Η διάδοση των ιδεών της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης στον τραπεζικό τομέα είναι θεαματική την τελευταία δεκαετία. Από μια άποψη, η γενικευμένη αυτή αποδοχή της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης είναι ένα σημαντικό επίτευγμα για όσους συνέβαλαν με μαχητικότητα στη διάδοσή της.

Οι ελληνικές Τράπεζες έχουν κάνει πολύ σημαντικά βήματα τόσο σε επίπεδο αφύπνισης όσο και σε επίπεδο υιοθέτησης καλών πρακτικών κοινωνικής ευθύνης. Οι πρωτοβουλίες εξελίσσονται συνεχώς και η τάση που διαφαίνεται γενικά, οδηγεί τις τράπεζες σε ολοένα σοβαρότερη δέσμευση στην ΕΚΕ. Για όσους την επιλέγουν, πάντως, πρέπει να αποδείξουν ότι είναι διατεθειμένοι να εφαρμόσουν κοινωνικά υπεύθυνες πρακτικές που θα έχουν τη δυναμική να προωθήσουν αλλαγές αντιλήψεων, να αντιμετωπίσουν τη χρηματοπιστωτική κρίση και την τεράστια αβεβαιότητα με όρους κοινωνικής συνοχής και αλληλεγγύης.

Κοινωνική Ευθύνη με Καινοτομία
Σε αρκετές περιπτώσεις που η εταιρική κοινωνική ευθύνη βρισκόταν στην πρώτη γραμμή της επιχειρησιακής δραστηριότητας των Τραπεζών, δεν φάνηκε να οδηγεί στις θεμελιώδεις αλλαγές διότι, τελικά, δεν ενσωματώθηκε ως στρατηγικό συστατικό στον επιχειρησιακό πυρήνα ώστε να μπορεί να δημιουργήσει αξία, να παραγάγει νέες ιδέες και να ανοίξει νέες ευκαιρίες. Βρέθηκαν ορισμένες Τράπεζες αντιμέτωπες με μια κρίση «κοινωνικής νομιμοποίησης και αποδοχής», που δεν είχε σχέση με τις οικονομικές τους επιδόσεις ή τα βραχυπρόθεσμα αποτελέσματα των δράσεων ΕΚΕ που εφάρμοζαν.

Επακόλουθο της παραπάνω κρίσης ή της κοινωνικής από-νομιμοποίησης των Τραπεζών ήταν να δεχτούν ένα ισχυρό «πλήγμα στη φήμη τους» καθώς είχε δημιουργηθεί έντονη δυσπιστία στους κοινωνικούς τους εταίρους και είχε μειωθεί σημαντικά ο βαθμός της ικανοποίησής τους.

Διαπιστώνεται ότι στο σημερινό πλαίσιο των έντονων ανακατατάξεων έχει κλονιστεί σοβαρά η εμπιστοσύνη όλων των συμμετόχων (stakeholders). Οι πολίτες πλέον απαιτούν συγκεκριμένες απαντήσεις και επιλογές, επείγουσες και στοχοθετημένες δράσεις εκ μέρους των Τραπεζών, οι οποίες πρέπει να αναλάβουν τον πρωταρχικό τους ρόλο στην προάσπιση ενός νέου δρόμου μακροπρόθεσμης ανάπτυξης, μέσω μιας πιο ουσιαστικής δέσμευσης στην Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη που θα βασίζεται σε μακροπρόθεσμους στόχους, σε ισχυρές αξίες, θα ασκείται με μεγαλύτερο και πιο ώριμο επαγγελματισμό και θα αξιολογείται με απόλυτη διαφάνεια.

Το θέμα της ουσιαστικής δέσμευσης των επιχειρήσεων, αλλά και των κυβερνήσεων και της κοινωνίας των πολιτών, για μια «κοινωνία της ευθύνης» δεν είναι καινούργιο. Το όραμα της Ευρώπης, όπως τέθηκε στη Σύνοδο Κορυφής της Λισαβόνας το 2001 και όπως επαναπροσδιορίστηκε το 2006, ήταν και παραμένει το ίδιο: «να ενισχύσει τις δημοκρατικές της αξίες και να στηρίξει την κοινωνική της ευημερία και σταθερότητα επενδύοντας σε ένα νέο μοντέλο επιχειρηματικής κουλτούρας το οποίο θα συνδέει τα οικονομικά με τα κοινωνικά και περιβαλλοντικά οφέλη, με έμφαση στην οικονομική, κοινωνική και θεσμική καινοτομία, στην ποιοτική απασχόληση, στην αλληλεγγύη και στην κοινωνική συνοχή…» (Μπέττυ Τσακαρέστου, 2008).

Δυστυχώς όμως, η Ευρώπη έχει πληγεί σοβαρά από τη χρηματοπιστωτική και οικονομική κρίση και η κατάσταση αυτή αποτελεί δοκιμασία για την Ευρωπαϊκή Ένωση και τη στρατηγική της Λισαβόνας.

Στο πλαίσιο αυτό, οι τράπεζες φαίνεται να αντιλαμβάνονται ότι κάθε αλλαγή επιτυγχάνεται μόνο με συλλογική δράση, η οποία προϋποθέτει συνεργασία, ανοιχτή επικοινωνία και καινοτομία που αποτελεί το θεμέλιο λίθο για κάθε οικονομική και κοινωνική αλλαγή.

Έτσι, επιδιώκουν μια νέα προσέγγιση με την κοινωνία και όλους τους συμμετόχους, αναλαμβάνοντας δυναμικές πρωτοβουλίες και δράσεις Κοινωνικής Ευθύνης, οι οποίες θέτουν στο επίκεντρό τους την Καινοτομία σε καθένα από τα τρία κρίσιμα ζητήματα που αντιμετωπίζονται σήμερα δηλαδή, η ανάγκη της οικονομικής, περιβαλλοντικής και κοινωνικής βιωσιμότητας. Μόνο με αυτόν τον τρόπο μπορεί να καταστεί η κρίση ευκαιρία, να ενισχυθεί το «συμβολικό κεφάλαιο» και η «καλή φήμη» των τραπεζών.

Οικολογική Οικονομία
Το μεγαλύτερο έλλειμμα που αντιμετωπίζει η οικονομία μας σήμερα εντοπίζεται στην ανάπτυξη. Είναι αναγκαίο η προσοχή των Τραπεζών να στραφεί εκ νέου σε μακροπρόθεσμους στόχους, αξίες και συντονισμένες δράσεις ανάκαμψης που πρέπει να εφαρμοστούν χωρίς άλλη καθυστέρηση. Με αυτόν τον τρόπο θα αποκατασταθεί σιγά-σιγά η εμπιστοσύνη των πελατών και των επενδυτών και οι Τράπεζες θα καταδείξουν σε όλους τους συμμετόχους ότι τους υποστηρίζουν σθεναρά και δεν τους εγκαταλείπουν.

Για τους σκοπούς αυτούς, απαιτούνται επενδύσεις στην καινοτομία, στην έρευνα και στην τεχνολογία, λαμβάνοντας υπόψη όλες τις περιβαλλοντικές παραμέτρους κατά το σχεδιασμό των προγραμμάτων, με έμφαση στην εξοικονόμηση ενέργειας και στην αξιοποίηση του δυναμικού ενεργειακής απόδοσης, προκειμένου να επιταχυνθεί η μετάβαση σε μια πράσινη «Οικολογική Οικονομία». Η αναδιάρθρωση αυτή για να είναι βιώσιμη θα πρέπει να συνοδεύεται από αντίστοιχη ανάπτυξη ασφαλών πράσινων χρηματοπιστωτικών προϊόντων που θα στηρίζουν μια πραγματική «οικολογική και πράσινη αγορά».

Συγκεκριμένα, η ΑΤΕbank συμμετέχει ενεργά στην αλλαγή της ελληνικής γεωργίας και στηρίζει τους Έλληνες αγρότες που έχουν επιλέξει ή πρόκειται να επιλέξουν για τις εκμεταλλεύσεις τους, το βιολογικό τρόπο παραγωγής και τη χρήση μεθόδων παραγωγής φιλικών προς το περιβάλλον. Επίσης, χρηματοδοτεί τις επιχειρήσεις που ενδιαφέρονται να επενδύσουν στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας με φωτοβολταϊκά συστήματα.

Επιπρόσθετα, η ΑΤΕbank στηρίζει την έρευνα του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών για την εκτίμηση των επιδράσεων της κλιματικής αλλαγής στην ελληνική γεωργία. Αναλαμβάνει διαρκώς πιο δυναμική δράση ως συνεργάτης χρηματοδότησης αειφόρων επενδύσεων ενισχύοντας παράλληλα την έρευνα, την τεχνολογική ανάπτυξη και την καινοτομία.

Κοινωνική Βιωσιμότητα
Είναι εξαιρετικά σημαντικό οι τράπεζες να επικεντρωθούν στη δημιουργία μιας κοινωνικά υπεύθυνης ατζέντας για την ενίσχυση του κοινωνικού διαλόγου με έμφαση στην ανάγκη να υπάρξει ανταπόκριση στα αιτήματα και τις προσδοκίες των συμμετόχων (stakeholders).

Σε γενικές γραμμές, οι συμμέτοχοι μιας τράπεζας είναι η διοίκηση, οι μέτοχοι/μέλη, οι υπάλληλοι, οι εταιρικοί και λιανικοί πελάτες, οι προμηθευτές, οι συνεργάτες, τα ελεγκτικά όργανα, συμπεριλαμβανομένων των εποπτικών αρχών και των δημόσιων αρχών, οι τοπικές κοινότητες. Αυτός ο γενικός ορισμός των συμμετεχόντων πρέπει βεβαίως να προσαρμοστεί στις ιδιαίτερες μεταβλητές κάθε τράπεζας οι οποίες απαιτούν την οφειλόμενη προσοχή, όπως το μέγεθος, η γεωγραφική θέση, η ιστορία τους και το πολιτικό και οικονομικό πλαίσιο στο οποίο λειτουργούν.

Κάθε τράπεζα έχει τους συγκεκριμένους συμμετόχους της. Υπάρχουν συμμέτοχοι οι οποίοι είναι τόσο σημαντικοί στη ζωή μιας τράπεζας που θα έπαυε να υπάρχει χωρίς τη διαρκή υποστήριξή τους. Η ιστορία δεν έχει τελειώσει και υπάρχει ακόμα χώρος για να εξερευνήσει κανείς το πώς η τέχνη της καινοτομίας θα μπορούσε να αξιοποιηθεί από τον τομέα της εταιρικής ευθύνης.

Με τον τρόπο αυτό είναι δυνατό να απορροφηθεί ένα μεγάλο μέρος των επιπτώσεων της κρίσης που πλήττει τους Έλληνες πολίτες και να δοθεί μια πολύτιμη ευκαιρία στις Τράπεζες να αποκαταστήσουν τη φήμη τους και να επανακτήσουν την εμπιστοσύνη των πολιτών σε ένα τραπεζικό σύστημα που σέβεται τις κυρίαρχες αξίες και τους θεμελιώδεις κοινωνικούς κανόνες.

Τραπεζική Ευθύνη προς τους Πελάτες
Ο τομέας της υποστήριξης των πελατών αποτελεί μια κρίσιμη πτυχή, μεταξύ πολλών καινοτόμων δράσεων εταιρικής ευθύνης που ξεκίνησαν αποφασιστικά να εφαρμόζουν οι Τράπεζες και έχουν στόχο να απαλείψουν τις αβεβαιότητες των πολιτών, σήμερα και αύριο, σχετικά με τη βιώσιμη χρήση των φυσικών, κοινωνικών και οικονομικών πόρων.

Η ΑΤΕbank έχει δημιουργήσει τμήμα Διαχείρισης Παραπόνων, το οποίο καταγράφει, διερευνά και διαχειρίζεται με βέλτιστο τρόπο όλα τα προβλήματα που αναφέρουν οι πελάτες. Λαμβάνοντας επίσης υπόψη τις συνθήκες τις αγοράς, εμπλουτίζει διαρκώς το χαρτοφυλάκιο των προϊόντων που προσφέρει, ειδικά των καταθετικών, και εγγυάται την ασφάλεια και σταθερότητα στο τραπεζικό σύστημα. Επίσης, δημιουργεί τιμοκατάλογο για όλα τα προϊόντα και τις υπηρεσίες της ο οποίος θα αναρτηθεί στα Καταστήματα του Δικτύου της, στο πλαίσιο της διαφάνειας που προβλέπει ο κώδικας ηθικής δεοντολογίας της και ορίζει η νομολογία και η κανονιστική συμμόρφωση.

Συμπέρασμα
Η σημαντικότερη προτεραιότητα για το 2010 είναι η ανάκτηση της αξιοπιστίας και η αποκατάσταση της εμπιστοσύνης στην Τραπεζική Πίστη. Στη σύγχρονη σκληρή οικονομική κατάσταση είναι εξαιρετικά δύσκολος αυτός ο στόχος. Οι Τράπεζες πρέπει να αντιμετωπίσουν τη ζημία που έχει γίνει στη φήμη του Τομέα και να προσπαθήσουν να έλθουν σε επαφή με την κοινωνία και τους πολίτες καθιστώντας σαφές ότι εκπληρώνουν κρίσιμες λειτουργίες στην κοινωνία. Πρέπει να προχωρήσουν σε «ενεργητικούς» τρόπους κοινωνικής «συμμετοχής» και να βρουν το έρεισμά τους στην κοινωνία.

Οι πελάτες των Τραπεζών πρέπει πάντα να είναι σε θέση να βασιστούν στην εξυπηρέτηση με υψηλής ποιότητας και διαφανή προϊόντα, στις έγκυρες και υπεύθυνες συμβουλές και στην κατάλληλη διαχείριση και επίλυση των παραπόνων. Το πρόσταγμα είναι η διαφάνεια, η επεξήγηση στον πολίτη. Από τους κρίσιμους καταλύτες αυτής της προσπάθειας είναι η συνεχής εκπαίδευση των εργαζομένων των Τραπεζών και η δια βίου μάθηση.

Να εδραιωθεί επιτέλους μια νέα κουλτούρα συνεργασίας, μοιράσματος των ιδεών, γνώσης, συν-δημιουργίας και καινοτομίας, ώστε να γίνουν οι αναγκαίες ανατροπές στον τρόπο που σκεφτόμαστε και δρούμε τόσο ως άτομα όσο και συλλογικά.

Η συμμετοχή του τραπεζικού τομέα στην πράσινη οικονομία και τη βιώσιμη ανάπτυξη παραμένει πάντα ένα σημαντικό μέτωπο δράσης. Αλλά στη σημερινή φάση της κρίσης χρειάζεται η διατύπωση μιας νέας αποστολής και ενός νέου διαλόγου για την κοινωνική χρησιμότητα της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης.