Η κατανόηση των ευρημάτων της οργανωσιακής νευροεπιστήμης είναι το κλειδί για την άσκηση αποτελεσματικής ηγεσίας, ενός δυναμικού φαινομένου που εξελίσσεται συνεχώς.
Τις τελευταίες τρεις δεκαετίες, η αλματώδης πρόοδος της τεχνολογίας βοήθησε τους νευροεπιστήμονες να μελετήσουν και να κατανοήσουν τον ανθρώπινο εγκέφαλο καλύτερα από ποτέ. Σημαντικές γνώσεις άρχισαν να αναδύονται σχετικά με την ανατομία και τη λειτουργία του εγκεφάλου, καθώς και την ανάπτυξη των συνάψεων, οι οποίες επηρέασαν σημαντικά τον τρόπο με τον οποίο κατανοούμε τις ανθρώπινες συμπεριφορές. Κατά συνέπεια, η νευροεπιστήμη βοήθησε σημαντικά και στην κατανόηση της συμπεριφοράς των οργανώσεων. Πιο συγκεκριμένα, η επιστήμη του εγκεφάλου ακολουθεί μια εξελικτική (Δαρβινική) λογική, η οποία προσπαθεί να εξηγήσει τον τρόπο με τον οποίο διαμορφώθηκε η συμπεριφορά ατόμων και ομάδων μέσω πιέσεων φυσικής επιλογής που ασκήθηκαν σε προγονικά περιβάλλοντα. Η ανθρώπινη συμπεριφορά είναι αποτέλεσμα φυσιολογικών, νευρολογικών και ψυχολογικών διαδικασιών που επηρεάζονται (και) από τη βιολογική εξέλιξη. Οι εν λόγω βιολογικές διεργασίες λειτουργούν αυτόματα και πάντα σε συνάρτηση με το πλαίσιο δράσης του ατόμου (κοινωνικό περιβάλλον). Η προσεγγίση αυτή εμφανίζεται και στη σύγχρονη επιστημονική βιβλιογραφία της διοίκησης οργανισμών και επιχειρήσεων είτε ως οργανωσιακή γνωστική νευροεπιστήμη, ή νευροοργανωσιακή συμπεριφορά, ή απλά οργανωσιακή νευροεπιστήμη.
Για την κατανόηση της οργανωσιακής νευρωεπιστήμης, χρειάζεται μία εξίσου δυναμική προσέγγιση, όπως είναι και η ίδια. Κατανοώντας τον τρόπο λειτουργίας του ανθρώπινου εγκεφάλου, αποκτούμε ένα πραγματικό πλεονέκτημα στην παρακίνηση του εαυτού μας και των άλλων. Η αλήθεια είναι ότι τα τελευταία 10 με 15 χρόνια έχουν δει το φως της δημοσιότητας μια σειρά από μελέτες που παρουσιάζουν πληθώρα ευρυμάτων σχετικά με τα νευρο-βιολογικά αίτια των συμπεριφορών των ηγετικών στελεχών. Για παράδειγμα, γνωρίζουμε αρκετά πλέον για τον τρόπο που οι ορμόνες και οι νευροδιαβιβαστές επηρεάζουν την ηγετική συμπεριφορά. Επίσης, πολλοί μελετητές εστιάζουν στο γονιδιακό υπόβαθρο των ηγετικών ρόλων, ενώ άλλοι επικεντρώνονται στις εκφράσεις του προσώπου και της μη λεκτικής επικοινωνίας στη διαμόρφωση αντιλήψεων για την ηγεσία.
Υπάρχουν δύο ακόμη σημαντικές πτυχές στη μελέτη των επιδράσεων του εγκεφάλου στην ηγετική συμπεριφορά. Η πρώτη είναι ο ρόλος των ακολούθων. Η οργανωσιακή νευροεπιστήμη υπογραμμίζει όχι μόνο τη σημασία του ηγέτη αλλά και αυτή των ακολούθων. Η δεύτερη πτυχή είναι ο ρόλος του κοινωνικού περιβάλλοντος.
Η οργανωσιακή νευροεπιστήμη ισχυρίζεται ότι τα διαφορετικά στυλ ηγεσίας είναι αποτέλεσμα διαφορετικών περιστάσεων που λαμβάνουν χώρα σε διαφορετικά περιβάλλοντα και είναι εξελισσόμενα σε συνάρτηση με το εκάστοτε πολιτισμικό πλαίσιο.
Συμπερασματικά, η οργανωσιακή νευροεπιστήμη μας βοηθάει: (1) να καταλάβουμε την επίδραση του εγκεφάλου στην ηγετική συμπεριφορά, κατανοώντας τους περιορισμούς και ικανότητες, (2) να αντιληφθουμε καλύτερα τα αίτια της συμπεριφοράς των άλλων, αποκωδικοποιώντας τους τρόπους παρακίνησης και λήψης αποφάσεων και (3) να βελτιώσουμε την αντίληψή μας σχετικά με τα ειδικά χαρακτηριστικά του χρόνου, του χώρου και των περιστάσεων υπό τα οποία εκδηλώνεται η ηγετική συμπεριφορά. Στην κατεύθυνση αυτή, έχουμε προσφάτως προτείνει την προσέγγιση της προσαρμοσμένης -στον εγκέφαλο- ηγεσίας (Brain Adaptive Leadership) ως τρόπο σκέψης, αίσθησης και δράσης των ηγετικών στελεχών. Το μοντέλο BAL αποτελεί μια στάση συμπεριφοράς που μπορούν να υιοθετήσουν τα διοικητικά στελέχη στην προσπάθειά τους να κατανοήσουν τη συμπεριφορά τους, προκειμένου να διοικήσουν έργα, διαδικασίες και ανθρώπους.
O Δρ. Αλέξανδρος Ψυχογιός είναι Καθηγητής Διοίκησης Ανθρώπινου Δυναμικού & Ηγεσίας του Birmingham City University και επισκέπτης καθηγητής σε Πανεπιστημιακά και Ερευνητικά Ιδρύματα σε Ευρώπη και Ασία. Η εξειδίκευσή του αφορά στη διοίκηση HR, στην ηγεσία και στην οργανωσιακή νευροεπιστήμη. Το ερευνητικό του έργο έχει δημοσιευτεί σε διεθνή περιοδικά κι έχει συμμετάσχει σε πληθώρα επιστημονικών συνεδρίων. Τον Αύγουστο του 2020, του απονεμήθηκε από το Academy of Management, το Βραβείο του Πανεπιστημίου Benedictine για το έργο του σχετικά με την ηγεσία σε καιρούς κρίσης. Είναι ο συγγραφέας των βιβλίων: Neuroscience for leaders (Kogan Page), Managing People in SMEs in Turbulent Contexts» (Routledge) και Co-writer του βιβλίου «Νευροεπιστήμη και Ηγεσία» (Προπομπός).