Ο εργασιακός χώρος σήμερα διαφέρει παρασάγγας απ’ ό,τι θα μπορούσαμε να είχαμε φανταστεί πριν από μερικά χρόνια. το metaverse υπόσχεται, πλέον, να φέρει την κοινωνική διασύνδεση, την κινητικότητα και τη συνεργασία σε νέα επίπεδα, καθώς οδεύουμε σε έναν «εικονικό» χώρο εργασίας.

Ας φανταστούμε έναν κόσμο όπου θα μπορούσαμε να κρατάμε σημειώσεις από κάποιο meeting ενώ αιωρούμαστε μέσα σε έναν διαστημικό σταθμό. Έναν κόσμο όπου, αισθανόμενοι την πίεση από τις πολλές προγραμματισμένες συναντήσεις, θα στέλναμε το ψηφιακό δίδυμό μας να παρευρεθεί σε αυτές για εμάς. Τα παραπάνω αποτελούν απλώς κάποια παραδείγματα απ’ όσα υπόσχεται να φέρει στο μέλλον της εργασίας το metaverse, ένας όρος που δημιουργήθηκε το 1992 από τον συγγραφέα Neal Stephenson.

Αν και δεν υπάρχει σαφής ορισμός, το metaverse γενικά θεωρείται ότι είναι ένα δίκτυο τρισδιάστατων εικονικών κόσμων, στο οποίο τα άτομα μπορούν να αλληλεπιδρούν, να εργάζονται και να συνάπτουν κοινωνικές σχέσεις, μέσω των εικονικών τους avatars. Πρόκειται δηλαδή για τη Virtual Reality εκδοχή του σημερινού internet. To metaverse έχει βρεθεί ξαφνικά έντονα στο προσκήνιο, με πολλούς κολοσσούς, όπως η Meta (πρώην Facebook) και η Microsoft να δημιουργούν τις δικές τους εκδοχές.
Παρότι μέχρι πρότινος το metaverse έβρισκε εφαρμογή σε άλλα πεδία, η πανδημία, και ιδιαίτερα οι ταξιδιωτικοί περιορισμοί και η ελαχιστοποίηση της δια ζώσης επικοινωνίας, έχουν στρέψει την προσοχή της έρευνας στο πώς μπορεί να αξιοποιηθεί στην εργασία. Συγκεκριμένα, το metaverse φαίνεται έτοιμο να αναδιαμορφώσει τον κόσμο της εργασίας με τουλάχιστον τέσσερις τρόπους.

ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΚΑΙ ΟΜΑΔΙΚΟΤΗΤΑ ΣΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ METAVERSE
To metaverse υπόσχεται να προσφέρει νέα επίπεδα κινητικότητας, κοινωνικής δικτύωσης και συνεργασίας σε έναν κόσμο «εικονικής» εργασίας. Καθώς, λοιπόν, λόγω της τηλεργασίας, τα άτομα μπορεί να αισθανθούν απομονωμένα και οι εταιρείες να «μάχονται» για τη διατήρηση του employee engagement, το metaverse έρχεται να δώσει τη λύση με τη δημιουργία ψηφιακών avatars, τα οποία είναι σε θέση να παραστούν σε ένα ψηφιακό γραφείο ή σε ένα meeting, να κάνουν μία παρουσίαση, να περιηγηθούν σε μία έκθεση ή απλώς να χαλαρώσουν με τους συναδέλφους σε κάποιο lounge. Για παράδειγμα, μέσω του metaverse, οι καινούργιοι εργαζόμενοι μπορούν κατά τη διαδικασία του onboarding να «ξεναγηθούν» ψηφιακά στους χώρους της εταιρείας.

Επίσης, υπάρχει η δυνατότητα το avatar ενός εργαζόμενου να συνομιλήσει με το αντίστοιχο ενός συναδέλφου, γεγονός που διευκολύνει τη μεταξύ τους επικοινωνία, όπως ακριβώς θα συνέβαινε αν τα άτομα αυτά συναντιούνταν τυχαία στον ίδιο διάδρομο του γραφείου, ενώ μπορούν να δημιουργηθούν χώροι, στους οποίους οι χρήστες έχουν τη δυνατότητα να κάνουν ένα διάλειμμα ή να εμπλακούν σε άλλες δραστηριότητες, όπως γυμναστική ή διαλογισμό. Ταυτόχρονα, τα εικονικά περιβάλλοντα εργασίας μπορούν να συμβάλλουν στον καλύτερο διαχωρισμό προσωπικού και εργασιακού βίου, αφού είναι σε θέση να δημιουργήσουν την ψευδαίσθηση της καθημερινής παρουσίας στο γραφείο και, όταν ολοκληρωθεί το ωράριο, ο χρήστης να αποχαιρετήσει τους συναδέλφους του και να αποσυνδεθεί. Τέλος, το metaverse προσφέρει νέες ευκαιρίες σκέψης για το πώς μπορεί να είναι ένα εργασιακό περιβάλλον. Έτσι, ένας εικονικός χώρος εργασίας δεν χρειάζεται να είναι ένα «παραδοσιακό γραφείο», αλλά ένα κρουαζιερόπλοιο, μια παραλία κ.ά.

ΓΝΩΡΙΜΙΑ ΜΕ ΤΟΥΣ ΣΥΝΑΔΕΛΦΟΥΣ
Oι συνάδελφοι στο metaverse δεν θα είναι απλώς τα αντίστοιχα avatars των πραγματικών μας συναδέλφων στον πραγματικό κόσμο. Αντιθέτως, κάθε άτομο θα μπορεί να αλληλεπιδράσει με bots, τα οποία θα διαθέτουν Τεχνητή Νοημοσύνη και θα μοιάζουν με ανθρώπους. Τα εν λόγω bots θα ενεργούν ως σύμβουλοι ή βοηθοί, αναλαμβάνοντας πολλές φορές τη «δύσκολη δουλειά» και, θεωρητικά, «απελευθερώνοντας» τα χέρια από τους πραγματικούς εργαζόμενους, προκειμένου αυτοί να ασχοληθούν με πιο παραγωγικούς και σημαντικούς στόχους. Και καθώς τα τελευταία χρόνια σημειώνεται ραγδαία πρόοδος στα συστήματα Τεχνητής Νοημοσύνης, το επόμενο ορόσημο για το metaverse είναι αυτό των συναισθημάτων. Η δημιουργία δηλαδή ψηφιακών ανθρώπων, οι οποίοι θα μπορούν να εργάζονται σε διάφορα πεδία και να αναλαμβάνουν πολλούς ρόλους. Παραδείγματος χάριν, έναν ψηφιακό οικονομικό σύμβουλο, ο οποίος θα μπορεί να εξυπηρετεί πολλούς πελάτες ταυτόχρονα, παρέχοντας όμως εξατομικευμένες υπηρεσίες στον καθένα.

Όπως γίνεται εύκολα αντιληπτό, αυτή η τεχνολογία των ψηφιακών ανθρώπων προσφέρει ένα τεράστιο εύρος δυνατοτήτων για τους εργαζόμενους και τις επιχειρήσεις. Αυτό συμβαίνει διότι οι εν λόγω ψηφιακοί άνθρωποι δεν κουράζονται, δεν χρειάζονται διαλείμματα και μπορούν να βρίσκονται σε πολλά μέρη ταυτόχρονα, ενώ μπορούν να τους ανατεθούν οι πιο βαρετές εργασίες ρουτίνας ή εργασίες που είναι επικίνδυνες. Παράλληλα, οι πραγματικοί εργαζόμενοι έχουν την επιλογή να σχεδιάσουν και να δημιουργήσουν τον δικό τους ψηφιακό συνάδελφο, με τον οποίο θα συναναστρέφονται. Εντούτοις, η χρήση ψηφιακών ανθρώπων ενέχει αρκετά ρίσκα, όπως η υπερβολική αυτοματοποίηση, η απώλεια θέσεων εργασίας των λιγότερο εξειδικευμένων ατόμων, αλλά και η αλλαγή της συμπεριφοράς και της κουλτούρας των πραγματικών εργαζόμενων, που μπορεί να έχει συνέπειες και στις πραγματικές αλληλεπιδράσεις.

ΑΛΛΑΓΕΣ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ
Επιπρόσθετα, το metaverse μπορεί να φέρει την επανάσταση στην εκπαίδευση και στην ανάπτυξη νέων δεξιοτήτων και αυτό διότι είναι σε θέση να εκμηδενίσει τον χρόνο που απαιτείται για την εκμάθηση νέων δεξιοτήτων. Για παράδειγμα, ψηφιακοί coaches θα μπορούν να συμμετέχουν στην εκπαίδευση των εργαζομένων ή/και στη συμβουλευτική καριέρας, ενώ κάθε εκπαιδευτικό εργαλείο, όπως ένα εγχειρίδιο ή προϊόν, μπορεί να γίνει διαδραστικό, με 3D παρουσιάσεις. Η χρήση ασκήσεων και προσομοιώσεων μέσω της εικονικής πραγματικότητας και η αξιοποίηση ενός παιγνιώδους τρόπου μάθησης είναι ακόμα ορισμένα από τα χαρακτηριστικά του metaverse. Εξάλλου, οι τεχνολογίες εικονικής πραγματικότητας χρησιμοποιούνται ήδη σήμερα σε πολλούς τομείς, όπως η ιατρική, η επισκευή αυτοκινήτων κ.ά.

Χωρίς αμφιβολία, καθώς το ξεκίνημα του metaverse εντοπίζεται και στον χώρο του online gaming, το metaverse μπορεί να αναδείξει τη χρήση της παιχνιδοποίησης, κατά την οποία το ίδιο το παιχνίδι θα γίνει η εκπαιδευτική δραστηριότητα. Όπως, μάλιστα, έχει αποδείξει και ένα πλήθος ερευνών, η εκπαίδευση μέσω εικονικής πραγματικότητας μπορεί να προσφέρει σημαντικά πλεονεκτήματα συγκριτικά με την παραδοσιακή εκπαίδευση, καθώς παρέχει περισσότερες ευκαιρίες για εκμάθηση στην πράξη και μεγαλύτερο ποσοστό engagement.

ΝΕΟΙ ΡΟΛΟΙ ΣΤΗΝ METAVERSE ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ
Όπως η διάδοση του internet δεν δημιούργησε απλώς νέους τρόπους εργασίας, αλλά δημιούργησε μία καινούργια ψηφιακή οικονομία, με νέες εταιρείες, θέσεις εργασίας και ρόλους, το ίδιο αναμένεται να κάνει και το metaverse. Ήδη, μάλιστα, παρατηρείται μία εκκολαπτόμενη 3D οικονομία, όπου χιλιάδες επαγγελματίες δημιουργούν και πουλούν ψηφιακά προϊόντα για χρήση στο metaverse. Επιπλέον, όπως μιλάμε σήμερα για αμιγώς ψηφιακές επιχειρήσεις, είναι πιθανό να αναδυθούν εταιρείες που θα δραστηριοποιούνται αποκλειστικά στο metaverse, δηλαδή επιχειρήσεις που θα έχουν αναπτυχθεί και δημιουργηθεί μέσα στον εικονικό, 3D κόσμο. Επίσης, όπως ακριβώς το διαδίκτυο δημιούργησε νέους ρόλους που δεν υπήρχαν πριν από μία εικοσαετία, όπως αυτούς των digital marketing managers, social media advisors και cyber security, το metaverse θα εισάγει νέες θέσεις εργασίας.

ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΙΣ
Παρά τα όσα αναφέρθηκαν, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι το metaverse βρίσκεται ακόμα σε νηπιακό στάδιο, εξού και χρειάζεται να αντιμετωπιστούν πολλές προκλήσεις και εμπόδια. Παραδείγματος χάριν, οι ενεργειακές απαιτήσεις και η υπολογιστική δύναμη για την πλήρη λειτουργικότητα του metaverse δεν είναι ακόμα ξεκάθαρες. Επιπρόσθετα, το metaverse θέτει ζητήματα ως προς τη νομική συμμόρφωση και τις επιπτώσεις, όπως ο κίνδυνος εξάρτησης, συμπεριφορών bullying ή παρενόχλησης κ.ά. Ως εκ τούτου, οι ηγέτες του HR και γενικότερα των επιχειρήσεων οφείλουν να εστιάσουν στις δεξιότητες και στο πόσο αυτές μπορούν να μεταφερθούν από τον έναν κόσμο στον άλλο, ενώ είναι σημαντικό να δημιουργήσουν εργασιακά μοντέλα που θα επιτρέπουν την εύκολη μετάβαση των ατόμων από τον πραγματικό και τον διαδικτυακό εργασιακό χώρο στον metaverse εργασιακό χώρο και το αντίθετο.

Ταυτόχρονα, είναι αναγκαίο οι οργανισμοί να αξιοποιήσουν τη νεότερη γενιά εργαζομένων, η οποία έχει μεγαλώσει σε ένα παρόμοιο τεχνολογικό περιβάλλον, εφαρμόζοντας μία αντίστροφη διαδικασία μάθησης. Αυτό σημαίνει ότι οι νεότεροι ηλικιακά εργαζόμενοι θα εκπαιδεύσουν τους μεγαλύτερους συναδέλφους τους, γεγονός που θα συμβάλει στην ευρεία χρήση του metaverse και στην εξάπλωσή του στο σύνολο του ανθρώπινου δυναμικού.
Το εργασιακό τοπίο σήμερα είναι ήδη ριζικά διαφορετικό σε σχέση με αυτό που θα μπορούσαμε να φανταστούμε πριν από λίγα χρόνια. Η άνοδος της απομακρυσμένης εργασίας και του υβριδικού μοντέλου πραγματικά άλλαξε τις προσδοκίες ως προς το γιατί, το πού και το πώς εργάζονται οι άνθρωποι. Ωστόσο, ο μετασχηματισμός του εργασιακού χώρου δεν τελειώνει εδώ.

Παρότι βρίσκεται ακόμα σε πρώιμο στάδιο, το αναδυόμενο metaverse προσφέρει μία ευκαιρία για τις επιχειρήσεις να επαναπροσδιορίσουν την ισορροπία της υβριδικής ή της απομακρυσμένης εργασίας και να ξαναφέρουν στο προσκήνιο τη χαρά της ομαδικής εργασίας και της εκπαίδευσης, διατηρώντας την ευελιξία, την παραγωγικότητα και την ευκολία της εργασίας από το σπίτι. Για να γίνει, όμως, αυτό οι επιχειρήσεις οφείλουν να κινηθούν γρήγορα στην υιοθέτηση του metaverse, ούτως ώστε να μην μείνουν πίσω από τον ανταγωνισμό, και να αξιοποιήσουν το metaverse ως εργαλείο για το employee engagement και όχι για να ασκούν έλεγχο ή επιτήρηση.

Πηγή: «How the Metaverse Could Change Work», Mark Purdy, Harvard Business Review digital article, 5 Απριλίου 2022