Η συζήτηση για ένα νέο, πιο ελαστικό μοντέλο στις εργασιακές σχέσεις, μετά και τις τελευταίες αλλαγές στο ασφαλιστικό, έχει ανοίξει για τα καλά και στη χώρα μας με την κάθε πλευρά να παίρνει θέση μάχης.
Σε πρώτη φάση, η ατζέντα δεν αφήνει τίποτα που να μην το θέτει υπό κρίση, περιλαμβάνοντας από την εφαρμογή νέων ελαστικών μορφών εργασίας, τη μετατροπή της σχέσης πλήρους σε μερική απασχόληση, την αλλαγή του ορίου των απολύσεων και το ύψος της αποζημίωσης σε περίπτωση απόλυσης, μέχρι και τα επιδόματα ανεργίας.
Ο πρόεδρος της Επιτροπής για την αναμόρφωση των εργασιακών σχέσεων και καθηγητής Εργατικού Δικαίου Ι. Κουκιάδης, παρουσίασε πρόσφατα το πόρισμα της Επιτροπής το οποίο κινείται πιστά στη λογική της flexicurity.
Στόχος πίσω από τις προτάσεις για απορύθμιση στις υπάρχουσες εργασιακές σχέσεις είναι να επικρατήσει μία νέα ισορροπία ανάμεσα σε ευελιξία και ασφάλεια στον εργασιακό χώρο. Η λεγόμενη flexicurity, ευέλικτη εργασία με ασφάλεια για τους εργαζομένους, εμφανίζεται και προωθείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση στο πλαίσιο της Πράσινης Βίβλου, ως η μόνη λύση που μπορεί να οδηγήσει στην αύξηση της απασχόλησης και, φυσικά, στην περαιτέρω ανταγωνιστικότητα και κερδοφορία των επιχειρήσεων.
Ελαστικές μορφές εργασίας
Σχετικά με το πολύ σημαντικό θέμα της μετατροπής της σχέσης της πλήρους απασχόλησης σε μερική που αλλάζει συνολικά τη φύση της εργασίας, το πόρισμα προτείνει την εναλλαγή πλήρους και μερικής απασχόλησης και στη συνέχεια πάλι πλήρους απασχόλησης, υπό την προϋπόθεση ότι το μέτρο τελεί υπό τη συναίνεση του εργαζομένου. Μόνο στην περίπτωση, δηλαδή, που το νέο εργασιακό καθεστώς εξυπηρετεί τις ανάγκες του εργαζομένου και επιπλέον, όπως σημειώνει ο Ι. Κουκιάδης, με την πρόβλεψη να τεθεί ρήτρα, έτσι ώστε ο εργαζόμενος να μην κινδυνεύει με απόλυση, εφόσον αρνηθεί τη μετατροπή της σύμβασής του. Η μετατροπή, πάντως, της σύμβασης πλήρους απασχόλησης σε σύμβαση μερικής είναι και σήμερα νομικά δυνατή.
Σε ό,τι έχει να κάνει με την εφαρμογή νέων ελαστικών ωραρίων εργασίας -πάγιο αίτημα των εργοδοτών- η Επιτροπή προτείνει την καθιέρωση σύμβασης μερικής απασχόλησης για εργαζόμενους μαθητές ή φοιτητές, κατά το παράδειγμα της Ιταλίας, στην οποία το μέτρο ίσχυσε στη διάρκεια της υψηλής τουριστικής περιόδου.
Γενικότερα, προτείνεται συνολική επαναδιαπραγμάτευση των όρων εφαρμογής ελαστικών ωραρίων, όπως είναι οι επιπλέον ώρες εργασίας την ημέρα και το χρονικό διάστημα εντός του οποίου ο εργοδότης «επιστρέφει» τον επιπλέον αυτόν χρόνο.
Να σημειώσουμε στο σημείο αυτό, ότι οι προτάσεις αυτές καλούνται να εφαρμοστούν και να λειτουργήσουν όχι σε κενό αέρος, αλλά μέσα σε ένα εργασιακό περιβάλλον όπου βασιλεύει η «μαύρη», αδήλωτη εργασία. Σύμφωνα με στοιχεία της ΓΣΕΕ και ελέγχους του ΙΚΑ κάτω ακόμη και από την Εθνική Συλλογική Σύμβαση, που συνάπτει η ΓΣΕΕ, βρίσκονται σήμερα περισσότεροι από 1,2 εκ. εργαζόμενοι. Αρκεί να αναφέρει κανείς πως το 20% των εργαζομένων είναι ανασφάλιστοι.
Έτσι, και στην απίθανη περίπτωση που λαμβάνουν «στο χέρι» το συμβατικό μισθό, μόνο και μόνο που στερούνται της κοινωνικής ασφάλισης, τους κατατάσσει στη λίστα της «μαύρης» εργασίας και άρα με υποδεέστερες (συνολικές) αποδοχές κατά 45%. Έτσι, μόνο από αυτή την περίπτωση, 550.000 εργαζόμενοι (το 20% των 2,8 εκατ. που ασφαλίζονται στο ΙΚΑ) δεν έχουν αποδοχές αντίστοιχες των συμβάσεων (Ελευθεροτυπία, Μαύρη εργασία για 1.2 εκ. Έλληνες). Και αυτό αποτελεί μία μόνο πλευρά της καθημερινής εργασιακής ζούγκλας.
Ύψος απολύσεων και αποζημιώσεων
Όσον αφορά στις απολύσεις, οι προτάσεις της Επιτροπής προβλέπουν την επανεξέταση του ορίου τους, παράλληλα με τη λήψη μέτρων, ώστε να μην μπορεί ο εργοδότης να προχωρήσει σε αυθαίρετες ομαδικές απολύσεις. Τα μέτρα πρέπει να προβλέπουν την προστασία του εισοδήματος των απολυμένων, αλλά και την επανεκπαίδευση και την επανένταξη στην αγορά εργασίας όσων χάνουν τη δουλειά τους. Η προτεραιότητα για επανένταξη των ανέργων στην αγορά εργασίας αποτελεί βασική συνιστώσα του σκανδιναβικού μοντέλου στις εργασιακές σχέσεις. Όπως δήλωσε ο I. Κουκιάδης «θα πρέπει η πολιτεία να λάβει “συνοδευτικά μέτρα” έτσι ώστε ο απολυμένος να συντηρείται, να επανεκπαιδεύεται και στη συνέχεια να επανεντάσσεται στην αγορά εργασίας, χωρίς αυτά δεν μπορεί να γίνει οποιαδήποτε αλλαγή».
Πάντα σε αυτή τη φιλοσοφία όλα τα υφιστάμενα επιδόματα ανεργίας οφείλουν να αναθεωρηθούν με στόχο την επανένταξη του ανέργου στην αγορά εργασίας. Να εστιάζουν, δηλαδή, στην επιδότηση της μελλοντικής εργασίας και όχι στην επιδότηση των ανέργων. Όσο για τους αυτοαπασχολούμενους, οι οποίοι καλύπτουν θέσεις μισθωτών ή απασχολούνται με ευέλικτες μορφές σχέσεων εργασίας, η έκθεση εισηγείται την επέκταση της χορήγησης του επιδόματος ανεργίας.
Tέλος, σύμφωνα με την έκθεση οι αποζημιώσεις είναι υψηλές στη χώρα μας, επειδή οι απολύσεις δεν είναι αιτιολογημένες, όπως στις περισσότερες χώρες της Ευρώπης. Η μείωση τους θα πρέπει και σε αυτή την περίπτωση να περιλαμβάνει «συνοδευτικά μέτρα» στην κατεύθυνση της υποστήριξης της ασφάλειας όσων χάνουν τη δουλειά τους.
Ισορροπία σε τεντωμένο σχοινί
Τα νέα δεδομένα που έχουν διαμορφωθεί στο χώρο της οικονομίας με τη γνωστή παγκοσμιοποίηση των αγορών προϋποθέτουν την αναζήτηση και τη χρήση νέων εργαλείων, ώστε να μη χρονίζουν υπαρκτά προβλήματα που αποτυπώνονται κατά κύριο λόγο στα ποσοστά ανεργίας των νέων ανθρώπων. Η λεγόμενη «γενιά των 700 ευρώ» συνεχώς διευρύνεται και αντιμετωπίζει καθημερινά το ενδεχόμενο να έχει κοινωνική θέση και οικονομικό επίπεδο χαμηλότερο από την οικογένεια από όπου προέρχεται.
Το πείραμα της flexicurity δεν προσφέρει τη σιγουριά ότι θα βρεθεί η κατάλληλη ισορροπία ανάμεσα στην ευελιξία και την ασφάλεια. Ιδιαίτερα, όταν το πείραμα μεταφέρεται στο εργαστήριο της ελληνικής αγοράς εργασίας, όπου η «μαύρη» ευελιξία αποτελεί θεσμό εδώ και καιρό. Τα «συνοδευτικά μέτρα» που προτείνει η Επιτροπή ως αντιστάθμισμα σε κάθε δόση ευελιξίας που προσθέτει στο μίγμα της flexicurity, ακούγονται περισσότερο ως ευχή παρά ως αναγκαία προϋπόθεση που κάποια στιγμή θα γίνει πράξη.
