιστη διάδραση μεταξύ διοίκησης και εργαζομένων
  8. Αποφυγή ανταλλαγής της πληροφόρησης μεταξύ των μελών της ομάδας, λόγω «εσωτερικού ανταγωνισμού» και αντιπαλότητας
  9. Κουλτούρα εργασιομανίας που εμποδίζει την υγιή ισορροπία προσωπικής/επαγγελματικής ζωής
  10. Ανέφικτα deadlines και υπερβολικός φόρτος εργασίας
    Πηγές:
    1. Francesca Gino, 21 Μαΐου 2018. «Why It’s so hard to speak up against Toxic Culture». HBR Digital article
    2. John Eades, 13 Φεβρουαρίου 2018. «Research on Hundreds of Companies Showed Toxic Cultures Have These Characteristics». www.inc.com
    3. Ron Carucci, 1 Μαΐου 2018. «3 Ways Senior Leaders Create a Toxic Culture». HBR Digital article
    4. Ross Kimbarovsky, 20 Ιουνίου 2018. «10 Signs your workplace culture is toxic (and how to fix it)». HRMorning.com