Στο προηγούμενο τεύχος αναρωτηθήκαμε ποιος είναι ο μηχανισμός με τον οποίο σε μία εταιρεία μπορεί να δημιουργηθεί μία Κουλτούρα Ανευθυνότητας. Για να απαντήσουμε στην ερώτηση, θα ανατρέξουμε στη δεκαετία του ‘60, όταν έγινε στην Αμερική ένα ενδιαφέρον πείραμα, το πείραμα του Μilgram.
Σε αυτό ζητούσαν από πειραματόζωα να ελέγξουν εάν το ηλεκτροσόκ βοηθάει τους ανθρώπους να απομνημονεύουν πληροφορίες. Έτσι ζητούσαν από εθελοντές (που δεν γνώριζαν ότι ήταν πειραματόζωα) να κάνουν ηλεκτροσόκ σε άλλους εθελοντές (που υποτίθεται ότι ήταν τα πραγματικά πειραματόζωα), όταν απαντούσαν λάθος σε κάποια ερώτηση, για να δουν εάν αυτό θα ενισχύσει την μνήμη τους.
Μετά από κάθε λάθος απάντηση, η ισχύς του ηλεκτροσόκ αυξανόταν, μέχρι τελικά να γίνει επικίνδυνο για την ίδια τη ζωή του υποτιθέμενου πειραματόζωου, που απαντούσε στην ερώτηση. Το αποτέλεσμα ήταν τουλάχιστον ανησυχητικό: το 50% των συμμετεχόντων, ήταν έτοιμοι να κάνουν ηλεκτροσόκ, που πιθανόν να είχε θανατηφόρα αποτελέσματα στο υποτιθέμενο πειραματόζωο, όταν η εντολή προερχόταν από μία νόμιμη οντότητα, που στην περίπτωση αυτή ήταν οι γιατροί, που θεωρητικά «αναλάμβαναν την ευθύνη».
Ο ίδιος «μηχανισμός» λειτουργεί και σε μία ανεύθυνη εταιρεία (με τις εταιρικές αναλογίες σε παρένθεση). Το ηλεκτροσόκ (δηλαδή η παραβίαση αρχών) δεν γίνεται απότομα, αλλά αυξάνεται σταδιακά, μέχρι του βαθμού να γίνει επικίνδυνο (δηλαδή να γίνει παράνομο). Η εντολή προέρχεται από το γιατρό (δηλαδή τον manager) που θεωρητικά αναλαμβάνει την ευθύνη. Το ηλεκτροσόκ (δηλαδή η παρανομία ή παραβίαση αρχών) γίνεται για το ευρύτερο επιστημονικό καλό (δηλαδή το καλό της εταιρείας).
Η εύκολη επιλογή είναι να πούμε ότι το πείραμα έγινε στην Αμερική και έγινε πριν από 50 χρόνια, άρα ουσιαστικά δεν μας αφορά. Η δύσκολη επιλογή είναι να κατανοήσουμε τον τρόπο που ο άνθρωπος είναι ικανός για το καλύτερο και το χειρότερο. Κάπως έτσι φτάσαμε και στη σημερινή οικονομική κρίση, όπου μικρές ανευθυνότητες, σταδιακά αυξανόμενες σε ένταση, συσσωρευμένες σε μία αλυσίδα, δημιούργησαν τη σημερινή κατάσταση. Η συμπεριφορά των ανθρώπων μπορεί να επηρεαστεί θετικά, κάτι που θα εξετάσουμε στο επόμενο τεύχος.
Για τις ερωτήσεις σας: [email protected]