Η ΕΚΕ αντίδοτο στην ελληνική κρίση;

Από τη θεωρία της πολιτικής οικονομίας γνωρίζουμε ότι οι επιχειρήσεις ιδρύονται και λειτουργούν με σκοπό τη μεγιστοποίηση του κέρδους από την εκμετάλλευση των διαφόρων πόρων μέσω των επιχειρησιακών διαδικασιών.

Η μονόπλευρη όμως προσέγγιση αυτή, σε συνδυασμό με τη γενίκευση ότι ο μόνος στόχος των επιχειρήσεων είναι το κέρδος και μόνον, βλέπουμε ότι έχει στιγματίσει την έννοια της επιχειρηματικότητας στο ελληνικό κοινωνικό και οικονομικό γίγνεσθαι. Επίσης, η τεχνοκρατική αυτή τοποθέτηση εγκυμονεί τον κίνδυνο να οδηγηθεί η επιχείρηση σε παράβλεψη του αντίκτυπου των δραστηριοτήτων της πάνω στους άλλους κοινωνικούς εταίρους και στο ευρύτερο περιβάλλον. Μπορεί όμως η επιχειρηματικότητα και η πρόθεση της μεγιστοποίησης του κέρδους, να καταστεί μια ηθική κοινωνικο-οικονομική προσέγγιση ή ο κόσμος των επιχειρήσεων ακολουθεί μόνον το νόμο της ζούγκλας όπου ο ισχυρότερος επικρατεί του αδυνάμου; Κι όμως μπορεί.

Η Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη – ΕΚΕ στο εξής – αποτελεί στοιχείο για την εξισορρόπηση της οικονομικής, κοινωνικής και περιβαλλοντικής επίδρασης της επιχειρησιακής δραστηριότητας με ταυτόχρονη ανάπτυξη της αξίας για λογαριασμό των μετόχων, αλλά και γενικότερα όλων των συμμετεχόντων σε αυτήν (stakeholders). Η ΕΚΕ, είναι έννοια που το περιεχόμενο της ποικίλει αναλόγως του ποιος και γιατί τη χρησιμοποιεί. Υπάρχουν πολλαπλοί ορισμοί για την ΕΚΕ, τόσο από τον ακαδημαϊκό, όσο και από τον εταιρικό κόσμο. Ο Carroll εντοπίζει την πρώτη απόπειρα ορισμού της Κοινωνικής Ευθύνης στο 1953 και το έργο του Howard R. Bowen «Οι Κοινωνικές Ευθύνες ενός Επιχειρηματία»¹.

Έκτοτε η εξέλιξη του ορισμού είναι συνεχής. Ο πλέον απλουστευμένος ορισμός που θα μπορούσε να δοθεί, υπερβαίνοντας τη στενή νόρμα των επιχειρήσεων, είναι «το να ζεις με άλλους και να τους σέβεσαι».² Τον Οκτώβριο του 2011 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσιοποίησε νέα πολιτική για την ΕΚΕ, ορίζοντάς την ως την «ευθύνη των επιχειρήσεων για τον αντίκτυπό τους στην κοινωνία».

Γιατί πρέπει να μας ενδιαφέρει η ΕΚΕ;
Η εφαρμογή πρακτικών ΕΚΕ κοστίζει.³ Γιατί λοιπόν μία επιχείρηση εν μέσω κρίσης, επιλέγει να επενδύσει κεφάλαια, χρόνο και ανθρώπινους πόρους στην υιοθέτηση πρακτικών ΕΚΕ, τη στιγμή κατά την οποία τα οφέλη της είναι μακροπρόθεσμα; Η απάντηση είναι πως η ΕΚΕ είναι αποδοτική τόσο για την επιχείρηση και τους μετόχους της, όσο και για την ίδια την κοινωνία.⁴ Η ενεργοποίηση και συμμετοχή σε στρατηγικές ΕΚΕ βελτιώνει την εικόνα μιας επιχείρησης ενώπιον πιθανών επενδυτών, καταναλωτών, οικονομικών αναλυτών, εταιρικών συνεργατών, ΜΜΕ, κρατικών φορέων κ.ά.

Επίσης, ενισχύει ψυχικό σθένος και κίνητρα σε εργαζομένους, πελάτες, μετόχους και μέλη του Δ.Σ. Συμβάλλει στην αναγνώριση του brand-name και στη βελτίωση της κερδοφορίας των εταιρειών, ενώ παράλληλα στηρίζει τις τοπικές κοινότητες. Πιστεύεται πως εταιρείες με ισχυρή στρατηγική ΕΚΕ έχουν μεγαλύτερη διάρκεια ζωής.⁵ Τέλος, χάρη στην ΕΚΕ δύναται να επιτευχθεί μείωση Κόστους Παραγωγής, να αποτελέσει ευκαιρία για φοροαπαλλαγές (όπως άλλωστε οι δωρεές γενικότερα), ενώ αποτελεί και πολύτιμο εργαλείο σε θέματα που άπτονται το Risk Management.

Οι τύποι της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης
Σύµφωνα µε τη διεθνή βιβλιογραφία η EKE διακρίνεται σε 3 ή 4 τύπους ανάλογα µε τη φύση της (αναγκαστική ή προαιρετική) και το σκοπό της (για τα οφέλη όλων των συµµετεχόντων ή µόνο της εταιρείας). Οι 3 τύποι της EKE, όπως την κατηγοριοποιούμε στην παρούσα είναι οι εξής:

1. Η Ηθική ΕΚE, που έχει ως σκοπό εκτός από την ικανοποίηση των οικονοµικών και νοµικών υποχρεώσεων της εταιρείας, στο κοινωνικό όφελος και περιλαμβάνει την αποφυγή, µε τις ενέργειές της, οιασδήποτε βλάβης στην κοινωνία. 2. Η Αλτρουϊστική ή Ανθρωπιστική ΕΚE, που εσωκλείει τη συνεισφορά στο κοινωνικό καλό µε κάποιο εταιρικό ή και προσωπικό κόστος. Η εταιρεία δεν αποσκοπεί µόνο στην αποφυγή πιθανής κοινωνικής βλάβης αλλά και στην εξάλειψη κοινωνικών προβλημάτων, μέσα από δραστηριότητες όπως φιλανθρωπικές δωρεές, κοινωνικά προγράµµατα κ.ά. 3. Η Στρατηγική ΕΚE που συστάθηκε προκειμένου να συνδυάσει τους στρατηγικούς στόχους µιας εταιρείας µε τα κοινωνικά οφέλη. Με τη στρατηγική ΕΚΕ οι εταιρείες προσφέρουν φιλανθρωπίες προς την κοινωνία προς όφελος των οικονοµικών τους συµφερόντων. Η ηθική συµπεριφορά µπορεί να συνεπάγεται βραχυπρόθεσµες οικονοµικές θυσίες και απασχόληση πολλών πόρων µίας επιχείρησης, συχνά όμως αποφέρει µακροπρόθεσµα κέρδη.

ΕΚΕ και Ανθρώπινο Δυναμικό
Η ΕΚΕ προάγει την ισότητα και ετερογένεια ανάμεσα στο ανθρώπινο δυναμικό της επιχείρησης, μέσα από πολιτικές ίσων ευκαιριών, που καλύπτουν τομείς όπως η πρόσληψη, η εκπαίδευση, το σύστημα ανταμοιβών και εξέλιξης του ανθρώπινου δυναμικού. Ως ετερογένεια (diversity) ορίζουμε τις διαφορές που υπάρχουν μέσα στα μέλη μιας κοινωνικής ομάδας, όπως η φυλή, το γένος, το χρώμα, η εθνικότητα και ευρύτερα η αναπηρία, η θρησκεία τα πιστεύω, η εξωτερική εμφάνιση κ.ά. ⁶ Η ύπαρξη ετερογενούς ανθρώπινου δυναμικού, εκλαμβάνεται τις περισσότερες φορές ως πλεονέκτημα μιας επιχείρησης, παρά ως μειονέκτημα, λόγω των διαφορετικών προσεγγίσεων που θα υπάρξουν.

Επίσης, η ΕΚΕ δρα ως πόλος έλξης εργαζομένων «υψηλών προδιαγραφών» που όπως γνωρίζουμε από τη θεωρία του σύγχρονου HRM, είναι το «κλειδί» στη διαφοροποίηση της εταιρείας από τον ανταγωνισμό και συνεπώς στην επιτυχία. Οι πρωτοβουλίες ΕΚΕ υποδεικνύουν το σύστημα αξιών της εταιρείας, ενώ συγχρόνως αναδεικνύει την επιχείρηση ως δύναμη στήριξης της κοινωνίας. Μπορεί το χρήμα να δύναται να κρατήσει έναν άνθρωπο ως φυσική παρουσία σε μία δουλειά, αλλά δεν αρκεί για να τον κρατήσει συναισθηματικά.⁷ Η EKE κινητοποιεί και συμβάλλει στη συγκράτηση του εργατικού δυναμικού.

Συνέπειες της Κρίσης στην ΕΚΕ
Η κρίση δεν επιφέρει μόνο αρνητικές συνέπειες για την ΕΚΕ. Η βασικότερη θετική της συνέπεια είναι πως συνέβαλλε στη ραγδαία μείωση φαινομένων όπου η ΕΚΕ λειτουργούσε κυρίως ως εργαλείο marketing και δημοσίων σχέσεων, καθώς οι καταναλωτές εμφανίζουν πλέον οξυμένη διαίσθηση έναντι της «εταιρικής υποκρισίας».⁸ Οι εταιρείες που επικεντρώνονται σε ουσιαστικές δράσεις με γνώμονα τη λειτουργία τους, κατανοούν πως η επίδρασή τους είναι σε διεθνές και όχι τοπικό επίπεδο, ενώ μόνο με δημιουργική επικοινωνία και συνεργασία με τους συμμετόχους δύναται να αποκτήσουν πραγματικό ανταγωνιστικό πλεονέκτημα.⁹ Η ΕΚΕ φέρεται να προσφέρει λύσεις που οι επιχειρήσεις σε περίοδο κρίσης έχουν πραγματικά ανάγκη.

Συγκεκριμένα, οι διαδικασίες ΕΚΕ προϋποθέτουν καινοτομία, άνετη ατμόσφαιρα, συμμετοχή των ενδιαφερόμενων μερών, εταιρική στρατηγική, άποψη της αγοράς, επενδυτική εμπιστοσύνη και πρωτίστως ουσιαστική εταιρική ενδοσκόπηση. Επομένως, η ΕΚΕ δύναται να λειτουργήσει ως εργαλείο διαχείρισης της τωρινής κατάστασης και να βοηθήσει τις εταιρείες να υπερπηδήσουν τις συνέπειες της κρίσης.¹⁰ Η ΕΚΕ βοηθάει στην οχύρωση της επιχείρησης έναντι της αυξανόμενης δυσπιστίας του στον εταιρικό κόσμο. Αυτό επιτυγχάνεται καθώς η ύφεση οδήγησε ολόκληρη την κοινωνία στην επανεξέταση των αξιακών της συστημάτων.

Το ευχάριστο είναι πως παρατηρείται στροφή υπέρ της αλληλεγγύης και κατά υλιστικών αξιών, τόσο σε διεθνές επίπεδο, όσο και στην Ελλάδα. Ειδικά στην Ελλάδα της ύφεσης, έχουν αναδειχθεί και πρέπει να αναπτυχθούν περαιτέρω συνδυαστικές συνεργασίες μεταξύ πολλών φορέων. Έτσι, οι εταιρείες με ισχυρή δέσμευση σε θέματα ΕΚΕ θα έχουν περισσότερα εφόδια για να αντιμετωπίζουν τις συνέπειες κρίσης, ενώ παράλληλα θα αποκατασταθεί η ηθικά βεβαρημένη έννοια της επιχειρηματικότητας, όπως έχει επικρατήσει να είναι στην αντίληψη του μέσου Έλληνα καταναλωτή. Συνεπώς, η ΕΚΕ θα δώσει ώθηση τόσο στις ίδιες τις επιχειρήσεις, όσο και στο ίδιο το ανθρώπινο δυναμικό τους, αποτελώντας ένα ακόμη βήμα στη συλλογική προσπάθεια της εξόδου από την κρίση.

Πηγές
1. Carroll, 1999
2. Frederic, 2006
3. Fernández-Feijóo-Souto, 2009
4. Burke & Logsdon, 1996
5. Kotler & Lee, 2005
6. Palma-Rivas et al. 2000, σελ. 36
7. Bhattacharya, Sen, & Korschun, 2008; Morsing & Schultz, 2006; Pereira, 2003
8. Klára, 2011; Quelch & Jocz, 2009
9. Klára, 2011
10. Souto Fernández-Feijóo, 2009