Η διαδικασία αναζήτησης εργασίας θεωρείται μια σύνθετη και εντατική διαδικασία που απαιτεί επένδυση σε χρόνο και προσπάθεια εκ μέρους των υποψηφίων. Περιλαμβάνει τη συλλογή πληροφοριών με στόχο την εύρεση ευκαιριών απασχόλησης, τη δημιουργία και αξιολόγηση εναλλακτικών απασχόλησης και τελικά την επιλογή μίας εξ’αυτών (Barber et al., 1994).

Τα άτομα που εμπλέκονται στη διαδικασία αναζήτησης εργασίας ανήκουν σε τρεις κατηγορίες και πιο συγκεκριμένα σε εκείνα που βίωσαν την απώλεια της απασχόλησής τους, εκείνα που εισέρχονται για πρώτη φορά στην αγορά εργασίας –κυρίως απόφοιτοι εκπαιδευτικών ιδρυμάτων– αλλά και εκείνα που ήδη εργάζονται και επιθυμούν να πραγματοποιήσουν μία αλλαγή εργασίας, οργανισμού ή ακόμη και καριέρας. Η αναζήτηση εργασίας έχει γίνει μία τόσο συχνή διαδικασία που πλέον θεωρείται αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής των ατόμων (Kanfer et al., 2001). Η γνώση σχετικά με τη διαδικασία αναζήτησης εργασίας μπορεί να βοηθήσει τόσο τα άτομα που αναζητούν εργασία, όσο και τους ίδιους τους οργανισμούς. Τα άτομα μπορούν να εκπαιδευτούν / συμβουλευθούν για τις πλέον αποδοτικές στρατηγικές αναζήτησης και εύρεσης εργασίας που μπορούν να υιοθετήσουν, όπως για παράδειγμα είναι η παρακολούθηση σχετικών εκπαιδευτικών σεμιναρίων (workshops). Ακόμη, κατανοώντας τη διαδικασία της αναζήτησης εργασίας μπορούν να αντιμετωπίσουν καλύτερα την αβεβαιότητα που αυτή συνεπάγεται, καθώς επίσης και να ανακουφιστούν από την ψυχολογική και σωματική καταπόνηση που βιώνουν κατά τη διάρκεια της αναζήτησής τους, αναπτύσσοντας θετικά συναισθήματα και συμπεριφορές.

Στα πλαίσια διπλωματικής εργασίας του Μεταπτυχιακού προγράμματος Διοίκησης Ανθρωπίνων Πόρων του ΟΠΑ, μελετήσαμε τις ατομικές διαφορές και συμπεριφορές καθώς και τη θετική ψυχολογική κατάσταση κατά την αναζήτηση εργασίας. Πιο συγκεκριμένα, εξετάσαμε πως τα προσωπικά χαρακτηριστικά των ατόμων που αναζητούν επαγγελματική απασχόληση επηρεάζουν τους τρόπους (συμπεριφορές) με τους οποίους αναζητούν εργασία, και κατά πόσον μεταβάλλεται η ψυχολογική τους κατάσταση μετά από τη συμμετοχή τους σε ενέργειες υποστήριξης ευρέσεως εργασίας όπως σχετικά σεμινάρια. Τα αποτελέσματα τα οποία προέκυψαν είναι εξαιρετικά χρήσιμα και σημαντικά ώστε να μπορέσουμε να αξιολογήσουμε το ρόλο των θετικών ψυχολογικών χαρακτηριστικών κατά την αναζήτηση εργασίας.

Θετική Ψυχολογία /Θετικά Συναισθήματα
Στο πλαίσιο της θετικής ψυχολογίας μελετώνται οι θετικές εμπειρίες και τα θετικά χαρακτηριστικά των ατόμων καθώς και τα στοιχεία που συμβάλλουν στην ανάπτυξή τους. Η θετική ψυχολογία επικεντρώνοντας στα θετικά συναισθήματα προσδοκά στην προσέγγιση των ατόμων και την επίλυση των προβλημάτων καθώς και στη βελτίωση αυτών, ενώ η αποτελεσματικότητα των θετικών παρεμβάσεων στοχεύει στην ευχαρίστηση, την εμπλοκή και το νόημα (Duckworth, Steen & Seligman, 2005). Τα θετικά συναισθήματα σε ένα μακροπρόθεσμο επίπεδο φαίνεται πως επιδρούν θετικά στην προσωπική ανάπτυξη και βελτίωση του ατόμου (Fredrickson, 2001). Κάθε άνθρωπος, για να μπορέσει να προσαρμοστεί με επιτυχία στην φάση αναζήτησης εργασίας θα χρειαστεί τα θετικά συναισθήματα που θα λειτουργήσουν ως πηγή ενέργειας. Οι σκέψεις και τα συναισθήματα ωστόσο δεν είναι η ίδια η λύση, αλλά εκείνα που θα συμβάλλουν στη λύση. Θα βοηθήσουν στην επίτευξη των στόχων και την υπέρβαση των δυσκολιών, θα βοηθήσουν τους ανθρώπους να διαχειριστούν τόσο το πρόβλημα όσο και το στρες με το οποίο βιώνουν το πρόβλημα (Chen & Lim, 2012).

Το Ψυχολογικό Κεφάλαιο στην Αναζήτηση Εργασίας
Το Ψυχολογικό Κεφάλαιο απαρτίζεται από έναν αριθμό ψυχικών αποθεμάτων που συνδέονται με τις εργασιακές εμπειρίες του ατόμου, περιγράφοντας τις ατομικές παρακινητικές τάσεις που προκύπτουν από θετικές ψυχολογικές κατασκευές όπως είναι η αυτεπάρκεια, η ανθεκτικότητα, η ελπίδα και η αισιοδοξία (Luthans, Avolio, Avey, & Norman, 2007). Στα ευρήματα της έρευνας μας, το ψυχολογικό κεφάλαιο παρουσίασε αύξηση μετά τη συμμετοχή των ερωτηθέντων στην εκπαιδευτική παρέμβαση σχετικά με την αναζήτηση εργασίας, καθώς η διαφορά του μέσου όρου του ψυχολογικού κεφαλαίου (πριν και μετά την εκπαιδευτική παρέμβαση) βρέθηκε να είναι στατιστικά σημαντική, επιβεβαιώνοντας το γεγονός ότι οι εκπαιδευτικές παρεμβάσεις κατάρτισης ενισχύσουν την αυτό- αποτελεσματικότητα του ατόμου κατά τη διάρκεια της αναζήτησης εργασίας, συμβάλλουν στη διατήρηση των θετικών συναισθημάτων όπως και στη βελτίωση της ψυχικής υγεία του, αλλά τέλος συντελούν στην πλήρη αξιοποίηση των δεξιοτήτων του (Luthans et al.,2006).

Επιπρόσθετα, με βάση τα ευρήματα μας προκύπτει ότι τα άτομα που αναζητούν εργασία και χαρακτηρίζονται από υψηλά επίπεδα ψυχολογικού κεφαλαίου, παρουσιάζουν σε μεγαλύτερο βαθμό τις απαιτούμενες συμπεριφορές, αυξάνοντας τις πιθανότητες επιτυχούς έκβασης της διαδικασίας αναζήτησης εργασίας τους. Χαρακτηρίζονται από υψηλά επίπεδα ψυχικών αποθεμάτων, αισιοδοξίας και ανθεκτικότητας δρώντας με μεγαλύτερη ένταση αφού προβαίνουν σε ενέργειες με τις οποίες προετοιμάζονται κατάλληλα για τα επόμενα βήματα τους, όπως επίσης υιοθετούν μία άκρως ενεργή συμπεριφορά που σε συνδυασμό με τη μεγάλη προσπάθεια που καταβάλλουν έρχονται όλο και πιο κοντά στην εξεύρεση της επιθυμητής για αυτούς θέση εργασίας.

Πόροι αντιμετώπισης της εντεινόμενης αβεβαιότητας
Συμπερασματικά καταλήγουμε ότι οι εκπαιδευτικές παρεμβάσεις που σχετίζονται είτε με τη σύνταξη βιογραφικού σημειώματος, είτε με τη συμβουλευτική για job interviews ή οτιδήποτε άλλο σχετικό με τη διαδικασία αναζήτησης εργασίας, κατέχουν ρόλο μείζονος σημασίας για τους job seekers διότι σύμφωνα με τη βιβλιογραφία δρουν προδραστικά ενδυναμώνοντας τους συμμετέχοντες ώστε να εκδηλώσουν στον κατάλληλο βαθμό τις συμπεριφορές αναζήτησης εργασίας προκειμένου να φτάσουν στο επιθυμητό αποτέλεσμα. Με αυτό ως δεδομένο και σε συνδυασμό με τα αποτελέσματα της έρευνας μας, φαίνεται ότι η συμμετοχή σε trainings, workshops, ημερίδες για την αναζήτηση εργασίας αυξάνει το ψυχολογικό κεφάλαιο όσων τα παρακολουθούν με αποτέλεσμα να τους κάνει να αντιμετωπίζουν αυτή τη διαδικασία με περισσότερη ελπίδα, αιδιοδοξία, αυτοπεποίθηση και ανθεκτικότητα. (Eden & Aviram, 1993). Οι προδραστικοί άνθρωποι αναζητούν ευκαιρίες, λαμβάνουν πρωτοβουλίες, ενεργούν και επιμένουν έως ότου επιφέρουν τις αλλαγές που θέλουν.

Μια πρακτική επίπτωση των παραπάνω συμπερασμάτων είναι ότι θα πρέπει να σχεδιαστούν και να υλοποιηθούν προγράμματα παρέμβασης που να στοχεύουν στην αύξηση του ψυχολογικού κεφαλαίου και θα οδηγούν σε μακροπρόθεσμες θετικές συνέπειες, αυξάνοντας παράλληλα τόσο τις προπαρασκευαστικές ενέργειες όσο και την ενεργό αναζήτηση εργασίας. Εν κατακλείδι, στο σημερινό οικονομικό περιβάλλον καθίσταται σημαντικό για τους εργαζόμενους να διαχειρίζονται ενεργά τη σταδιοδρομία τους. Με τη διεισδυτικότητα της οργανωτικής αναδιάρθρωσης και τον εταιρικό μετασχηματισμό, είναι πιθανό ότι κατά μέσο όρο ένας εργαζόμενος θα συναντήσει αναπόφευκτα επεισόδια απώλειας της θέσης εργασίας του και επαγγελματικής επανένταξης καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του. Το ψυχολογικό κεφάλαιο δεν επηρεάζει μόνο τις προοπτικές των ατόμων στη ζωή, αλλά έχει επίσης επιπτώσεις σχετικά με το πώς θα διαχειριστούν την απώλεια θέσεων εργασίας και την επαγγελματική τους επανένταξη.