Στα πρόσφατα απομνημονεύματά του ο Tony Blair γράφει: «Political calculation, yes. Political feelings, no. Analytical intelligence, absolutely. Emotional intelligence, zero».
Σε μια προσπάθεια μετάφρασης, ο πρώην Πρωθυπουργός της Βρετανίας αναφερόμενος στον Gordon Brown, τον πρώην συνάδελφο και αντικαταστάτη του, ο οποίος έχασε τις εκλογές για το κόμμα των Εργατικών στο Ηνωμένο Βασίλειο, λέει ότι ο τελευταίος έχει τη δεξιότητα του πολιτικού υπολογισμού αλλά όχι του πολιτικού αισθήματος, καθώς επίσης ότι έχει σίγουρα τη δεξιότητα της αναλυτικής διανόησης αλλά όχι της συναισθηματικής διανόησης.
Δεν θα ήταν τυχαία λοιπόν η σκέψη για το πώς θα ήταν τα πράγματα εάν ο Gordon Brown είχε παρακολουθήσει σε κάποια από τις Διεθνείς Επιχειρησιακές Σχολές τα προγράμματα σπουδών ΜΒΑ των οποίων περιλαμβάνουν εκπαίδευση σε προσωπικές δεξιότητες. Πέρα από τις βασικές δεξιότητες της συγγραφής κειμένων και της δημόσιας παρουσίασης, οι οποίες προσφέρονται σε πολλά ΜΒΑ προγράμματα, και στις οποίες ο G. Brown ήταν αρκετά καλός, θα είχε τη δυνατότητα να μάθει για συμβουλευτική, για αποτελεσματική συνεργασία, για δεξιότητες επιρροής (και όχι εκβιασμού), και πάνω απ’ όλα θα είχε ωφεληθεί από το σεμινάριο με τίτλο «Η αποτελεσματική τέχνη του πώς να ακούς τους ψηφοφόρους σου (ή πελάτες, συναδέλφους, κ.λπ.)».
Η πραγματικότητα σήμερα
Η εισαγωγή μιας τέτοιας εκπαίδευσης σε πολλά προγράμματα ΜΒΑ, παρόλα αυτά, φαίνεται να μην έχει αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο μετράμε τη διανόηση. Συνήθως, δίνουμε μεγαλύτερη σημασία σε ποσοτικές παραμέτρους. Ένας καθηγητής για παράδειγμα, θα δώσει καλό βαθμό σε έναν φοιτητή που γνωρίζει τη φόρμουλα για το πώς να κοστολογήσει ένα περίπλοκο επενδυτικό παράγωγο, αλλά δεν θα αυξήσει τον βαθμό για ένα φοιτητή που έχει τη δυνατότητα να διαχειριστεί μία δύσκολη υπόθεση, να δείξει συμπόνια ή να λύσει ένα απρόσμενο πρόβλημα.
Παρόλα αυτά, τα περισσότερα ουσιαστικά εύσημα που λαμβάνουν οι εργαζόμενοι έχουν να κάνουν κυρίως με τη χρήση των δεξιοτήτων και όχι με τη γνώση για μια συγκεκριμένη κατάσταση. Οι περισσότεροι πελάτες εκτιμούν τη διάθεση για βοήθεια και το γεγονός ότι «άκουσε το παράπονό μου». Η χρήση αυτών των δεξιοτήτων είναι ουσιαστικά αυτό που ξεχωρίζει μία επιχείρηση και την ανεβάζει πάνω από τον ανταγωνισμό.
Οι ηγέτες/μάνατζερ των σύγχρονων οργανισμών έχουν την ανάγκη να επικοινωνούν αποτελεσματικά και αυτή τους η δυνατότητα κρίνει κατά μεγάλο βαθμό την επιτυχία τους. Η επικοινωνία αυτή δεν είναι μόνο η εξωτερική, για παράδειγμα με πελάτες του οργανισμού, αλλά και η εσωτερική επικοινωνία. Διαφορετικοί πολιτισμοί έχουν διαφορετικές απόψεις για τη σημασία της ικανής επικοινωνίας. Κάποιοι – και αυτό μπορεί να είναι πραγματικότητα για τον τρόπο σκέψης του Μεσογειακού και του Βαλκανικού μυαλού – υποθέτουν λανθασμένα ότι το μόνο που χρειάζεται είναι η αντίληψη της «διαχείρισης και ελέγχου». Σου λέω πήδα και με ρωτάς «πόσο ψηλά»!
Η ικανότητα να επικοινωνείς αποτελεσματικά και να παρουσιάζεις ιδέες με έναν ενδιαφέροντα και ελκυστικό τρόπο είναι μία δεξιότητα απαραίτητη για τον καθένα που θέλει να επικεντρωθεί στην εξέλιξη της καριέρας του. Η έλλειψη αυτοπεποίθησης στα παραπάνω πηγάζει συχνά από έλλειψη γνώσης και τεχνικής. Η ικανότητα της άριστης επικοινωνίας είναι μία δεξιότητα που μαθαίνεται.
Απαιτήσεις των καιρών
Όλο και περισσότερο οι επιχειρήσεις σε όλο τον κόσμο αναγνωρίζουν ότι για να κερδίσουν ένα συγκριτικό πλεονέκτημα, πρέπει να βεβαιωθούν ότι οι εργαζόμενοί τους ξέρουν πώς να χειρίζονται τις διάφορες υποθέσεις στη δουλειά και πώς να συναναστρέφονται με τους πελάτες και συνεργάτες τους. Σημαντικές ικανότητες που είναι απαραίτητες για κάθε προοδευτικό οργανισμό είναι οι δεξιότητες της «Συναισθηματικής Νοημοσύνης» (Emotional Intelligence). Σε αυτές περιλαμβάνονται οι ικανότητες της συμπάθειας, της αισιοδοξίας, της αυτο-κατανόησης καθώς και της ικανότητας να γνωρίζει κάποιος τι γίνεται γύρω του.
Σύγχρονα στελέχη – ιδιαίτερα στο χώρο της διεθνοποιημένης οικονομίας – είναι πρόθυμα να βγουν έξω από τα πολιτισμικά τους κατεστημένα και αντιλήψεις όχι μόνο για να μελετήσουν τον τρόπο που αντιλαμβάνονται τα πράγματα αλλά, επίσης, για να αρχίσουν να βλέπουν τα πράγματα από μία άλλη οπτική γωνία. Αυτή η αντίληψη δίνει έμφαση στη σημασία της ποιότητας των επαφών με άλλους και είναι μία πολύ καλή βάση για δουλειά.
Σε αντίθεση λοιπόν με τις γνώσεις διαδικασιών καθώς και της συγκεκριμένης κλαδικής ορολογίας, τα οποία είναι εύκολα μετρήσιμα, οι δεξιότητες είναι δείκτες προσωπικότητας και κάτι τέτοιο δεν είναι εύκολο. Περιγράφονται λεκτικά όπως για παράδειγμα: είναι επικοινωνιακός, έχει καταπληκτικές λεκτικές και συντακτικές δεξιότητες, έχει την ικανότητα να δίνει λύσεις σε προβλήματα, είναι καλός ακροατής, δουλεύει ομαδικά και άλλα.
Οι Επιχειρησιακές Σχολές, σήμερα, προσφέρουν εκπαίδευση πάνω σε διάφορες δεξιότητες στα προγράμματα MBA. Για παράδειγμα, σε κάποια πανεπιστήμια το Executive MBA περιλαμβάνει μία σειρά από σεμινάρια κατάρτισης σε δεξιότητες επικοινωνίας, παρουσίασης, την ικανότητα του να επηρεάζεις άλλους, το πώς να συνεργάζεσαι αποτελεσματικά με άλλους, τη διαχείριση διαπραγματεύσεων, τις τεχνικές συνέντευξης, την ικανότητα για ηγεσία κλπ. Παρότι κάποιες από αυτές φαίνονται απλές, η αλήθεια είναι ότι είναι αρκετά περίπλοκες.
Ο λόγος για τον οποίο γίνεται αυτή η εκπαίδευση είναι ότι όλο και περισσότερο, είναι προφανές ότι αποκλειστικά και μόνο η γνώση δεν είναι αρκετή για την επιτυχία. Χαρακτηριστικά, μπορεί ένας marketing manager να συντάξει το τέλειο σχέδιο προώθησης αλλά αν δεν μπορέσει να το παρουσιάσει, να το επικοινωνήσει και να πείσει τους ανωτέρους του, το σχέδιο δεν θα γίνει αποδεκτό.
Γνώση και τεχνική
Η ικανότητα για αποτελεσματική επικοινωνία και παρουσίαση ιδεών με ένα πειστικό και ενδιαφέροντα τρόπο είναι μία βασική δεξιότητα για κάποιον που θέλει να επικεντρωθεί στην εξέλιξη της καριέρας του. Η έλλειψη αυτοπεποίθησης σε αυτούς τους τομείς συχνά πηγάζει από την έλλειψη γνώσης και τεχνικής. Το να κατέχεις την επικοινωνιακή ικανότητα σε άριστο βαθμό είναι μία δεξιότητα που μαθαίνεται. Αν πάρουμε για παράδειγμα την επικοινωνία, μπορεί κάποιος να πει ότι ένας από τους στόχους είναι η σύνταξη απλών και κατανοητών κειμένων που να παρουσιάζουν με απλό και δυναμικό τρόπο το μήνυμα.
Στην πραγματικότητα, ένα τέτοιο σεμινάριο θα πρόσφερε στους φοιτητές τα εργαλεία και τη γνώση για αποτελεσματική επικοινωνία σε ένα μεγάλο αριθμό διαφορετικών εργασιακών περιβάλλοντων, π.χ. το πώς δηλαδή να μιλήσεις με το αφεντικό σου ή πώς να παρουσιάσεις κάτι στους συναδέλφους σου.
Το σεμινάριο επικεντρώνεται στην παρουσίαση και ανάλυση δεξιοτήτων δίνοντας ταυτόχρονα την ευκαιρία για πρακτική εφαρμογή και εκπαίδευση πάνω στην απόκτηση αυτών των δεξιοτήτων. Η εκπαίδευση αυτή θα πρέπει σίγουρα να περιλαμβάνει την εξέταση επιτυχημένων τρόπων παρουσίασης, την λεκτική ανάπτυξη, την κατανόηση της παρουσίας και σημασίας της γλώσσας του σώματος, τη διαχείριση θυμού, την ανάπτυξη της ικανότητας για επιρροή πάνω σε ανώτερα στελέχη, πελάτες και συνεργάτες.
Σήμερα, περισσότερο από ποτέ, η ανάπτυξη των προσωπικών δεξιοτήτων των στελεχών είναι μία αναγκαιότητα εξίσου σημαντική με την ανάπτυξη της γνώσης τους.
Δεν είναι τυχαίο που πολλοί οργανισμοί στην Ελλάδα, ιδιαίτερα αυτοί που δραστηριοποιούνται και στο εξωτερικό, επενδύουν σημαντικά στην εκπαίδευση των στελεχών τους και επιλέγουν προγράμματα που να συνδυάζουν την ανάπτυξη της γνώσης στο αντικείμενο της δουλειάς και την ανάπτυξη των προσωπικών δεξιοτήτων.
CV
Ο Μάριος Λεβής είναι μέλος της Διοικούσας Επιτροπής και Κοσμήτορας της Σχολής Οικονομίας και Διοίκησης του Διεθνούς Πανεπιστημίου Ελλάδος. Είναι καθηγητής Χρηματοοικονομίας του Cass Business School, City University of London, όπου έχει διατελέσει Αναπληρωτής Κοσμήτορας και Διευθυντής των MSc προγραμμάτων της Σχολής. Ο Μ. Λεβής έχει εργαστεί ως σύμβουλος σε χρηματoοικονομικά επιχειρήσεων και σε θέματα ιδιωτικοποίησης. Έχει επιτελέσει Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συνδέσμου Χρηματοοικονομικής Διαχείρισης (European Financial Management Association) και είναι στο εκδοτικό συμβούλιο των εκδόσεων Journal of Banking and Finance, European Financial Management και Omega.