Η μεγιστοποίηση της προσωπικής αποτελεσματικότητας στο εργασιακό περιβάλλον αποτελεί πρωταρχική επιδίωξη τόσο των στελεχών όσο και των ίδιων των επιχειρήσεων. Ο τρόπος που το ανθρώπινο δυναμικό συμπεριφέρεται, αλληλεπιδρά και ανταποκρίνεται στις διάφορες καταστάσεις είναι κάτι που οφείλει να εξετάζεται και να εξελίσσεται μέσα στο πλαίσιο που διαμορφώνουν οι εκάστοτε ανάγκες. Η ανάπτυξη, ωστόσο, όλων εκείνων των ικανοτήτων/δεξιοτήτων που επιδρούν θετικά στην προσωπική απόδοση αποτελεί και το βέλτιστο τρόπο εξασφάλισης αυξημένων αποτελεσμάτων.
Κατά τη διάρκεια περιόδων οικονομικής ύφεσης οι οργανισμοί καταβάλουν αγώνα προσαρμογής στα νέα δεδομένα που διαμορφώνονται από την ίδια την αγορά. Λόγω της χαμηλότερης ζήτησης στις υπηρεσίες και στα προϊόντα τους που αντιμετωπίζουν, καλούνται αρκετές φορές να επαναπροσδιορίσουν τον στρατηγικό τους σκοπό, να μεταβάλλουν πάγιες πρακτικές που ακολουθούσαν μέχρι σήμερα, καθώς επίσης και να μειώσουν το «πνευματικό» κεφάλαιο που διαθέτουν, δηλαδή το ανθρώπινο δυναμικό τους.
Αρκετές είναι οι εταιρείες που στο πλαίσιο που δημιουργούν τα νέα μηνύματα της αγοράς επιθυμούν να διαθέτουν στο οργανόγραμμά τους τα στελέχη εκείνα που μέσω της υψηλής προσωπικής τους απόδοσης θα συνεισφέρουν θετικά στα τελικά εταιρικά αποτελέσματα. Σε κάθε περίπτωση, η προσωπική απόδοση των στελεχών συμβάλει με το δικό της ξεχωριστό τρόπο στην αντίστοιχη εταιρική και γι’αυτό οφείλει να εξελίσσεται μέσα από τη συνεχή ανάπτυξη των στελεχών. Η απόκτηση όλων εκείνων των δεξιοτήτων και ικανοτήτων που εξασφαλίζουν την προστασία και την απρόσκοπτη αποδοτική εργασία των στελεχών μπορούν να αποτελέσουν ασφαλιστική δικλείδα για τη βιώσιμη παρουσία των εταιρειών.
Ορισμοί και σύνδεση
Ως απόδοση ορίζεται η επίτευξη των στόχων που έχουν τεθεί με τη χρήση των απαραίτητων πόρων κατά τρόπο αποδοτικό και αποτελεσματικό. Πιο συγκεκριμένα στο εργασιακό περιβάλλον αφορά στην πραγματοποίηση μίας δέσμευσης (εργασίας ή project) στο λιγότερο δυνατό χρόνο, με το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα και με την ανάλωση των λιγότερων δυνατών διαθέσιμων πόρων. Από τον ορισμό φυσικά προκύπτει ο διττός ρόλος της υψηλής απόδοσης ενός στελέχους στον τρόπο που επηρεάζει έναν οργανισμό συνολικά. Από τη μία πλευρά, οι εταιρείες έχοντας στη διάθεσή τους αποδοτικά στελέχη εξασφαλίζουν θετικά αποτελέσματα και μάλιστα εντός χρονοδιαγράμματος (η χρονική συνέπεια παράδοσης των έργων ήταν ανέκαθεν πολύ σημαντική).
Από την άλλη, αποφεύγουν τη σπατάλη των διαθέσιμων πόρων επιτυγχάνοντας εξοικονόμηση αντίστοιχα. Σε προσωπικό επίπεδο, η υψηλή αποδοτικότητα/παραγωγικότητα εσωκλείει ένα άλλο εύρος θετικών αποτελεσμάτων που εν συνεχεία εξασφαλίζουν τη συνέχιση πραγματοποίησης αντίστοιχων αποδόσεων. Με απλά λόγια, η εξασφάλιση υψηλών αποδόσεων μπορεί να επιφέρει αμφίπλευρα οφέλη, ενώ οι εκπαιδεύσεις ως προς την απόκτηση ικανοτήτων/δεξιοτήτων που προάγουν την αυξημένη παραγωγικότητα στους κόλπους ενός οργανισμού αποτελεί την εγγύηση για την επίτευξη αυτών.
Χαρακτηριστικά
Σε καθημερινή βάση τόσο το ανθρώπινο δυναμικό όσο και οι ίδιοι οι οργανισμοί καλούνται να προσαρμοσθούν και να διαχειριστούν τις προκλήσεις που προκύπτουν από το εξωτερικό και το εσωτερικό περιβάλλον, ώστε να ανταποκριθούν με επιτυχία στις διάφορες δεσμεύσεις/υποχρεώσεις τους. Βρίσκονται σε μία συνεχή προσπάθεια επίτευξης στόχων και εκπλήρωσης δεσμεύσεων που έχουν αναλάβει μέσα στο πλαίσιο που έχει δημιουργηθεί από τους περιορισμούς που αντιμετωπίζουν. Σε επίπεδο ανθρώπινου δυναμικού όμως, πώς εξηγείται το γεγονός ότι θέτοντας σε δύο άτομα τον ίδιο στόχο, παρέχοντας τους ίδιους πόρους μπορεί αυτός να επιτευχθεί με εναλλακτικό τρόπο και σαφώς διαφορετικό κόστος;
Personal effectiveness είναι η βέλτιστη απάντηση σε αυτό, καθώς η αποτελεσματικότητα του κάθε ατόμου ξεχωριστά βασίζεται σε τέσσερα επιμέρους χαρακτηριστικά:
Ταλέντο: Περιλαμβάνει τις ιδιαίτερες κλίσεις και ικανότητες ενός στελέχους ως προς την ανταπόκρισή του στις ανάγκες επίτευξης οποιουδήποτε στόχου.
Εγγενή χαρακτηριστικά: Τα χαρακτηριστικά που δεν είναι επίκτητα και ανήκουν εδώ, σχετίζονται σε μεγάλο βαθμό με την έμφυτη προδιάθεση του ατόμου και την αντίστοιχη τάση που παρουσιάζει ως προς συγκεκριμένες δραστηριότητες. Η έμφυτη συμπεριφορά καθώς και τα σταθερά / διαχρονικά χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς του που έχουν παγιωθεί συμπεριλαμβάνονται εδώ.
Εμπειρία: Εμπεριέχει όλη εκείνη τη γνώση και τις δεξιότητες που έχουν αποκτηθεί από την πρακτική και όχι από τη θεωρητική ενασχόληση με ένα συγκεκριμένο τομέα.
Ικανότητες: Οι δεξιότητες που έχουν αποκτηθεί μέσα από τη συνεχή ανάπτυξη και εξέλιξη του ατόμου συμπεριλαμβάνονται σε αυτά τα χαρακτηριστικά.
Αναφορικά με τις ικανότητες που οφείλει να διαθέτει ένα στέλεχος ώστε να εξασφαλίσει κατά το ήμισυ υψηλές αποδόσεις στο εργασιακό του περιβάλλον είναι η αυτοπεποίθηση. Ένα άτομο καλείται να έχει πρωταρχικά εμπιστοσύνη στον εαυτό του, στις δυνάμεις του και τις ικανότητές του. Η αυτοπεποίθηση είναι πολύ σημαντικός παράγοντας που ενισχύει την επίτευξη θετικών αποτελεσμάτων σε όλους τους τομείς της ζωής μας. Το «γνώθι σαυτόν» συμβάλει στον εντοπισμό των δυνατών/αδύνατων σημείων ενός ατόμου, των ικανοτήτων και των περιορισμών που αντιμετωπίζει από τον ίδιο του τον εαυτό. Η επιμονή και η προσήλωση στον εκάστοτε στόχο παραβλέποντας ή/και αντιμετωπίζοντας τα προβλήματα που προκύπτουν είναι άλλο ένα εξίσου σημαντικό χαρακτηριστικό για τα στελέχη, ενώ το άγχος, που έχει εισβάλει για τα καλά στην καθημερινότητά όλων, πρέπει να αντιμετωπίζεται με τον καλύτερο δυνατό τρόπο ώστε να μην επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό τουλάχιστον τις επιλογές και τις ενέργειές μας.
Αρκετά υψηλά στη λίστα βρίσκεται και η ικανότητα επίλυσης των προβλημάτων. Ο σαφής προσδιορισμός τους και η αποδόμησή τους μπορούν να επιτευχθούν με την αντίστοιχη ανάπτυξη των δεξιοτήτων που απαιτούνται για αυτό. Τέλος, τα στελέχη οφείλουν να προάγουν και να ενισχύουν τη δημιουργικότητά τους, κάτι που αφορά είτε στην παραγωγή νέων ιδεών είτε ακόμη και στο διαφορετικό τρόπο προσέγγισης και συνδυασμό της υπάρχουσας γνώσης. Άλλωστε, στις ημέρες μας το περιεχόμενο της καινοτομίας και της δημιουργικότητας είναι αυτό που αναζητούν οι περισσότεροι οργανισμοί.
Δεξιότητες «συμπεριφοράς»
Στην κατηγορία των behavioural skills που καλούνται να έχουν ή να αναπτύξουν τα στελέχη ώστε να αντεπεξέλθουν με επιτυχία στους στόχους και τα projects που έχουν αναλάβει περιλαμβάνεται ένα πλήθος ικανοτήτων/δεξιοτήτων απαραίτητων για την εξασφάλιση υψηλών αποδόσεων. Μερικές από αυτές μπορούμε να τις εντάξουμε στις ακόλουθες κατηγορίες:
Σκέψη: Εδώ συναντάται η ικανότητα των στελεχών να διαθέτουν αναλυτική σκέψη, δηλαδή να προσεγγίζουν ένα πρόβλημα, να αναλύουν τους περιορισμούς που αντιμετωπίζουν και με τους πόρους που έχουν στη διάθεσή τους να επιλέγουν τελικά το βέλτιστο τρόπο για την επίλυσή του. Επιπρόσθετα, η ύπαρξη ενός μαθηματικού λογισμού και η αξιολόγηση οποιασδήποτε πληροφορίας διαθέτει ένα άτομο είναι εξίσου σημαντικά, ενώ η ευελιξία και η διαχείριση των καινούργιων δεδομένων που προκύπτουν θεωρείται απαραίτητη προϋπόθεση. Τέλος, η επιμονή στο στόχο και η στρατηγική σκοπιά των πραγμάτων συμβάλλουν ως προς την επίτευξη θετικών αποτελεσμάτων, με τη διαχείριση του άγχους και των στρεσογόνων παραγόντων να θεωρείται επιτακτική.
Σχεδιασμός: Με την ανάληψη υποχρεώσεων/δεσμεύσεων μέσα στο εργασιακό περιβάλλον το άτομο οφείλει να διαθέτει ένα ξεκάθαρο προσδιορισμό των στόχων για τα οποία έχει δεσμευτεί και να δημιουργήσει ένα συγκεκριμένο πλάνο για την επίτευξη αυτών. Εκτός όμως από τη δημιουργία του πλάνου οφείλει να εξασφαλίζει σε τακτά χρονικά διαστήματα ότι το ακολουθεί πιστά, να λαμβάνει κρίσιμες αποφάσεις που μπορεί να εμπεριέχουν και αυτοσχεδιασμό, ενώ η προσήλωση στον στόχο εμφανίζεται ως το πιο σημαντικό γνώρισμα. Η δημιουργικότητα των στελεχών για καινοτόμες προσεγγίσεις οφείλουν να προάγονται μέσα στο εργασιακό περιβάλλον, με συγκεκριμένες πρακτικές και διαδικασίες.
Έκφραση: Η ικανότητα έκφρασης με ξεκάθαρο τρόπο μέσω του γραπτού και του προφορικού λόγου αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για τη σωστή επικοινωνία μέσα σε έναν οργανισμό. Η αλληλεπίδραση με άλλα άτομα και μάλιστα η παραγωγική της μορφή εντάσσεται επίσης σε αυτήν την κατηγορία. Άλλωστε, αποτελεί κοινό τόπο ότι όλα τα στελέχη, ακόμη και αυτά που δεν εργάζονται στο πλαίσιο μίας συγκεκριμένης ομάδας ή ενός unit, είναι μέρος της μεγαλύτερης ομάδας, της ίδιας της εταιρείας.
Διαχείριση: Η τελευταία κατηγορία αφορά στη διαχείριση και τις ηγετικές ικανότητες που οφείλει να επιδεικνύει κάθε στέλεχος, ειδικά αν αποτελεί μέλος ή ακόμη και τον ηγέτη μίας ομάδας. Οι δεξιότητες εδώ αφορούν τη δυνατότητα του σαφή προσδιορισμού των στρατηγικών στόχων, την παροχή κινήτρων και την καθοδήγηση. Εξίσου σημαντικό είναι η κατεύθυνση και η συνεχής παρακολούθηση για την επίτευξη των ενδιάμεσων στόχων με την τήρηση των χρονοδιαγραμμάτων να βρίσκεται στις προτεραιότητες του.
Η ανάπτυξη όλων των παραπάνω δεξιοτήτων σε όλα τα επίπεδα συμβάλει ώστε οι οργανισμοί να έχουν στη διάθεσή τους εκείνο το ανθρώπινο δυναμικό που με πλήρη κατανόησς των στόχων που έχει αναλάβει, αντιμετωπίζει παραγωγικά τις προκλήσεις, επιλέγει τη χρήση των βέλτιστων διαθέσιμων πόρων και εργαλείων και με πλήρη αξιολόγηση των επιπτώσεων που εσωκλείουν οι επιλογές του.
Εκπαίδευση
Η συνεχής ανάπτυξη και εξέλιξη του ανθρώπινου δυναμικού δεν μπορεί παρά να αποτελεί μία επένδυση με μεγάλη προστιθέμενη αξία και κυρίως, μία επένδυση με αμφίπλευρα οφέλη. Συχνά συναντάται υψηλά στην ατζέντα των επιχειρήσεων, αν και έχουν μειωθεί σημαντικά τα budgets τα τελευταία χρόνια, όμως τα θετικά του αποτελέσματα δεν μπορούν παρά να αναγνωριστούν. Η επιλογή ωστόσο των προγραμμάτων εκείνων που θα ενισχύσουν και θα θωρακίσουν τα στελέχη ενός οργανισμού απέναντι στις συνεχείς προκλήσεις και τον ισχυρό ανταγωνισμό που έχει διαμορφωθεί σε κάθε επίπεδο, είναι επιτακτικής ανάγκης, ειδικά στην περίπτωση που τα στελέχη αποτελούν το ανταγωνιστικό του πλεονέκτημα.
Η εκπαίδευση σε ικανότητες που θεωρούνται χρήσιμες για την εμφάνιση υψηλών αποδόσεων δεν αποτελεί αποκλειστική ευθύνη του στελέχους, αλλά ταυτόχρονα και της ίδιας της εταιρείας. Πώς όμως επιλέγονται τα διάφορα προγράμματα και σε ποια βάση εξετάζονται τα οφέλη της; Κάθε οργανισμός οφείλει να διαχειριστεί και να εξετάζει τις ανάγκες του κάθε στελέχους ξεχωριστά. Να σκιαγραφήσει τα δυνατά του σημεία και να εντοπίσει τις αντίστοιχες αδυναμίες του σε διάφορους τομείς. Το επόμενο βήμα, είναι η ανάλυση των ικανοτήτων που επιδέχονται εξέλιξη όπως αντίστοιχα και αυτών που μπορούν μέσα από τη διαδικασία εκπαίδευσης να αποκτηθούν από το ανθρώπινο δυναμικό.
Η ορθή επιλογή των δεξιοτήτων εκείνων που όχι μόνο θα συμβάλλουν στην προσωπική ανάπτυξη του στελέχους αλλά ταυτόχρονα θα ενισχύσουν τα εταιρικά αποτελέσματα αποτελεί αρωγό της τελικής επιλογή των προγραμμάτων. Στην αγορά άλλωστε διαπιστώνεται μεγάλη προσφορά αυτών (γενικών και εξειδικευμένων εκπαιδευτικών προγραμμάτων) που μπορούν να ενισχύσουν ή να αναπτύξουν ικανότητες απαραίτητες για μία εταιρεία. Έχοντας, λοιπόν, εντοπίσει όλα αυτά τα απαραίτητα στοιχεία, η τελική επιλογή είναι μία εύκολη υπόθεση πλέον.
Θεωρία πολλαπλής νοημοσύνης
Ο εμπνευστής της θεωρίας αυτής, Howard Gardner, υποστήριξε ότι δεν υπάρχει γενική νοημοσύνη, αλλά ένα άτομο μπορεί να είναι «ευφυής» χωρίς απαραίτητα να έχει υψηλό σκορ νοημοσύνης ή να είναι εξίσου καλός και σε άλλα πράγματα. Αυτή η «ανεξαρτησία» των προτεινόμενων ειδών νοημοσύνης του μοντέλου αυτού εναντιώνεται στην παραδοσιακή θεώρηση της γενικής νοημοσύνης, η οποία υποστηρίζει ότι η νοημοσύνη είναι μία και αποτελείται από επιμέρους ικανότητες του νου που συσχετίζονται ισχυρά μεταξύ τους. Πιο αναλυτικά ο ίδιος υποστήριξε ότι η νοημοσύνη διαθέτει τα εξής ακόλουθα επτά βασικά επίπεδα:
Γλωσσική νοημοσύνη: Την έχουν ιδιαίτερα ανεπτυγμένη όσοι χειρίζονται πολύ καλά τη γλώσσα και έχουν την ικανότητα να εκφράζουν με λέξεις τις σκέψεις τους, να διατυπώνουν επιχειρήματα και να διαθέτουν προφορικό και γραπτό ειρμό.
Μαθηματική νοημοσύνη: Θετική σχέση με τα μαθηματικά και τους αριθμούς ενώ η επίλυση προβλημάτων αποτελεί εύκολη υπόθεση.
Χωροταξική νοημοσύνη: Η αντιληπτική ικανότητα ενός χώρου και η ευχέρεια λειτουργίας μέσα σε αυτόν από ένα άτομο, με τον εύκολο προσανατολισμό να είναι βασικό χαρακτηριστικό αυτής.
Μουσική νοημοσύνη: Η ικανότητα να κατανοείς τη μουσική και να μπορείς να συνθέτεις ή να παίζεις.
Κιναισθητική νοημοσύνη: Η ικανότητα να διαχειρίζεσαι το σώμα σου με ακρίβεια κινήσεων.
Διαπροσωπική νοημοσύνη: Η ικανότητα να συνεργαζόμαστε με άλλα άτομα, να αλληλεπιδρούμε με επιτυχία και να προσαρμοζόμαστε με τους διαφορετικούς χαρακτήρες.
Ενδοπροσωπική νοημοσύνη: Η ικανότητα να κατανοεί κανείς τον εαυτό του και να χρησιμοποιεί τις δεξιότητες του περισσότερο επιτυχημένα και στοχευμένα.
Στο εργασιακό περιβάλλον αντίστοιχα τα στελέχη οφείλουν να αναπτύσσουν και επιπρόσθετα χαρακτηριστικά μου μπορούν να ενταχθούν σε κάποιες άλλες κατηγορίες. Για κάθε στόχο που τα άτομα σε οποιοδήποτε επίπεδο της ζωής τους οφείλουν να κάνουν τις επιλογές εκείνες που θα συμβάλλουν στην υλοποίησή του, αντιμετωπίζοντας όλους εκείνους τους περιορισμούς που τους θέτει είτε το περιβάλλον είτε ο ίδιος τους ο εαυτός. Για να καταστεί αυτό εφικτό και να δρέψουν τους καρπούς των προσπαθειών τους οφείλουν να διαθέτουν:
Υπαρξιακή νοημοσύνη: Η υπαρξιακή νοημοσύνη είναι ένα σύνολο επιμέρους χαρακτηριστικών που συμβάλλουν στην ικανότητα του ατόμου να τοποθετεί τον εαυτό του στις διαστάσεις του κόσμου. Το άτομο για να το επιτύχει αυτό οφείλει να διαθέτει καταρχήν αυτογνωσία και ξεκάθαρες αξίες αναφορικά με το τι πραγματικά αξίζει για τον ίδιο. Οι αξίες γενικότερα καθορίζουν τις προτεραιότητές μας και κατ’ επέκταση τις επιλογές μας. Χωρίς ξεκάθαρες αξίες δεν είμαστε σε θέση να πραγματοποιήσουμε και τις σωστές επιλογές. Ένα ακόμη στοιχείο είναι τα όνειρα και οι επιδιώξεις που οφείλουν να είναι ξεκάθαρα και να εστιάζουμε σε αυτά, ενώ η αυτοκυριαρχία και η αυτοπεποίθηση συμβάλλουν με θετικό τρόπο στον αυτοπροσδιορισμό μας και εν τέλει επίτευξη των στόχων μας.
Λογική νοημοσύνη: Σε αυτήν περιλαμβάνεται ο ορθολογισμός, δηλαδή η ικανότητα να ορίζουμε σωστά ένα πρόβλημα, να αναζητούμε τις εναλλακτικές λύσεις, να πραγματοποιούμε την αντίστοιχη ανάλυση κόστους-οφέλους και να επιλέγουμε την καλύτερη λύση. Ουσιαστικά αναφέρεται στις τεχνικές που διαθέτουμε ως προς την επίλυση προβλημάτων. Ένα επιπρόσθετο χαρακτηριστικό που συναντάται εδώ είναι η σκέψη «out of the box», καθώς συμβάλει στην εύρεση δημιουργικών και καινοτόμων λύσεων, απαλλαγμένων από τα στερεότυπα που δημιουργεί το περιβάλλον και εμείς οι ίδιοι.
Κοινωνική νοημοσύνη: Εδώ συναντάμε την ικανότητα διαχείρισης με επιτυχία των κοινωνικές σχέσεων (στην εργασία, στο φιλικό περιβάλλον κ.ά.). Για να καταστεί αυτό εφικτό θα πρέπει το άτομο να διαθέτει ενσυναίσθηση, σεβασμό στη διαφορετικότητα, καθώς επίσης και να θέτει το γενικό σύνολο πάνω από τις επιμέρους συνιστώσες. Ενισχύοντας όλα αυτά τα μικρά χαρακτηριστικά λοιπόν, μπορεί κανείς να οδηγηθεί σε καλύτερες επιλογές, επιτυγχάνοντας τους στόχους σε κάθε επίπεδο.
