Καθώς όλο και περισσότερες πληροφορίες διατίθενται online, ανάλογα αυξάνονται και τα εργαλεία που τις εξυπηρετούν. Όσο τα μέσα δικτύωσης και εύρεσης προσώπων και πληροφοριών γίνονται πιο δημοφιλή, τόσο μεγαλύτερες αλλαγές προβλέπονται στο χώρο της εκπαίδευσης και της εργασίας.

Την τελευταία δεκαετία σε σεμινάρια, διασκέψεις και εργαστήρια, ο ρόλος της τεχνολογίας δείχνει να μεταμορφώνει την εκμάθηση, μέσω του e-learning. Για να ορίσουμε την τεχνολογία εκπαίδευσης με τον απλούστερο και ευκολότερο τρόπο, θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι μια ποικιλία από εργαλεία που εξυπηρετούν την εξέλιξη της γνώσης. Μερικά από αυτά τα εργαλεία περιλαμβάνουν τους projectors, τα laptops ή και τα νεότερα εργαλεία όπως τα smart boards και οι virtual κόσμοι.

Οι πρακτικές παράμετροι του e-learning εκτείνονται και στη μείωση του κόστους, καθώς διευκολύνουν τη συνεχή εκπαίδευση, απαιτούν λιγότερες μετακινήσεις και δεν έχουν υψηλό λειτουργικό κόστος. Σχετικά με το σε ποιους απευθύνεται το e-learning ο Σπύρος Γκούμας, Managing Director της SQLearn εξηγεί: «Η Online εκπαίδευση απευθύνεται σε όλες τις επιχειρήσεις που έχουν ανάγκη εκπαίδευσης και γρήγορης ενημέρωσης του προσωπικού τους.

Αν επιχειρούσαμε να κάνουμε μια σύντομη κατανομή, θα λέγαμε ότι το e-learning είναι εξαιρετικά χρήσιμο σε εταιρείες που πληρούν ένα ή περισσότερα από τα παρακάτω κριτήρια:
α. γεωγραφική διασπορά προσωπικού ή / και πελατών,
β. εξειδικευμένη γνώση,
γ. συχνή ανανέωση προϊόντων /υπηρεσιών,
δ. συχνή ανανέωση προσωπικού».

Η σημασία της συνετής αξιοποίησης
Το e-learning, όμως, δεν λειτουργεί αυτόνομα, μόνο του. Είναι πολλοί οι παράγοντες που συμβάλλουν στην αξιοπιστία και επιτυχία του: μαθητές, εργαζόμενοι, εκπαιδευτές, οργανισμοί ανώτατης εκπαίδευσης, σώματα διαπίστευσης και πολλά ακόμη. Η ανάπτυξη και αξία του σχετίζεται άμεσα με την ικανότητα των οργανισμών να απευθυνθούν στις ανάγκες του κάθε συμμετέχοντα.

Είναι αρκετά συχνό φαινόμενο σήμερα το ότι οι εκπαιδευτές, θέλοντας να ανταποκριθούν στις ανερχόμενες τάσεις, προσπαθούν με ζήλο να χρησιμοποιούν blogs, wikis, iPods και ούτω καθεξής. Η σκέψη από την οποία πηγάζει αυτή η υιοθέτηση, έγκειται σε μια απλή εξίσωση: εφόσον τα χρησιμοποιούμε για διασκέδαση, ίσως μπορούμε να καταλάβουμε και να ενημερώσουμε τους τρόπους που μπορούμε να το χρησιμοποιήσουμε για την εξέλιξη της εκπαίδευσης.

Ωστόσο, καθώς η τεχνολογία δεν είναι ο απόλυτος στόχος της εκπαίδευσης, αλλά αντ’ αυτού είναι το μέσο με το οποίο μπορεί να επιτευχθεί, οι εκπαιδευτές πρέπει να αντιλαμβάνονται καλά την τεχνολογία που χρησιμοποιούν και τα πλεονεκτήματά της. Παρεμφερές με το να μαθαίνει κανείς μια νέα δουλειά ή τεχνική, η ειδικευμένη εκπαίδευση είναι τεράστιας σημασίας, προκειμένου να διασφαλιστεί η αποτελεσματική ενσωμάτωση της τεχνολογίας.

Εάν υπάρχει έλλειψη σε οποιοδήποτε από αυτούς τους τομείς, η τεχνολογία θα μοιάζει με εμπόδιο και όχι με προτέρημα. «Η υιοθέτηση e-learning εκπαιδεύσεων απαιτεί συνεργάτη με εκπαιδευτική προσέγγιση και εμπειρία σε ανάλογες λύσεις. Η μεν εμπειρία χρησιμοποιείται ως φερέγγυο για την επιτυχή εγκατάσταση της λύσης η δε εκπαιδευτική προσέγγιση εγγυάται την ποιοτική και αποτελεσματική εκπαίδευση. Τα δυο αυτά συστατικά μπορούν να αποφέρουν άμεση επιστροφή της επένδυσης (R.O.I.)» επισημαίνει ο Σ. Γκούμας.

Η σύγχρονη εργαλειοθήκη και οι χρήσεις της
Τα εύκολα, πρώτα βήματα μπορούν να γίνουν με τα πλέον προσβάσιμα μέσα, όπως τα blogs, το βίντεο και το web conferencing.

Blogs: Τα blogs μπορούν να αξιοποιηθούν ως απλά εργαλεία διδασκαλίας και εκμάθησης. Οι εκπαιδευτές μπορούν να χρησιμοποιήσουν blogs για να ενημερώσουν τους εκπαιδευόμενους όσον αφορά δραστηριότητες, για να αναφέρουν τις σκέψεις τους έπειτα από ένα μάθημα ή μια online συζήτηση, και να μοιραστούν άρθρα και σχετικές μελέτες για το θέμα προς συζήτηση.

Wikis – ή, πιο γενικευμένα, συγγράμματα μέσα από συνεργασία: Ανάμεσα στις πιο κοινές χρήσεις του είναι ότι μπορεί να βρει κανείς σημειώσεις από διαλέξεις, FAQs, κείμενα, να ανακαλύψει ευκαιρίες για brainstorming, να απευθύνει πρόσκληση προς τους ειδικούς να κάνουν έναν απολογισμό των γνώσεων, καθώς και να δημιουργήσει νέο περιεχόμενο.

Social bookmarking: Ένας τρόπος για να αποθηκευθούν και να οργανωθούν οι αγαπημένες ιστοσελίδες από το Διαδίκτυο. Προσβάσιμες από οποιοδήποτε υπολογιστή με σύνδεση στο Internet, το social bookmarking είναι ένα πολύτιμο εργαλείο για έρευνα, για την οργάνωση προσωπικών πληροφοριών και για να μοιραστεί κανείς πληροφορίες, άρθρα και πηγές.

Audio & Podcasting: Διαδικτυακή διανομή ακουστικών τμημάτων μέσω RSS. Όταν ηχογραφούνται διαλέξεις, τα RSS επιτρέπουν σε κάθε χρήστη να τις ακούσει ξανά, προκειμένου να κρατηθούν σημειώσεις, να αναλογιστεί κάποιος τι άκουσε, καθώς και να λειτουργήσει ως μικρή εισαγωγή σε νέα θέματα.

Συνεισφορά εικόνων μέσω Flickr: Ιδανικό για όσους εργάζονται σε δημιουργικούς τομείς όπως ο χώρος της διαφήμισης, όπου οι συμμετέχοντες μπορούν να ανεβάζουν, να μοιραστούν και να συζητήσουν για εικόνες και φωτογραφίες.

Βίντεο: Την τελευταία δεκαετία είδαμε τη μετάβαση του βίντεο σε μια multimedia πλατφόρμα με ήχο, βίντεο και υψηλότερη διαδραστικότητα. Σήμερα, το βίντεο προσθέτει διαφοροποίηση και ποικιλία σε μια παρουσίαση, καθώς μπορεί εύκολα να ενσωματώσει διαλέξεις και προτάσεις από ένα εύρος ειδικών, ενώ μπορεί να προστεθεί στο υλικό των ήδη υπαρχόντων πόρων.

Microblogging: Περιλαμβάνει το μοίρασμα πόρων και τη συμμετοχή σε σύντομες συζητήσεις με άλλους χρήστες της υπηρεσίας. Το Twitter, το Tumblr και το Plurk είναι δημοφιλή παραδείγματα, ενώ για την εκμάθηση μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να δημιουργηθούν κοινωνικές ομάδες ανάμεσα στους εκπαιδευόμενους, για να μοιραστούν πόροι και πληροφορίες, για να λειτουργήσει ως ημερολόγιο όσον αφορά τις επερχόμενες διαλέξεις, για να δηλώσει κανείς συμμετοχή σε συζητήσεις με ειδικούς, όπως και για το ότι παρέχει εύκολα ενημέρωση και μηνύματα υπενθύμισης.

Κοινωνική Δικτύωση: Websites όπως τα MySpace, Orkut και Facebook είναι εύκολα στη χρήση και επιτρέπουν τη σύνδεση με άλλους, οι οποίοι έχουν ανάλογα ενδιαφέροντα. Ωστόσο, η χρήση του ως προς την εκπαίδευση εργαζομένων και μαθητών, παραμένει ένα συζητήσιμο θέμα.

Web Conferencing: Η διευκόλυνση ομαδικών meetings ή ζωντανών παρουσιάσεων μέσω Ιnternet. Ανάμεσα στις πλείστες χρήσεις του είναι τα ομαδικά meetings, οι online διαλέξεις και τα virtual μαθήματα.

Συσσώρευση: Οι συσσωρευτές (και οι πληροφορίες που συσσωρεύουν μέσω RSS) βοηθούν στη διαχείριση διάφορων πηγών πληροφοριών με σημαντικούς τρόπους. Κυρίως, επιτρέπουν στις πληροφορίες να έρθουν σε εσάς, αντί να ψάχνετε εσείς τις πληροφορίες, έχοντας έτσι καλύτερο έλεγχο της ποιότητας και του είδους των πληροφοριών που λαμβάνονται.

Virtual κόσμοι: Η διάδραση με 3D περιβάλλοντα είναι ένα πολύτιμο εργαλείο για τον τομέα της αρχιτεκτονικής (σχεδιασμός), τον κλάδο της ψυχολογίας (ανθρώπινη συμπεριφορά) και άλλα. Επίσης, για αυτούς που εργάζονται σε δημιουργικούς τομείς, επιτρέπει την «επίσκεψη» σε μουσεία ή ακόμη και το σχεδιασμό αντικειμένων, επίπλων κ.ά.

SMART Board: Ο πλέον εύχρηστος και διαδεδομένος διαδραστικός πίνακας στον κόσμο, ήδη χρησιμοποιείται εκτεταμένα στα συστήματα εκπαίδευσης των κοινωνικά ανεπτυγμένων χωρών.

Τα οφέλη
«Με τα e-learning προγράμματα κεφαλαιοποιείται η γνώση που παράγεται στην επιχείρηση ενώ παράλληλα διοχετεύεται στο σύνολο των εργαζομένων» επισημαίνει ο Σ. Γκούμας και συνεχίζει: «Αξιοποιώντας μια πλατφόρμα τηλεκπαίδευσης η επιχείρηση έχει τη δυνατότητα δημιουργίας ευέλικτων, στοχευμένων προγραμμάτων εκπαίδευσης και ενημέρωσης του προσωπικού ακριβώς την ώρα που τα χρειάζεται. Ο εκπαιδευόμενος από την πλευρά του έχει τη δυνατότητα να “ανατρέξει” στην πληροφορία, να θυμηθεί και να μάθει στο δικό του χώρο, χρόνο και ρυθμό» καταλήγει.

Τα περισσότερα προγράμματα e-learning ξεκινούν από ένα business case. Ένα αιτιολογημένο και καλά μελετημένο business case είναι κρίσιμο για να καθορίσει αν μια σημαντική πρωτοβουλία πρόκειται να αιτιολογήσει το κόστος της. Ωστόσο, στην περίπτωση του e-learning έχουν εμφανιστεί συχνά δυσκολίες στο να ποσοτικοποιηθούν τα θετικά αποτελέσματά του για τον οργανισμό.

Για αυτό και η δυνατότητα που προσφέρουν τα προγράμματα e-learning για τη μείωση του κόστους στην εκπαίδευση συχνά αποτελεί και το ισχυρότερο επιχείρημα. Η εξοικονόμηση δαπανών είναι πολύ εύκολο να αποδειχθεί και αρκετοί οργανισμοί έχουν δομήσει ολόκληρη την επιχειρηματολογία τους για το e-learning γύρω από το πόσα χρήματα θα μπορούσε να κερδίσει η εταιρεία χρησιμοποιώντας συστήματα που βασίζονται στο διαδίκτυο.

Βέβαια αυτή η προσέγγιση έχει βαθύτερες ρίζες και σχετίζεται με την παραδοσιακή θέση που έχει η εκπαίδευση στο πλαίσιο ενός οργανισμού. Ιστορικά, η εκπαίδευση και τα τμήματα Training & Development εκλαμβάνονταν ως κέντρα κόστους, τα οποία σε δύσκολες εποχές είναι τα πρώτα που δέχονταν περικοπές. Κάτι που αρκετά συχνά παραβλέπεται είναι ότι το classroom training, εξαιτίας της αναπτυσσόμενης μορφής του παγκόσμιου επιχειρείν κάποιες φορές δεν είναι καθόλου πρακτικό.

Φυσικά, η εξοικονόμηση κόστους εκπαίδευσης είναι από μόνη της ένα ισχυρό εργαλείο που επιτρέπει να υλοποιούνται εκπαιδευτικά προγράμματα που νωρίτερα το κόστος τους ήταν απαγορευτικό αλλά δεν είναι η ουσία της «ιστορίας» του e-learning. Για την ακρίβεια αποτελεί το θεμέλιο λίθο για μια πιο στρατηγική και ενοποιημένη αναγνώριση του ρόλου της εκπαίδευσης σε μια εταιρεία.

Τα τελευταία χρόνια έχει διαδοθεί πολύ η πίστη στο «πνευματικό κεφάλαιο» ενός οργανισμού ως το αντίδοτο στις επιχειρηματικές δυσκολίες. Η άποψη αυτή ενισχύει την αξία των επιχειρήσεων που επενδύουν στην εκπαίδευση των εργαζομένων τους. Με αυτόν τον τρόπο γίνεται κρίσιμη η ανάπτυξη στρατηγικών που επιδιώκουν τη γνώση και διασφαλίζουν ότι το ανθρώπινο δυναμικό θα διαθέτει τα κατάλληλα εφόδια ώστε να παραμένει πολύτιμο. Και σε αυτήν την περίπτωση το e-learning ανταποκρίνεται και μετουσιώνει τους στόχους του οργανισμού.

Μάλιστα έρευνα που διεξήχθη, το 2009, από το US Department of Education ισχυρίζεται ότι το e-learning παρέχει καλύτερη μαθησιακή εμπειρία από τα παραδοσιακά μοντέλα.

Υπάρχουν, επίσης, αρκετά case studies, σε ελληνικό και διεθνές επίπεδο που αποδεικνύουν ότι το e-learning παρέχει ταχύτερη μάθηση διότι:
• Οι εκπαιδευόμενοι μπορούν να ακολουθήσουν τον δικό τους ρυθμό και δεν είναι υποχρεωμένοι να «καθυστερούν» από μέλη της ομάδας που ενδεχομένως δεν μπορούν να ανταποκριθούν.
• Ο χρόνος σε μία αίθουσα μπορεί να αφιερωθεί σε ερωτήματα ή θέματα κάποιου που ωστόσο δεν ανταποκρίνονται στις ανάγκες όλων των συμμετεχόντων.
• Υπάρχει λιγότερος χρόνος για διάδραση.
• Χρειάζεται λιγότερος χρόνος για το ξεκίνημα και την ανακεφαλαίωση ενός session.
• Οι εκπαιδευόμενοι μαθαίνουν αυτό που έχουν ανάγκη να μάθουν και μπορούν να παρακάμψουν κάποια συστατικά του προγράμματος που δεν χρειάζονται.
• Κάποιες έννοιες μπορούν να εξηγηθούν πιο εύκολα και πιο γρήγορα με τη χρήση οδηγιών ενός υπολογιστή από ότι θα μπορούσαν σε μια παραδοσιακή αίθουσα διδασκαλίας.
• Η παρουσίαση του περιεχομένου online είναι συνήθως πιο περιεκτική από ότι σε μια αίθουσα καθώς η face to face επικοινωνία είναι συνήθως πιο φλύαρη.

Επιπρόσθετα, το e-learning δεν είναι απλά ένας μηχανισμός που παραδίδει κάποιο περιεχόμενο. Υποστηρίζει τη συνεργατική μάθηση και το μοίρασμα της γνώσης με το να ενώνει ανθρώπους και να «χτίζει» δίκτυα ανταλλαγής γνώσεων.

Viewpoint: Ε-learning: εκπαίδευση με πολλά οφέλη
Η μορφή της εκπαίδευσης που διεξάγεται εξ αποστάσεως και με τη βοήθεια των μέσων μαζικής επικοινωνίας (e-learning) αποτελεί λύση, η οποία συμβάλει σημαντικά στην υπέρβαση διαφόρων περιορισμών που τίθενται, τόσο λόγω της κρίσης (όπως η συρρίκνωση των προϋπολογισμών επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης), όσο και ανεξάρτητα από αυτήν, καθώς επίσης και στον τρόπο ικανοποίησης των επιτακτικών αναγκών εκπαίδευσης και επανεκπαίδευσης των εργαζομένων, και των οργανισμών γενικότερα.

Αρχικά, περιλαμβάνει στοιχεία ευελιξίας στη διεργασία της εκπαίδευσης και μάθησης, υπό την έννοια ότι παρέχει στον οργανισμό τη δυνατότητα να εκπαιδεύσει το ανθρώπινο δυναμικό που μπορεί να είναι όχι μόνο χρονικά, αλλά και γεωγραφικά απομακρυσμένο από αυτόν, καθώς και στον εργαζόμενο εκπαιδευόμενο το δικαίωμα επιλογής και ελέγχου στο ρυθμό και τον τρόπο της μάθησης. Στην εκπαίδευση μέσω e-learning, ο εργαζόμενος εκπαιδευόμενος εκπαιδεύεται, μελετά και μαθαίνει στο χώρο της εργασίας του, αλλά και σε όποιο άλλο χώρο αυτός επιλέξει.

Ετσι, είναι ελεύθερος και σε θέση να «ελέγξει» σε μεγάλο βαθμό το ρυθμό, το χώρο και το χρόνο της εκπαίδευσής του. Το στοιχείο της ελευθερίας είναι ιδιαίτερα σημαντικό για την εκπαίδευση των ενηλίκων, δεδομένου ότι έτσι οι τελευταίοι ενεργοποιούνται προς μία πορεία αυτό-μάθησης και γνώσης, αντιμετωπίζοντας την απαξίωση των γνώσεων και αναπτύσσοντας την κριτική τους σκέψη.

Η εκπαίδευση των εργαζομένων, η ανοικτή επικοινωνία εντός του οργανισμού, η συνεχής καθοδήγηση από τα στελέχη και τους διοικούντες, καθιστούν τους εργαζόμενους δυνατούς απέναντι στις δύσκολες συνθήκες, ικανούς να εκτιμήσουν τα δεδομένα στις πραγματικές τους διαστάσεις και να αντιμετωπίσουν το άγχος και την ανασφάλεια που δημιουργούν οι συνθήκες που επικρατούν εντός και εκτός του εκάστοτε οργανισμού.

Έφη Μουλά, Human Resources Supervisor Recruitment, People Development & Training, Millennium bank S.A.