Oι εργαζόμενοι και οι επιχειρήσεις στη χώρα μας αναγκάστηκαν να εφαρμόσουν τη μορφή εργασίας γνωστή ως «τηλεργασία» ή «εξ αποστάσεως εργασία».

Γράφει ο Δρ. Διονύσης Διονυσίου, Αναπληρωτής Καθηγητής Οργάνωσης και Διοίκησης στο Alba Graduate Business School, Τhe American College of Greece, Ακαδημαϊκός Διευθυντής του μεταπτυχιακού προγράμματος σπουδών MSc. in Strategic HRM

Αν και σε κάποιες χώρες της ΕΕ, όπως στην Ολλανδία, στη Σουηδία και στη Φιλανδία το ποσοστό τηλεργασίας πριν την πανδημία ξεπερνούσε το 30%, στη χώρα μας ήταν από τα χαμηλότερα (5,3%). Το ποσοστό αυτό αφορούσε περισσότερο τους αυτοαπασχολούμενους, σε σύγκριση με τους μισθωτούς σε εξαρτημένη σχέση εργασίας και υπήρχαν διαφοροποιήσεις ανάλογα με τον κλάδο της επιχείρησης και το επάγγελμα.

Σύμφωνα με την πρώτη έρευνα μετά το πρώτο κύμα της πανδημίας από το Eurofound, περίπου το 37% των εργαζομένων στην ΕΕ εντάχθηκε σε καθεστώς τηλεργασίας, ενώ μια πιο πρόσφατη έρευνα του Joint Research Center της ΕΕ εκτιμά ότι το 25% των απασχολουμένων συνολικά εργάζεται εξ αποστάσεως σε σταθερή βάση. Παρότι η αναγκαστική στροφή στην τηλεργασία βρήκε απροετοίμαστους εργοδότες και εργαζομένους, αποτέλεσε μια πρώτης τάξεως ευκαιρία για την απόκτηση σχετικής εμπειρίας και την αναγνώριση των πλεονεκτημάτων και μειονεκτημάτων που αυτή προσφέρει.

Ενδιαφέρον παρουσιάζουν σχετικές έρευνες εργαζομένων, που δείχνουν ότι ένα σημαντικό μέρος αυτών θα επιθυμούσε να συνεχίσει να εργάζεται εξ αποστάσεως σε κάποιο βαθμό και μετά την πανδημία. Για παράδειγμα, στη Μ. Βρετανία το ποσοστό αυτό φτάνει το 87%, ενώ σχεδόν το 50% δήλωσε ότι θα επιθυμούσε να συνεχίσει να δουλεύει από το σπίτι συχνά ή συνεχώς. Ακόμα και στη χώρα μας, σε πρόσφατη έρευνα της PULSE RC για τη SOCIALDOO, το 30% των ερωτηθέντων δήλωσε ότι θα προτιμούσε να συνεχίσει να δουλεύει από το σπίτι και μετά το τέλος της πανδημίας.

Λαμβάνοντας υπόψιν τα πλεονεκτήματα της τηλεργασίας για τους εργαζόμενους, τις επιχειρήσεις, και το κοινωνικό σύνολο (π.χ. ευελιξία εργασίας, ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής, ελάττωση χρόνου και κόστους μετακίνησης, προσέλκυση και διατήρηση αξιόλογων εργαζομένων, αδιάληπτη λειτουργία της επιχείρησης, μείωση παγίου και λειτουργικού κόστους, αυξημένες ευκαιρίες πρόσβασης στην εργασία σε ειδικές πληθυσμιακές ομάδες, μείωση κυκλοφορίας και ατμοσφαιρικής ρύπανσης, κ.ά.), εκτιμάται ότι τα ποσοστά της τηλεργασίας θα παραμείνουν αυξημένα και μετά το πέρας της πανδημίας. Με βάση σχετικές έρευνες, η τηλεργασία φαίνεται να έχει θετικό αντίκτυπο στην παραγωγικότητα και την ικανοποίηση των εργαζομένων, με αποτέλεσμα ορισμένοι ειδικοί να πιστεύουν ότι η παροχή ευελιξίας στους εργαζομένους σχετικά με τον τόπο εργασίας τους, μπορεί να είναι εξαιρετικά ωφέλιμη για τις επιχειρήσεις μετά την πανδημία.

Eπειδή η στροφή στην τηλεργασία έγινε απότομα και υποχρεωτικά, χωρίς την κατάλληλη προετοιμασία, είναι σημαντικό οι επιχειρήσεις και οι εργαζόμενοι να έχουν υπόψιν τους τις ενδεχόμενες αρνητικές επιπτώσεις της, στις οποίες περιλαμβάνονται:
Η εργασιακή απομόνωση των εργαζομένων λόγω έλλειψης επαφών και άτυπων σχέσεων με τους συναδέλφους, ειδικά για αυτούς που ασκούν συχνή/μόνιμη τηλεργασία.
Η δυσχέρεια ελέγχου του τόπου και χρόνου εργασίας, που μπορεί να οδηγήσει σε αμφιβολίες ως προς τον νομικό χαρακτήρα της τηλεργασίας ως σχέσης εξαρτημένης εργασίας, καθώς και σε καταστρατήγηση εργασιακών δικαιωμάτων (π.χ. άδειες, αργίες, υπερωριακή απασχόληση).
Η σύγχυση και υπέρβαση των ορίων μεταξύ επαγγελματικής και ιδιωτικής ζωής με αποτέλεσμα την εντατικοποίηση της εργασίας και την υπερβολική δέσμευση των εργαζομένων, με συνέπειες ακόμα και για την ψυχική και σωματική υγεία τους.
Η επιβάρυνση των εργαζομένων με τα λειτουργικά κόστη της επιχείρησης (π.χ. κόστος ηλεκτροδότησης, τηλεφώνου, κ.ά.)
Ο διευθυντικός έλεγχος με τη χρήση των νέων τεχνολογιών μπορεί να καταλήξει σε μια μορφή ηλεκτρονικής επιτήρησης, που μπορεί να ξεπεράσει τα όρια της ιδιωτικής ζωής των εργαζομένων.
Οι συνθήκες εργασίας εκτός του εργασιακού χώρου που μπορεί να είναι ακατάλληλες για εργασία (παρουσία μελών οικογενείας, έλλειψη πόρων, μέσων και κατάλληλων συνθηκών εργασίας γενικότερα).
Οι επιχειρήσεις μπορούν να μεγιστοποιήσουν τα οφέλη και να ελαχιστοποιήσουν τις ενδεχόμενες αρνητικές συνέπειες της τελεργασίας επενδύοντας στις απαραίτητες τεχνολογίες και εξοπλισμό, στην ασφάλεια των δεδομένων, και στην κατάρτιση των εργαζομένων σε σχετικές δεξιότητες.

Επίσης, προτείνεται η τηλεργασία να είναι εθελοντική και να μην επιβάλλεται στον εργαζόμενο, ενώ απαραίτητη προϋπόθεση για την αποτελεσματικότητα της τηλεργασίας αποτελεί η κατάλληλη εκπαίδευση των προϊσταμένων.

Σχετικές έρευνες δείχνουν ότι η τηλεργασία απαιτεί διαφορετικό τρόπο επίβλεψης από αυτό του παραδοσιακού εργασιακού περιβάλλοντος, με ιδιαίτερη έμφαση στο χτίσιμο σχέσεως εμπιστοσύνης μεταξύ εργαζομένου και προϊσταμένου, στον έλεγχο και συχνή ανατροφοδότηση με βάση μετρήσιμα αποτελέσματα και στο σεβασμό στην αυτονομία και ευελιξία του εργαζομένου. Τέλος, η εναλλασσόμενη τηλεργασία (π.χ. μισές μέρες στο γραφείο και οι υπόλοιπες στο σπίτι) μειώνει σημαντικά το ενδεχόμενο της κοινωνικής και εργασιακής απομόνωσης του εργαζομένου και ενισχύει την προσπάθεια των επιχειρήσεων για τη δημιουργία και τη διατήρηση της εταιρικής κουλτούρας τους.

Παραπομπές:

  • Εθνικό Ινστιτούτο Εργασίας και Ανθρώπινου Δυναμικού (2020). Θεματικό Δελτίο Ενημέρωσης Νο 3. Η τηλεργασία στην Ε.Ε. πριν και μετά την πανδημία COVID-19.
  • Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή της Ελλάδος (2020). Γνώμη πρωτοβουλίας. Τηλεργασία: προβλήματα και προοπτικές.
  • Carillo, Κ., Cachat-Rosset, Γ., Marsan, J., Sabe, T., & Klarsfeld, A. (2021) Adjusting to epidemic-induced telework: empirical insights from teleworkers in France, European Journal of Information Systems, 30(1): 69-88.
  • Eurofound (2020), Living, working and COVID-19. COVID-19 series, Publications Office of the European Union, Luxembourg.
  • Kim, T., Mullins, L.B., & Yoon, T. (2012). Supervision of telework: A key to organizational performance. American Review of Public Administration. 51(4):263-277.
  • Felstead, A., & Reuschke, D. (2020). Homeworking in the UK: before and during the 2020 lockdown. WISERD Report, Cardiff: Wales Institute of Social and Economic Research.