Οι ίδιες έρευνες επισημαίνουν ότι οι εργαζόμενοι εκτιμούν αξίες, όπως είναι η ηγεσία, οι ευκαιρίες ανάπτυξης καριέρας, η εκπαίδευση, και ταυτόχρονα, δίνουν μεγάλη σημασία στην κουλτούρα του εργασιακού τους περιβάλλοντος. Με βάση τα παραπάνω και παίρνοντας σαν δεδομένο πως η διοίκηση μιας εταιρείας νοιάζεται για τη δέσμευση που νιώθουν οι εργαζόμενοι απέναντι σε αυτήν, με απώτερο σκοπό την επίτευξη των στρατηγικών στόχων, υπάρχει ένα μεγάλο κενό μεταξύ του τι προσφέρει ή τι νομίζει ότι προσφέρει η εταιρεία, και σε αυτό που αντιλαμβάνονται οι εργαζόμενοι.
Σύγχρονο εργασιακό περιβάλλον
Η αλήθεια είναι πως στο σύγχρονο εργασιακό περιβάλλον, όπου τα πάντα είναι ρευστά δεδομένης της δύσκολης οικονομικής κατάστασης, η κινητοποίηση, η διατήρηση, και η ικανοποίηση των αναγκών των εργαζομένων είναι ένα πάρα πολύ δύσκολο έργο, ειδικά όταν πολλά από τα εργαλεία που παραδοσιακά είχαν στα χέρια τους οι μάνατζερ, π.χ. εκπαίδευση προσωπικού, ανάπτυξη, προαγωγές, αυξήσεις, bonus, έχουν είτε λιγοστέψει ή, σε αρκετές περιπτώσεις, εκλείψει. Πώς μπορεί λοιπόν ένας μάνατζερ σε αυτό το δύσκολο και προκλητικό περιβάλλον αφενός να διατηρήσει τους καλούς υπαλλήλους στη δική του δουλειά, αφετέρου να προσελκύσει νέα ταλέντα από την αγορά;
Job Crafting
Μια έννοια που έχουν ερευνήσει τα τελευταία χρόνια οι Wrzesniewski και Dutton, (2001) είναι το Job Crafting ή αλλιώς η δυνατότητα της Δημιουργίας της Δουλειάς. Τι σημαίνει αυτό; Το job crafting αποτυπώνει τη διαδικασία που πολλές φορές γίνεται ακούσια, αλλά και εκούσια, σε μεγάλο αριθμό εργαζομένων και αφορά στις αλλαγές που ενσωματώνει ο εργαζόμενος στη δουλειά του σε τρία επίπεδα: καθήκοντα, διαπροσωπικές σχέσεις, και γνωστική αντίληψη εργασιακού περιβάλλοντος.
Με την πρόσληψή του σε μια δουλειά ένας εργαζόμενος έχει στην πραγματικότητα και στις περισσότερες περιπτώσεις ελάχιστη ανάμιξη, ή και καμία, στο σχεδιασμό της θέσης εργασίας (job design). Αυτό είναι κάτι που παραδοσιακά γίνεται από πάνω προς τα κάτω (top-down) και είναι θεμιτό, καθώς οι θέσεις εργασίας πρέπει να υπάρχουν καταγεγραμμένες ώστε να εξυπηρετούν τους στόχους και τις ανάγκες της εταιρείας. Στην πραγματικότητα όμως, ο κάθε άνθρωπος έχοντας τη ξεχωριστή του προσωπικότητα προσθέτει τα δικά του στοιχεία στη θέση εργασίας ακόμα και αν είναι σε γραμμή παραγωγής με ελάχιστες εναλλαγές ή παρεκκλίσεις από τις καταγεγραμμένες διαδικασίες.
Σε αυτό το πλαίσιο, πρώτον, οι εργαζόμενοι που Δημιουργούν τη Δουλειά τους (job crafters) μπορούν να διευρύνουν το πλαίσιο των καθηκόντων τους με δική τους πρωτοβουλία. Για παράδειγμα, ένας εργαζόμενος στο τμήμα μάρκετινγκ μιας εταιρείας μπορεί να επιδιώξει να ασχοληθεί με τη διοργάνωση των εκδηλώσεων ενώ η συμβατική του υποχρέωση να είναι μόνο η εύρεση χορηγιών. Δεύτερον, οι job crafters αλλάζουν τον τρόπο που συνδέονται και επικοινωνούν με τους συναδέλφους και συνεργάτες τους. Μια θέση εργασίας συνήθως ορίζει κατά κάποιο τρόπο τους άμεσους και έμμεσους συνεργάτες στο εργασιακό περιβάλλον, βάζοντας κάποια νοητά όρια.
Οι εργαζόμενοι που αλλάζουν τον τρόπο που αντιμετωπίζουν αυτά τα όρια διευρύνουν τις σχέσεις τους, δημιουργώντας ένα δίκτυο συνεργασίας διαφορετικό. Με αυτόν τον τρόπο αφενός επεκτείνουν το πεδίο γνωριμιών τους, αλλά κυρίως αναπτύσσουν την ικανότητά τους για ανταλλαγή απόψεων και έχουν ευκαιρία στη δημιουργία νέων ιδεών και δυνατοτήτων. Για παράδειγμα, ο υπάλληλος του λογιστηρίου μιας εταιρείας αναπτύσσοντας σχέσεις με τους συναδέλφους του στο τμήμα IT μπορεί να μελετήσει νέους τρόπους εξυπηρέτησης των εσωτερικών και εξωτερικών πελατών του με τη δημιουργία ενός νέου συστήματος καταγραφής των λογιστικών εγγραφών.
Ένα μεγάλο κίνητρο για την ικανοποίηση που λαμβάνει ένας εργαζόμενος από το εργασιακό του περιβάλλον είναι η αντίληψη που έχει για τη δουλειά που κάνει και πώς αυτή τον/την αναπτύσσει είτε επαγγελματικά ή προσωπικά. Η τρίτη, λοιπόν, πτυχή της Δημιουργίας της Δουλειάς αφορά στο γνωστικό κομμάτι της εργασίας, δηλαδή, πώς ένας εργαζόμενος αντιλαμβάνεται το εργασιακό του περιβάλλον. Οι job crafters εντάσσουν γνωστικά την εργασία τους σε ένα ευρύτερο πλαίσιο, πέρα από τα στενά όρια της περιγραφής της θέσης τους και αλλάζουν τον τρόπο που αντιλαμβάνονται την αξία που τους αποδίδουν.
Ενώ λοιπόν, μπορεί να απασχοληθούν με ένα έργο που δεν τους είναι ιδιαιτέρως ευχάριστο ή εύκολο ή ακόμα είναι εντελώς έξω από τις προσδοκίες τους, καταφέρνουν μέσα από μια διαδικασία γνωστικού επαναπροσδιορισμού να απολαύσουν και να αποκομίσουν σημαντικές εμπειρίες και να αναπτύξουν νέες ικανότητες. Για παράδειγμα, η γραμματέας ενός Καθηγητή Χρηματοοικονομικής χρειάζεται να διαβάζει τα άρθρα του, γεγονός που βρίσκει ίσως δύσκολο ή και μη σχετικό με τα ενδιαφέροντά της, αλλά σκεπτόμενη διαφορετικά ανακαλύπτει ότι έτσι έχει αποκτήσει γνώσεις σε αυτόν τον τομέα που πριν δεν είχε και συνεπώς έχει κερδίσει μια ικανότητα κατανόησης χρηματοοικονομικών εννοιών.
Έρευνες
Οι σχετικές έρευνες υποστηρίζουν πως το job crafting είναι μια δυναμική, από «κάτω προς τα πάνω» (bottom-up), διαδικασία η οποία έχει αρχή αλλά όχι τέλος και επιτρέπει στους εργαζομένους όχι μόνο να αναπτύσσουν ικανότητες, προσόντα, και εμπειρία που πριν δεν είχαν, αλλά κυρίως τους δημιουργεί ισχυρότερους δεσμούς με την εταιρεία δεδομένου ότι αποκτούν την αίσθηση της «ιδιοκτησίας» στη δουλειά τους. Αξίζει λοιπόν την προσοχή των σύγχρονων μάνατζερ ως ενός σημαντικού εργαλείου επίτευξης των στρατηγικών στόχων και ανάπτυξης ταλέντου.
Γιατί χωρίς τη σωστή καθοδήγηση, το job crafting μπορεί να έχει και μειονεκτήματα, καθώς πολλές φορές οι εργαζόμενοι τείνουν να εμπλέκονται σε καθήκοντα τα οποία ίσως δεν εξυπηρετούν τους στρατηγικούς στόχους της εταιρείας. Αυτό που χρειάζεται και μπορούν να κάνουν οι μάνατζερ είναι να δημιουργήσουν τέτοια κανάλια επικοινωνίας ώστε να βοηθήσουν τους εργαζομένους να αναπτύξουν τη διαδικασία της Δημιουργίας της Δουλειάς τους, βάζοντας μαζί τους στόχους, ζητώντας συχνά ενημέρωση, αλλά και δίνοντας το περιθώριο έτσι ώστε ο εργαζόμενος να νιώθει ότι μπορεί να δημιουργήσει χωρίς να εποπτεύεται συνέχεια.
Πλαίσιο
Είναι σίγουρο ότι το job crafting λειτουργεί καλύτερα και πιο εύκολα σε περιβάλλοντα ήδη ευέλικτα. Όμως, είναι αποδεδειγμένο πως οι εργαζόμενοι μπορούν, και συνήθως θέλουν, να προσθέτουν τα δικά τους στοιχεία στην εργασία τους σε όποιο περιβάλλον και αν λειτουργούν. Η διαδικασία της Δημιουργίας της Δουλειάς είναι ένα εργαλείο το οποίο ενώ κοστίζει ελάχιστα προσφέρει ικανοποίηση, πληρότητα, και αυθεντικότητα που οδηγεί σε υψηλές εργασιακές επιδόσεις.
