Τι είναι στην πραγματικότητα η Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη και ποια η σχέση της με τη διαχείριση των ανθρωπίνων πόρων μιας επιχείρησης;

Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται oλοένα και μεγαλύτερη αύξηση της υιοθέτησης πρακτικών ΕΚΕ από τις επιχειρήσεις. Ωστόσο αποτελεί έναν τομέα που εξακολουθεί να μην είναι σαφώς καθορισμένος στο μυαλό των καταναλωτών αλλά και κάποιων στελεχών καθώς συχνά ταυτίζεται με μια απλή συμμόρφωση στη νομοθεσία, με φιλανθρωπίες, εμπορικές χορηγίες και δημόσιες σχέσεις. Τι είναι όμως στην πραγματικότητα η εταιρική κοινωνική ευθύνη;

Είναι η δράση σε κοινωνικούς και περιβαλλοντικούς τομείς αναδυόμενη από τη δέσμευση της εταιρείας απέναντι στην κοινωνία και όχι στις υπαγορεύσεις του νόμου. Αποτελεί μια σημαντική «επένδυση» για συνεχή βελτίωση αλλά και αμοιβαία εμπιστοσύνη μεταξύ των ενδιαφερόμενων μερών όπως είναι οι επιχειρήσεις, οι εργαζόμενοι, οι καταναλωτές, οι προμηθευτές, μη κυβερνητικές οργανώσεις, τοπικές κοινωνίες, μέτοχοι και επενδυτές, παιδιά και μελλοντικές γενιές.

Η ΕΚΕ είναι προνόμιο μόνο των «ισχυρών»;
Η επικρατέστερη άποψη θέλει τις μεγάλες επιχειρήσεις να έχουν την αποκλειστικότητα της εφαρμογής εταιρικής κοινωνικής ευθύνης. Είναι, όμως, δυνατό το θεμέλιο της ελληνικής αλλά και ευρωπαϊκής οικονομίας όπως είναι οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις να απέχει από τη φιλοσοφία της κοινωνικής ευθύνης, όταν μάλιστα αποτελεί σημαντικό παράγοντα επιβίωσης; Είναι εξαιρετικά σημαντικό να καταλάβουν οι υπεύθυνοι φορείς ότι η ΕΚΕ δεν είναι κόστος αλλά επένδυση.

Βάσει έρευνας που πραγματοποιήθηκε από το Πανεπιστήμιο Αθηνών σε συνεργασία με το Ελληνικό Δίκτυο για την Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη, το 2006, οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις βρίσκονταν ακόμα σε πρωταρχικό στάδιο υιοθέτησης τέτοιων πρακτικών αλλά η τάση για το μέλλον διαγράφεται ελπιδοφόρα. Ήδη εφαρμόζονται πρακτικές σε όλους τους τομείς ΕΚΕ που αφορούν στην αγορά, στο περιβάλλον, στο ανθρώπινο δυναμικό και στην κοινωνία. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα, ο τομέας στον οποίο εστιάζονται οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις αφορά στο ανθρώπινο δυναμικό. Είναι εμφανής, λοιπόν, η ανάγκη των επιχειρήσεων να επενδύσουν στην ανάπτυξη και υποστήριξη των ανθρώπων τους και μέσα από κοινωνικές πρακτικές.

ΕΚΕ και Ανθρώπινο Δυναμικό
Κάθε επιχείρηση οφείλει να είναι κοινωνικά υπεύθυνη πρώτα με τους ανθρώπους της εσωτερικά για να είναι σε θέση να δημιουργήσει, σε ευρύτερο πλαίσιο, ένα αντίστοιχο κοινωνικό προφίλ. Πρόκειται, λοιπόν, για μια άρρηκτη σχέση μεταξύ εταιρικής κοινωνικής ευθύνης και ανθρώπινου δυναμικού, καθώς το ικανοποιημένο και υγιές προσωπικό είναι από τα βασικότερα στοιχεία «πλούτου» μιας επιχείρησης. Η ευθύνη απέναντι στο εργατικό δυναμικό συνίσταται συνήθως στους εξής τομείς:

  • Εκπαίδευση: Το συνεχώς μεταβαλλόμενο επιχειρησιακό περιβάλλον καθιστά αναγκαία τη συστηματική ανάπτυξη του εργατικού δυναμικού και τη δημιουργία ευέλικτων οργανισμών ικανών να αντεπεξέλθουν σε οποιοδήποτε κίνδυνο του ανταγωνισμού. Καθοριστικό ρόλο στη μελλοντική επιβίωση μιας επιχείρησης παίζει η συνεχής και στοχευμένη εκπαίδευση του εργατικού δυναμικού. Στόχος είναι η ενίσχυση της απασχολησιμότητας μέσα από την εξέλιξη των υπαρχουσών δεξιοτήτων και ικανοτήτων, τη βελτίωση της απόδοσης και φυσικά την ανάπτυξη νέων δεξιοτήτων στο πλαίσιο μιας καινοτομικής προσέγγισης. Οι επικρατέστερες μέθοδοι εκπαίδευσης βάσει της έρευνας είναι η “on the job training” κατά την οποία ο εργαζόμενος εκπαιδεύεται την ώρα της εργασίας του από κάποιον έμπειρο συνάδελφο, τα σεμινάρια από εσωτερικούς ή εξωτερικούς φορείς και οι εναλλαγές θέσεων εργασίας.
  • Πρόσθετες παροχές υγείας: Πρόκειται για συμπληρωματικές παροχές της δημόσιας ασφάλισης όπως, για παράδειγμα, η ιδιωτική ασφάλιση των εργαζομένων για μερική ή ολική κάλυψη ιατρικών, νοσοκομειακών και φαρμακευτικών εξόδων και η ασφάλιση ατυχημάτων των ιδίων και των οικογενειών τους. Ταυτόχρονα, οι εργαζόμενοι μπορούν, συνήθως, να επιλέγουν ιδιωτικό γιατρό ή κλινική και να υποβάλλουν σχετικά δικαιολογητικά για κάλυψη εξόδων παροχής σεμιναρίων υγείας, συνεργασίας με συγκεκριμένους γιατρούς ή προγραμμάτων προληπτικού ελέγχου.  Στόχος των παροχών αυτών είναι η ενίσχυση του αισθήματος ασφάλειας του εργατικού δυναμικού και κατ’ επέκταση της ικανοποίησης αλλά και δέσμευσής τους με τον οργανισμό.
  • Άλλες πρόσθετες παροχές: Στο πλαίσιο της ενίσχυσης του βιοτικού επιπέδου και της ικανοποίησης των εργαζομένων προβλέπονται και κάποιου είδους άμεσες και έμμεσες οικονομικές παροχές πέρα από αυτές που καθορίζει ο νόμος. Στην κατηγορία των άμεσων οικονομικών παροχών συμπεριλαμβάνονται τα δώρα (γάμου, αγοράς σχολικών βιβλίων κ.λπ.) και η απονομή χρηματικών ή μη βραβείων ως ένδειξη αναγνώρισης της προσφοράς των εργαζομένων. Ως μη οικονομικά βραβεία θεωρούνται η παροχή γεύματος, η αγορά εισιτηρίων για μια εκδήλωση, η ανακοίνωση του ονόματος του υπαλλήλου με την καλύτερη απόδοση κτλ.
  • Ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής: Οι σύγχρονοι ρυθμοί καθιστούν αναγκαία τη συμβολή της επιχείρησης στην εξισορρόπηση της επαγγελματικής και προσωπικής ζωής και ιδιαίτερα των εργαζόμενων μητέρων. Η διευκόλυνση από την πλευρά της εταιρείας συνίσταται κυρίως σε προγράμματα που αφορούν στην παροχή ευέλικτων ωραρίων εργασίας προς τους γονείς, στην ολική ή μερική κάλυψη εξόδων για βρεφονηπιακό σταθμό ή στην παροχή πρόσθετης άδειας για την ανατροφή του παιδιού. Τα τελευταία χρόνια στο πλαίσιο της προσπάθειας αυτής υιοθετούνται νέες ευέλικτες μορφές εργασίας, όπως είναι η «τηλεργασία» η οποία κερδίζει συνεχώς έδαφος σε θέσεις που το επιτρέπουν.
  • Εθελοντισμός: Ο εθελοντισμός είναι ένα πρόγραμμα κοινωνικής ευθύνης που συνδυάζει, εμμέσως, τις υποχρεώσεις της επιχείρησης απέναντι στο εργατικό δυναμικό αλλά και την κοινωνία και το περιβάλλον. Οι πρακτικές που εφαρμόζονται, στο πλαίσιο του εθελοντισμού είναι η προσφορά εργασίας για δενδροφύτευση, ο καθαρισμός ακτών, η προσφορά ειδών ή υπηρεσιών σε ευαίσθητες κοινωνικά ομάδες καθώς και εθελοντική αιμοδοσία.
  • Αμφίδρομη επικοινωνία: Το κοινωνικό προφίλ των εταιρειών φαίνεται και μέσα από τη σωστή ενημέρωση και επικοινωνία με όλους τους εργαζόμενους ακολουθώντας τις αρχές μιας ενιαίας και ισότιμης κοινωνίας τα μέλη της οποίας είναι πολύτιμα. Η δυνατότητα επικοινωνίας από πάνω προς τα κάτω και αντίστροφα αλλά και μεταξύ των ατόμων που βρίσκονται στο ίδιο ιεραρχικό επίπεδο (οριζόντια), ενισχύει το αίσθημα ομαδικότητας, αφοσίωσης και συνεργασίας στο πλαίσιο του οργανισμού.

Οφέλη χωρίς υψηλό κόστος
Η ενασχόληση μιας επιχείρησης με αυτούς τους τομείς δεν είναι απαραίτητο να συνοδεύεται από υψηλό και δυσβάσταχτο budget, το οποίο αποτελεί και έναν από τους βασικότερους ανασταλτικούς παράγοντες για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Αντιθέτως, υπάρχουν τομείς της ΕΚΕ όπως τα εθελοντικά προγράμματα, τα οποία χωρίς να απαιτούν μεγάλα χρηματικά ποσά, συμβάλλουν σημαντικά στην εργασιακή ικανοποίηση, την ανάπτυξη των εργαζομένων αλλά και την κοινωνική προσφορά. Φαίνεται, όμως, πως αυτή η παράμετρος δεν έχει επικοινωνηθεί σωστά σε όλες τις επιχειρήσεις με αποτέλεσμα να υφίσταται ακόμα η προκατάληψη σχετικά με την ΕΚΕ και το μέγεθος των εταιρειών που ασχολούνται με τέτοια προγράμματα.

Είναι έκδηλη, λοιπόν, η ανάγκη ενημέρωσης για την έκταση των ωφελειών που προσφέρει μακροπρόθεσμα η κοινωνική ευθύνη αλλά και παρότρυνσης των εταιρειών να επενδύσουν σε αυτόν τον τομέα. Η συντριπτική πλειοψηφία των επιχειρήσεων που υλοποίησαν αντίστοιχες πρακτικές, παρατήρησαν υψηλή εργασιακή ικανοποίηση και δηλώνουν ότι θα συνεχίσουν αυτή τη συμπεριφορά και στο μέλλον. Ας μην ξεχνάμε ότι η επένδυση στο ανθρώπινο κεφάλαιο είναι ο πιο ασφαλής τρόπος επιβίωσης.