Aν και γνωρίζουμε πώς λειτουργεί ο ανθρώπινος εγκέφαλος, δεν σημαίνει ότι μπορούμε να τον ελέγξουμε, με την έννοια της απόλυτης πρόβλεψης της ανθρώπινης συμπεριφοράς μεσο-μακροπρόθεσμα.
Με άλλα λόγια, δεν μπορείς να σκανάρεις τον εγκέφαλο ενός ανθρώπου την ώρα που βλέπει διαφημίσεις και να προβλέψεις πιο προϊόν προτιμάει. Όπως, δεν μπορείς, μελετώντας συγκεκριμένες περιοχές του εγκεφάλου δύο διοικητικών στελεχών, να προβλέψεις ποιος είναι ή/και δύναται να γίνει καλύτερος ηγέτης. Μπορούμε, όμως, να καταλάβουμε καλύτερα τους παράγοντες που επηρεάζουν τη λειτουργία του εγκεφάλου.
Για την περαιτέρω κατανόηση του εγκεφάλου, οι νευροεπιστήμονες έχουν τελευταία μετατοπίσει τον ενδιαφέρον τους από τη μελέτη της δραστηριοποίησης συγκεκριμένων πεδίων του εγκεφάλου, στο πώς τα δίκτυα των περιοχών του, ενεργοποιούνται σε ταυτόχρονα μοτίβα. Η νέα αυτη προσέγγιση μελέτης του εγκεφάλου έχει ήδη προσφέρει σημαντικές γνώσεις με πολλές εφαρμογές στον χώρο του HR. Πιο συγκεκριμένα, έχουν ανακαλυφθεί 15 δίκτυα του εγκεφάλου, δυο (τουλάχιστον) εκ των οποίων χρήζουν ιδιαίτερου ενδιαφέροντος για τη διοίκηση ανθρώπινου δυναμικού: το προκαθορισμένο και το επιβραβευτικό.
Το προκαθορισμένο δίκτυο σχετίζεται με τη δημιουργική σκέψη και την καινοτομία. Το δίκτυο αυτό συνδέεται με μια εγκεφαλική διεργασία που ονομάζεται υπέρβαση, η οποία μας επιτρέπει να «ταξιδεύουμε» νοητά σε άλλα μέρη, μπροστά ή πίσω στον χρόνο, σε διαφορετικούς κόσμους. Κατά τη διάρκεια της υπέρβασης έχουμε τη δυνατότητα να αποσπόμαστε από το εξωτερικό περιβάλλον και να σκεφτόμαστε διαφορετικά και πιο καθαρά. Αυτό μας βοηθάει να βρίσκουμε λύσεις σε προβλήματα που αντιμετωπίζουμε και να έχουμε καινοτόμες ιδέες. Πρωτοπόρες εταιρείες (π.χ. Google) εφαρμόζουν προγράμματα ‘ελεύθερου χρόνου’, όπου οι εργαζόμενοι μπορούν να κάνουν ό,τι θέλουν. Παρόμοια προγράμματα ενίσχυσης της δημιουργικής σκέψης μπορεί να είναι: μέρα μακριά από τον χώρο εργασίας (Away Day), μέρα/ώρες χωρίς ανταλλαγή emails (emails-free day), κ.ά.
Το επιβραβευτικό δίκτυο σχετίζεται με την αίσθηση της ικανοποίησης και ευχαρίστησης που νιώθουμε κάνοντας κάτι. Αυτό το δίκτυο σαφέστατα επηρεάζεται από άμεσες επιβραβεύσεις, όπως η χρηματική αμοιβή. Αλλά όχι μόνο. Το δίκτυο αυτό ενεργοποιείται και με μια σειρά από άυλες αμοιβές, όπως η κοινωνική/επαγγελματική θέση (status) και η κοινωνική αποδοχή. Επίσης, ενεργοποιείται με τη διαπίστωση ότι το περιβάλλον εργασίας είναι (σχετικά) δίκαιο, αναγνωρίζοντας έμπρακτα την προσφορά των εργαζομένων. Μελέτη από τα πανεπιστήμια του Harvard και Stanford έδειξε ότι όταν έχουμε τη δυνατότητα να μοιράζουμε χρηματικά ποσά με άλλους (φίλους, συνεργάτες, κλπ.) όσο πιο δίκαια και ισόποσα γίνεται, το επιβραβευτικό δίκτυο ενεργοποιείται κάνοντας όλους μας να νιώθουμε ικανοποίηση. Το εύρημα αυτό ενισχύει την άποψη ότι όταν οι εταιρείες διατηρούν ένα εργασιακό περιβάλλον βασισμένο σε όσο πιο δίκαιη κατανομή των πόρων γίνεται, ενισχύουν τον βαθμό ικανοποίησης των εργαζομένων τους αντίστοιχα. Επιπλέον, όταν οι επιβραβεύσεις αυτές βασίζονται στη διαφάνεια, η ικανοποίηση ενισχύεται. Για αυτό τον λόγο, οι ανταμοιβές (συμπεριλαμβανομένων και των Bonuses) είναι καλό να γίνονται επίσημα γνωστές στο πλαίσιο της εταιρείας (εφόσον είναι δίκαια κατανεμημένες). Εξίσου σημαντικό για την ενεργοποίηση του επιβραβευτικού δικτύου είναι η δυνατότητα της συμπερίληψης των εργαζομένων στη λήψη αποφάσεων, και ειδικώς αυτών που τους αφορούν άμεσα. Τέλος, σημαντική είναι και η δυνατότητα ενίσχυσης της μάθησης ως μέσου ικανοποίησης της περιέργειας, η οποία συνδέεται με τη δραστηριότητα συγκεκριμένων νευρώνων εντός του εν λόγω δικτύου.
Εν κατακλείδι, η ανακάλυψη τόσο του προκαθορισμένου όσο και του επιβραβευτικού δικτύου του εγκεφάλου έχει σημαντικές εφαρμογές στη ΔΑΔ, είτε ενισχύοντας την αποτελεσματικότητα πρακτικών που προϋπήρχαν είτε προτείνοντας νέες.
SHORT BIO
o Δρ. Αλέξανδρος Ψυχογιός είναι Καθηγητής Διοίκησης Ανθρώπινου Δυναμικού & Οργανωσιακής Συμπεριφοράς στο Πανεπίστημιο του Loughborough και επισκέπτης καθηγητής σε διάφορα Πανεπιστημιακά και Ερευνητικά Ιδρύματα σε Ευρώπη και Ασία. Η εξειδίκευση του αφορά στη διοίκηση ανθρώπινου δυναμικού, την ηγεσία και την οργανωσιακή νευροεπιστήμη. Το ερευνητικό του έργο έχει δημοσιευτεί σε πολλά διεθνή επιστημονικά περιοδικά. Επιπλέον, διαθέτει πλούσια εμπειρία συμμετοχής σε συμβουλευτικά και εκπαιδευτικά προγράμματα. Τον Αύγουστο του 2020, του απονεμήθηκε από το Academy of Management το Βραβείο του Πανεπιστημίου Benedictine για το έργο του σχετικά με την ηγεσία σε καιρούς κρίσης. Είναι ο συγγραφέας των βιβλίων: Neuroscience for leaders (Kogan Page – μεταφρασμένο στα Ελληνικά από τις εκδόσεις Προπομπός) και Managing People in SMEs in Turbulent Contexts (Routledge).