Η επάνοδος των εργαζομένων στην εργασία μετά τον καρκίνο είναι ένα θέμα με ιδιαίτερη κοινωνική σημασία που θα απασχολεί ολοένα και περισσότερο τους εργαζομένους, τις επιχειρήσεις και την πολιτεία.

Το ανθρώπινο δυναμικό περιλαμβάνει όλο και περισσότερους ανθρώπους που έχουν νοσήσει ή νοσούν από καρκίνο. Η υποστήριξη των συνανθρώπων μας κατά την επάνοδο στην εργασία τους ενέχει, πλέον, ένα σημαντικό διακύβευμα για το σύνολο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αφού κάθε χρόνο οι διαγνώσεις νέων περιστατικών καρκίνου στην Ευρώπη ανέρχονται σε 3,4 εκατομμύρια. Περίπου το ήμισυ των ατόμων που διαγιγνώσκονται με καρκίνο βρίσκεται σε ηλικία εργασίας, δηλαδή, ένας στους δύο από εμάς θα αντιμετωπίσουμε έμμεσα ή άμεσα μια διάγνωση καρκίνου, είτε στη διάρκεια της ζωής μας, είτε στον ευρύτερο οικογενειακό μας κύκλο. Την ίδια στιγμή, οι θεραπείες και τα ποσοστά επιβίωσης έχουν βελτιωθεί, καθώς ο καρκίνος μετατρέπεται σταδιακά σε μια χρόνια πάθηση και κάτω από ορισμένες προϋποθέσεις -όπως η έγκαιρη διάγνωση- αποκτά ιάσιμη μορφή.

Για αυτούς τους λόγους και επειδή οι περισσότεροι από εμάς σίγουρα θα εργάζονται περισσότερα χρόνια, η επάνοδος στην εργασία ενός εργαζόμενου με καρκίνο θα γίνει μια κοινή εμπειρία για τα στελέχη των επιχειρήσεων και μάλιστα, μία από τις δυσκολότερες στη διαχείρισή τους.

ΜΙΑ ΠΕΡΙΠΛΟΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΥΕΠΙΠΕΔΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ
Οι επιπτώσεις του καρκίνου και της θεραπείας του μπορεί να επηρεάσουν όλες τις πτυχές της ανθρώπινης υγείας και ευεξίας, συμπεριλαμβανομένων σωματικών, ψυχολογικών και νοητικών συμπτωμάτων, όπως αναφέρεται σε συμπεράσματα της βρετανικής ΜΚΟ Macmillan και της κοινωνικής εταιρείας Working with Cancer. Οι επιπτώσεις αυτές μπορεί να είναι είτε βραχυπρόθεσμες, είτε μακροπρόθεσμες. Η ανάκαμψη από τον καρκίνο δεν είναι γραμμική διαδικασία και συνήθως διαρκεί αρκετά περισσότερο από 12 μήνες.

Η ανεπαρκής κατανόηση του αντίκτυπου του καρκίνου και οι δυσκολίες που ενδέχεται να αντιμετωπίσουν οι καρκινοπαθείς εργαζόμενοι, όσον αφορά την εξισορρόπηση των απαιτήσεων εργασίας και θεραπείας, καθώς και η αναποτελεσματική επικοινωνία με τον προϊστάμενο ή τον εργοδότη, είναι παράγοντες που συχνά προκαλούν τριβές στο περιβάλλον εργασίας και μπορούν να τους οδηγήσουν σε μια επαναξιολόγηση των προσδοκιών τους για τη ζωή και την εργασία και, κατ’ επέκταση, να αποτρέψουν την επιστροφή σε αυτήν.

Αναλύσεις διεθνών μελετών από τις ΗΠΑ, την Ευρώπη και άλλες χώρες έδειξαν ότι το ποσοστό ανεργίας μετά από καρκίνο αυξάνεται και μάλιστα, όσον αφορά στις γυναίκες που έχουν νοσήσει από καρκίνο του μαστού, το ποσοστό είναι υψηλότερο από ό, τι μετά από άλλες μορφές καρκίνου – 35,6% και 31,7% αντίστοιχα (WHO, Guide to Cancer Early Diagnosis). Επιπλέον, ένας σημαντικός αριθμός από τις γυναίκες που πέτυχαν να επιστρέψουν στην εργασία τους, βιώνουν έλλειψη υποστήριξης από τους συναδέλφους ή τον εργοδότη τους και διακρίσεις, καθώς στιγματίζονται μετά τον καρκίνο, με μείωση των ευθυνών τους, στασιμότητα μισθού ή/και ανακοπή της εξέλιξης της σταδιοδρομίας τους. Δυστυχώς, σε πολλές άλλες περιπτώσεις, οι εργαζόμενοι καρκινοπαθείς απολύονται εξαιτίας της ασθένειάς τους.

Επίσης, δεν υπάρχει ευρωπαϊκό ή εθνικό νομοθετικό πλαίσιο που να προστατεύει τα δικαιώματα των καρκινοπαθών και των επιζώντων στην εργασία. Ανεξάρτητα όμως από αυτό, η δυσκολία παραμονής ή εύρεσης εργασίας εξακολουθεί να είναι τεράστιο θέμα.

Πράγματι, πολλά εμπόδια, που ξεκινούν από τη διάγνωση και τις μακρόχρονες περιόδους αναρρωτικής άδειας και συνεχίζονται με τους λειτουργικούς περιορισμούς, καθιστούν δυσκολότερο για τους ασθενείς και τους επιζώντες να παραμείνουν ή να εισέλθουν ξανά στην αγορά εργασίας.

Αυτό το θέμα γίνεται ολοένα οξύτερο που σημαίνει ότι οι πολιτικές επανόδου στην εργασία είναι κρίσιμης σημασίας για να κρατήσουν οι επιχειρήσεις τους εργασιακούς χώρους βιώσιμους.

ΤΙ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΓΙΝΕΙ; ΚΑΙ ΜΑΛΙΣΤΑ, ΧΩΡΙΣ ΙΔΙΑΙΤΕΡΟ ΚΟΣΤΟΣ;
Πρώτο και κυριότερο είναι η ανάγκη συνεργασίας των επιχειρήσεων με τους ενδιαφερομένους. Οι περισσότερες επιχειρήσεις, όταν εξετάζουν τον τρόπο με τον οποίο ο καρκίνος εντάσσεται στην στρατηγική ευημερίας του οργανισμού τους (Workplace Wellbeing), εστιάζουν κυρίως στην ενημέρωση, στην πρόληψη και στην έγκαιρη διάγνωση, παρέχοντας τη δυνατότητα για διαγνωστικές εξετάσεις στο προσωπικό, αλλά και στην ευαισθητοποίηση για την αναγνώριση των συμπτωμάτων του καρκίνου. Τέτοιες πρωτοβουλίες και ενέργειες είναι εξαιρετικά σημαντικές και πρέπει να συμπεριλαμβάνονται στην στρατηγική τους. Αλλά τι γίνεται με τους εργαζόμενους που έχουν διαγνωσθεί με καρκίνο και θέλουν να παραμείνουν ή να επιστρέψουν στην εργασία τους; Πώς μπορούν οι επιχειρήσεις να διασφαλίσουν ότι η στρατηγική τους για την ευημερία λαμβάνει υπόψη τις ανάγκες τους;


Σύμφωνα με έρευνες του European Agency for Safety and Health at Work (2018) και του Economist Intelligence Unit (2017), συνιστάται στους εργοδότες να εξετάσουν και να υιοθετήσουν σαφείς και στοχευμένες πολιτικές, διαδικασίες και προγράμματα για την υποστήριξη των επιζώντων που πάσχουν από καρκίνο, την ομαλή επιστροφή τους αλλά και την παραμονή τους στην εργασία.

Συγκεκριμένα, τα παρακάτω μέτρα είναι επείγοντα:

    1. Παρακολούθηση της συχνότητας εμφάνισης καρκίνου στον χώρο εργασίας, καθώς και του ποσοστού των ανθρώπων που επιστρέφουν με επιτυχία στην εργασία. Επί του παρόντος, λίγοι εργοδότες συγκεντρώνουν αυτές τις πληροφορίες.
    2. Πολιτικές ασθένειας και απουσίας που εξασφαλίζουν ότι αντιμετωπίζουν ξεκάθαρα και συγκεκριμένα τον καρκίνο, καθώς και άλλες μορφές χρόνιας ασθένειας, έτσι ώστε να απαλειφθούν οποιαδήποτε φαινόμενα άμεσης ή έμμεσης διάκρισης στα εργασιακά καθήκοντα, στην ανάπτυξη και στην εξέλιξη των καρκινοπαθών.
    3. Σαφείς διαδικασίες, πρόγραμμα σταδιακής επιστροφής στην εργασία και εύλογες προσαρμογές όπως, προσωρινή αλλαγή καθηκόντων, ευέλικτες ώρες εργασίας κ.ά.
    4. Διατήρηση ανοικτής και ουσιαστικής επικοινωνίας, σε τακτική βάση, με τον εργαζόμενο που βρίσκεται σε θεραπεία, ώστε να αισθάνεται ότι είναι πολύτιμο μέλος της επιχείρησης. Όλα αυτά λαμβάνοντας, βέβαια, υπόψη τα δικαιώματα των ασθενών όσον αφορά την προστασία της ιδιωτικής ζωής, που είναι ύψιστης σημασίας και θεσμικά κατοχυρωμένα.
    5. Καθοδήγηση, εκπαίδευση και παροχή συμβουλών στους προϊσταμένους για τον τρόπο διαχείρισης της εργασίας και του καρκίνου.
    6. Καθοδήγηση, εκπαίδευση και παροχή συμβουλών στους συναδέλφους. Είναι απαραίτητο οι συνάδελφοι να συμμετέχουν στη διαδικασία επιστροφής στην εργασία.
    7. Παροχή κατάρτισης στο προσωπικό της Διεύθυνσης Ανθρώπινου Δυναμικού και τους υπευθύνους χειρισμού επιμέρους υποθέσεων, σχετικά με πτυχές που αφορούν τον καρκίνο και την εργασία.
    8. Ενθάρρυνση για δημιουργία εθελοντικών ομάδων υποστήριξης από εργαζόμενους της εταιρείας που έχουν βιώσει την εμπειρία του καρκίνου.
    9. Τέλος, για την επιτυχία των προγραμμάτων έχει τεράστιο ρόλο ο γιατρός εργασίας.

ΤΑ ΟΦΕΛΗ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ ΕΝΟΣ εργαζομενΟΥ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΤΑΙΡΕΙΑ
Οι επιχειρήσεις έχουν πολλά οφέλη να προωθήσουν τέτοιου είδους μέτρα υποστήριξης που σε λίγα χρόνια θα φαντάζουν αυτονόητα:

  • Αναδεικνύουν τον ρόλο και την προσέγγιση της Ανώτερης Διοίκησης στην υγεία και την ευημερία των εργαζομένων.
  • Αναβαθμίζουν τη δημόσια εικόνα της επιχείρησης και την επιχειρηματική της φήμη.
  • Βοηθούν την επιχείρηση να είναι πραγματικά ένας «εργοδότης επιλογής».
  • Μειώνουν το κόστος της μακροχρόνιας απουσίας, καθώς μια έγκαιρη, καλά σχεδιασμένη και εκτελεσθείσα διαδικασία επιστροφής στην εργασία θα έχει σημαντικά οφέλη για την ευημερία και την αποκατάσταση των εργαζομένων.
  • Δίνουν τη δυνατότητα για αποτελεσματική παρακολούθηση των απουσιών – συλλογή και παρακολούθηση των δεδομένων και της αποτελεσματικότητας των πολιτικών επιστροφής στην εργασία.
  • Εφοδιάζουν τους επικεφαλής όλων των τμημάτων με τις γνώσεις, τις δεξιότητες και την εμπιστοσύνη για τη σωστή διαχείριση της εργασίας και του καρκίνου.
  • Δίνουν τη δυνατότητα ελέγχου και συγκριτικής αξιολόγησης της υγείας, της ασφάλειας και της ευημερίας των εργαζομένων σε σχέση με ένα καθιερωμένο και ανεξάρτητο σύνολο προτύπων, καθώς και μια σαφή δομή πάνω στην οποία θα βασίζονται στρατηγικές και σχέδια για την υγεία και την ασφάλεια στην εργασία.

Για ένα τόσο κρίσιμο θέμα, είναι σημαντικό να γίνει μια παρέμβαση διπλής κατεύθυνσης. Οι εργαζόμενοι και οι επιχειρήσεις να συνεργαστούν για αυτήν την υπόθεση αμοιβαίου συμφέροντος και οι Κοινωνικοί Εταίροι να κινητοποιηθούν. Ιδιαίτερη σημασία έχει το γεγονός ότι το ΕΛ.ΙΝ.Υ.Α.Ε ενέταξε και ανέδειξε το εν λόγω θέμα στο 2ο Πανελλήνιο Συνέδριό του. Αλλά κυρίως, πρέπει να υπάρξει από την Ευρωπαϊκή Ένωση και τις Κυβερνήσεις στα επιμέρους κράτη μέλη κατάλληλη νομοθετική πρόβλεψη.

ΤΙ ΙΣΧΥΕΙ ΣΗΜΕΡΑ
Σύμφωνα με την πανευρωπαϊκή πρωτοβουλία «TRANSFORMING BREAST CANCER TOGETHER», η οδηγία της ΕΕ για την ισότητα στην απασχόληση (EED), η οποία προστατεύει όλους τους εργαζομένους από τις διακρίσεις, παρέχει ένα πλαίσιο προστασίας των εργαζομένων που ζουν με αναπηρία. Ωστόσο, σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, δεν υπάρχει ένας κοινά αποδεκτός και συμφωνημένος ορισμός της αναπηρίας και η σχέση της με την ασθένεια του καρκίνου δεν είναι σαφώς νομοθετικά οριοθετημένη. Σε εθνικό επίπεδο των κρατών μελών της Ε.Ε., σημειώθηκε κάποια πρόοδος στο θέμα αυτό και ορισμένες χώρες, όπως η Ολλανδία, η Ιρλανδία και το Ηνωμένο Βασίλειο, εντάσσουν με σαφήνεια στην νομοθεσία για την προστασία και αποφυγή διακρίσεων για την αναπηρία και τους εργαζόμενους ασθενείς με καρκίνο. Στην Ιταλία επίσης, δίνεται στους εργαζομένους με καρκίνο το δικαίωμα να εργαστούν με μερική απασχόληση και να επιστρέψουν σε πλήρη απασχόληση μετά από τη θεραπεία τους. Στην Ελλάδα, δίνεται η διακριτική ευχέρεια ένταξης στις προστατευτικές διατάξεις για την αναπηρία (Ν.4443/2016) υπό προϋποθέσεις, μετά από αξιολογική κρίση από το ΚΕ.Π.Α (Κέντρο Πιστοποίησης Αναπηρίας) κάθε ένα ή δύο έτη, όπου καθορίζεται ο βαθμός αναπηρίας των ασθενών με καρκίνο και εφόσον έχει κριθεί ότι ο βαθμός αναπηρίας είναι πάνω από 67%.