Η σωστή και έγκαιρη διαχείριση «τοξικών» συμπεριφορών αλλά και η δική μας ικανότητα να διαβλέψουμε τη πιθανή εξέλιξή τους, παίζουν σημαντικό ρόλο στην εξάλειψή τους.

Η διαφορετικότητα των ανθρώπων και η ποικιλία των χαρακτηριστικών τους στο εργασιακό περιβάλλον, παρότι είναι κάτι απολύτως φυσικό, εν τούτοις αποτελούν πηγές και δημιουργούν προϋποθέσεις για τους εργαζόμενους να αποκομίσουν σημαντικές εμπειρίες, διδάγματα ή παραστάσεις θετικές ή αρνητικές. Ο εκφοβισμός (bullying) και η κατάχρηση εξουσίας στο χώρο εργασίας ιδιαίτερα από ιεραρχικά ανωτέρους του, μπορεί να παίξουν καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση της επαγγελματικής συνείδησης, της πίστης στις εταιρικές αρχές και στις εμπειρίες ενός εργαζόμενου, ιδιαίτερα όταν βιώνει μια επίμονη διαταραχή-κακομεταχείριση.

Επιθετικότητα Vs. Εκφοβισμός
Στο σημερινό έντονα ανταγωνιστικό και ταχύτατα μεταβαλλόμενο εργασιακό περιβάλλον, οι επιχειρήσεις προκειμένου να προσαρμοστούν στις αυξανόμενες πιέσεις της αγοράς και να εξασφαλίσουν συνθήκες βιώσιμης ανάπτυξης, διοχετεύουν «υψηλή ενέργεια» στους χώρους εργασίας κάτι που αν διαχειριστικά αποτύχει προκαλεί αίσθημα φόβου. Είναι σημαντικό να είναι αντιληπτή η διαφορά μεταξύ του επίμονου και πιεστικού αλλά δίκαιου στελέχους και του ανασφαλούς πιεστικού ή και επιθετικού και συχνά «θρασύδειλου». Σε αυτές τις περιπτώσεις, η ειλικρίνεια και η πειστικότητα των προθέσεων είναι καθοριστικά στοιχεία στο να καταλάβει κάποιος τη διαφορά. Μια περιστασιακά επιθετική συμπεριφορά δεν πρέπει βιαστικά να κατατάσσεται στην κατηγορία του εκφοβισμού μιας και συχνά αποτελεί εκδήλωση άγχους, πίεσης ή και πρόσκαιρης ανασφάλειας.

Είναι επομένως απαραίτητο να ακολουθούμε κάποια βασικά συνετά βήματα στην αξιολόγηση μιας συμπεριφοράς πριν την χαρακτηρίσουμε εκφοβισμό ή και προσπάθεια χειραγώγησης. Θα πρέπει να προσδιορίσουμε τι ακριβώς συμβαίνει και να αναρωτηθούμε: Έχει κακές προθέσεις ο συγκεκριμένος άνθρωπος; Μήπως περνάει μια άσχημη ημέρα γεμάτη στρες ή δεν έχει την ωριμότητα που απαιτείται να αντιμετωπίσει μια έκτακτη κατάσταση; Τέτοια φαινόμενα συχνά δεν αντιστοιχούν σε θύτες «bullying» αλλά χαρακτήρες, που στην προσπάθειά τους να υλοποιήσουν το πρόγραμμά τους ή τη φιλοδοξία τους ή ακόμα και να υπηρετήσουν τους εταιρικούς στόχους επιδίδονται σε σκληρή εργασία, ασκούν έντονη κριτική με άμεσο τρόπο χωρίς να «χαϊδεύουν αφτιά», και επιχειρούν να βελτιώσουν κάποιον, ενώ ταυτόχρονα προσφέρουν πολύτιμες πληροφορίες για την επιτυχή ολοκλήρωση της εργασίας.

Πίσω από αυτές τις συμπεριφορές πιθανότατα να υπάρχει πραγματικό ενδιαφέρον για επιτυχία και όχι δολιότητα. Ακόμα όμως και μια επιθετική συμπεριφορά μπορεί να βελτιωθεί με τον καιρό και με την επικοινωνία αρκεί να υπάρχει θέληση. Ο πραγματικός «bully» εκμεταλλεύεται τις αδυναμίες των άλλων με σκοπό να εκπληρώσει τις φιλοδοξίες του. Διακατέχεται από ναρκισσισμό, κυκλοθυμία και δρα με μυστικότητα, προσποιούμενος ότι πρεσβεύει τις αξίες της εταιρείας για να ενισχύσει την εξουσία του. Γενικά, μπορεί να βλέπει παντού εμπόδια και καθένας που θα βρεθεί κοντά του στο χώρο εργασίας, μπορεί να γίνει στόχος του.

Εμφανή σημάδια εκφοβισμού στη δουλειά

  • Συνεχής παραγκωνισμός του εργαζόμενου ή κοφτές απαντήσεις, ενώ διατηρεί εμφανώς φιλικό κλίμα στις σχέσεις με τους υπολοίπους.
  • Μειωτικές παρατηρήσεις και σχόλια είτε σε ιδιωτικό επίπεδο είτε μπροστά σε άλλους.
  • Απειλές και υβριστικοί χαρακτηρισμοί.
  • Άμεσος ή έμμεσος τιμωρητικός εκβιασμός.
  • Σκόπιμη απόκρυψη πληροφοριών που απαιτούνται ώστε να ολοκληρωθεί μια εργασία.
  • Υπερβολική παρακολούθηση της ανατιθέμενης εργασίας και επικριτικά σχόλια.

Άλλα χαρακτηριστικά και συνέπειες:

  • Νιώθετε μπερδεμένος/η σχετικά με το κλίμα που επικρατεί στη δουλειά.
  • Νιώθετε ότι συνεχώς πρέπει να έχετε τα «μάτια σας ανοιχτά» αλλιώς κάτι θα συμβεί.
  • Νιώθετε δυστυχία και ότι η συγκεκριμένη δουλειά σας καταστρέφει τη ζωή αλλά τρέμετε στην ιδέα να την εγκαταλείψετε.
  • Προβλήματα στον ύπνο και αίσθημα ναυτίας επειδή σκέφτεστε τη δουλειά.
  • Μεγάλη ανησυχία στη σκέψη επιστροφής στη δουλειά μετά το Σαββατοκύριακο.
  • Μιλάτε συνεχώς στην οικογένειά σας ή στο φιλικό σας περιβάλλον για τα προβλήματα στον εργασιακό χώρο.
  • Συνεχόμενα προβλήματα υγείας όπως υψηλή αρτηριακή πίεση, πονοκέφαλος, άγχος, κατάθλιψη και κρίσεις πανικού.
  • Αίσθημα ενοχής και αδικίας.

Μην αγνοείτε τα σημάδια. Η επικοινωνία είναι το «χρυσό κλειδί»
Κανένας εργαζόμενος δεν πρέπει να ανέχεται οποιαδήποτε μορφή διάκρισης, παρενόχληση και ψυχολογική τρομοκρατία. Το ότι κάποιος θέλει να σας εκφοβίσει πιθανότατα να το κάνει γιατί σας νιώθει «εμπόδιο» στην καριέρα του που σημαίνει ότι κάνετε σωστά τη δουλειά σας άρα μπορείτε να το εκλάβετε και ως «αντίστροφη» φιλοφρόνηση. Το πρώτο βήμα που μπορείτε να κάνετε, είναι να μιλήσετε σε ήρεμο τόνο με τον άνθρωπο που προκαλεί αυτή την άβολη κατάσταση και να του εξηγήσετε ότι νιώθετε προσβεβλημένος/η από τον τρόπο του. Δημιουργείστε «φράγμα» και προσδιορίστε όρια στη σχέση σας χωρίς να φωνάξετε ή να απαντήσετε σε έντονο ύφος καθώς ενδέχεται να χειροτερέψετε την κατάσταση. Δείξτε ότι δεν υπάρχει ανταγωνισμός μεταξύ σας και ενθαρρύνετε την ομαδικότητα. Μην ξεχνάτε ότι χαρούμενοι εργαζόμενοι δημιουργούν επιτυχημένους οργανισμούς, και γι’ αυτό το λόγο σίγουρα μπορείτε να βρείτε κάποιον σύμμαχο.

Ζητήστε συμβουλές και βοήθεια από κάποιον ανώτερο που εμπιστεύεστε. Συνήθως οι πιο κατάλληλοι άνθρωποι ανήκουν στο χώρο του ανθρώπινου δυναμικού. Μιλήστε ανοιχτά και εκφράστε τους φόβους και τις ανησυχίες σας προκειμένου να γίνετε κατανοητοί και να καταλάβουν και οι άλλοι τη σοβαρότητα της κατάστασης. Αποφύγετε να γκρινιάζετε συχνά σε κάποιον ανώτερο όταν βρίσκεστε σε κατάσταση συναισθηματικής αναταραχής. Μην δίνετε λύσεις ή προτάσεις που έχετε σκεφτεί αλλά αφήστε το στα χέρια των ειδικών, και ζητείστε τους να βρουν κάποια λύση ώστε να μπορέσετε να αποδώσετε στην εργασία σας. Κρατήστε ένα προσωπικό αρχείο σαν ημερολόγιο με τα συμβάντα, ώστε να έχετε μια ολοκληρωμένη εικόνα να δείξετε όταν χρειαστεί. Εάν έχετε την υποψία ότι και άλλοι συνάδελφοί σας μπορεί να είναι θύματα του συγκεκριμένου ανθρώπου, προσεγγίστε τους συναδελφικά και συζητήστε.

Ανακτήστε τις δυνάμεις σας
Βάλτε ως προτεραιότητα στον εαυτό σας το να νιώσετε καλύτερα και να ξεπεράσετε την άσχημη κατάσταση που προκύπτει στη δουλειά. Αφιερώστε χρόνο στον εαυτό σας εκτός εργασίας και επιδοθείτε σε δημιουργικές δραστηριότητες που θα σας φτιάξουν τη διάθεση.Σκεφτείτε ότι:

  • Η εργασία αποτελεί το μέσο για να εκπληρώσουμε μικρές ή μεγάλες αποστολές.
  • Το εργασιακό μας περιβάλλον είναι σημαντικό για τη προσωπική και την οικογενειακή μας ισορροπία.
  • Είμαστε αυθύπαρκτες προσωπικότητες και αντιπροσωπεύουμε αξίες. Αυτός είναι άλλωστε και ο λόγος που μας επέλεξαν για το έργο που μας έχουν αναθέσει.

Είμαι δεμένος με την εργασία μου, έχω πίστη και δέσμευση στην εταιρεία μου. Θα εξαντλήσω όλες τις δυνατότητες που μου παρέχονται για να υπερασπιστώ το έργο και την προσφορά μου και θα διεκδικήσω το σεβασμό στη προσωπικότητά μου. Αν δεν τα καταφέρω «η ζωή δεν άρχισε αλλά και δεν θα τελειώσει σε μια αποτυχημένη συνεργασία. Είναι δείγμα ωριμότητας, δύναμης και ισχυρής προσωπικότητας να αναζητήσω νέες ευκαιρίες, νέους δρόμους και να υλοποιήσω τα όνειρά μου.