Η απασχολησιμότητα αποτελεί πλέον κεντρική έννοια των στρατηγικών ανθρώπινου δυναμικού, παγκοσμίως. Αφορά στην καταλληλότητα των προσόντων ενός ατόμου σε σχέση με τις απαιτήσεις της αγοράς εργασίας.
Το σύγχρονο εργασιακό περιβάλλον χαρακτηρίζεται από καινοτομικότητα και υψηλή απόδοση και απαιτεί από τους εργαζομένους κάθε ιεραρχικού επιπέδου να επιλύουν προβλήματα, να αναζητούν συνεχώς τρόπους βελτίωσης των μεθόδων που χρησιμοποιούν και να λειτουργούν αποτελεσματικά στο πλαίσιο της συνεργασίας τους με τους συναδέλφους τους (Bailey 1997; Packer 1998). Οι τεχνικές δεξιότητες που αφορούν μια συγκεκριμένη θέση εργασίας δεν είναι πλέον επαρκείς για τους σύγχρονους εργοδότες, οι οποίοι αναζητούν εργαζομένους που διαθέτουν ένα προσαρμόσιμο και υψηλής δεξιοτεχνίας σύνολο από τεχνικές και διαπροσωπικές δεξιότητες (Overtoom, 2000).
Οι σύγχρονοι εργοδότες αναζητούν υποψηφίους που διαθέτουν επιχειρηματικό πνεύμα, είναι επινοητικοί και προσαρμόσιμοι, και, οι οποίοι πέρα από το πτυχίο τους κατέχουν ένα εύρος δεξιοτήτων, γνωστές ως δεξιότητες απασχολησιμότητας, το οποίο μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε μια ποικιλία περιβαλλόντων, όπως και στην καριέρα τους.
Επομένως, ο σύγχρονος εργαζόμενος θα πρέπει να επιδιώκει την ανάπτυξη δεξιοτήτων που αποτελούν βοηθήματα για τη μελλοντική πορεία της καριέρα του, που απαιτούν οι σύγχρονοι εργοδότες και που αντανακλούν την προσωπικότητα, τα ενδιαφέροντα και τις ικανότητες του ατόμου.
Τι είναι η απασχολησιμότητα;
Οι Hillage και Pollard (1998) ορίζουν την απασχολησιμότητα ως την ικανότητα του ατόμου να αποκτά μια απασχόληση, να διατηρεί την απασχόληση αυτή και να είναι σε θέση να αποκτήσει νέα εφόσον κάτι τέτοιο απαιτηθεί. Εναλλακτικά, η απασχολησιμότητα θα μπορούσε να οριστεί ως οι σχετικές ευκαιρίες εύρεσης και διατήρησης διαφορετικών ειδών απασχόλησης.
Εξετάζεται έμμεσα με βάση προαποφασισμένους δείκτες (π.χ. προσόντα, εμπειρία, κινητικότητα). Είναι φανερό, επομένως, ότι η απασχολησιμότητα ενός ατόμου εξαρτάται από τις γνώσεις, τις δεξιότητες και τις στάσεις που το χαρακτηρίζουν και σχετίζεται άμεσα με την ποιότητα της εργασιακής ζωής του καθώς αποτελεί την ικανότητα απόκτησης και διατήρησης μιας επιθυμητής απασχόλησης.
Αξίζει να σημειωθεί ότι σημαντική επίδραση στην ικανότητα ενός ατόμου να αποκτήσει μια επιθυμητή απασχόληση έχουν και οι κανόνες που τίθενται από το σύνολο των οργανισμών αλλά και από την ευρύτερη αγορά εργασίας.
Επιπλέον, δεδομένου ότι το περιβάλλον μέσα στο οποίο το σύγχρονο άτομο δραστηριοποιείται, η απασχολησιμότητά του εξαρτάται και από την απασχολησιμότητα των άλλων ατόμων.
Τα τέσσερα στοιχεία που καθιστούν ένα άτομο απασχολήσιμο είναι:
1. Τα εφόδια που διαθέτει σε όρους γνώσεων, ικανοτήτων, στάσεων και συμπεριφορών
2. Ο τρόπος που χρησιμοποιεί και αναδεικνύει αυτά τα εφόδια και, κατά συνέπεια, η ικανότητα προσδιορισμού κατάλληλων εργασιακών ευκαιριών
3. Η αυτό-παρουσίαση, δηλαδή ο τρόπος που τα παρουσιάζει στον εκάστοτε εργοδότη (π.χ. σε αιτήσεις για την κάλυψη μιας κενής θέσεις και σε συνεντεύξεις), και
4. Το πλαίσιο, δηλαδή οι προσωπικές περιστάσεις και το ευρύτερο περιβάλλον εργασίας μέσα στο οποίο αναζητά απασχόληση.
Θα πρέπει να σημειωθεί ότι είναι πολύ σημαντική η ισορροπία μεταξύ των τεσσάρων αυτών στοιχείων ενώ είναι αυτονόητο ότι αυτή η ισορροπία διαφέρει μεταξύ των διαφόρων ομάδων ατόμων καθώς εξαρτάται από τη σχέση που τα άτομα έχουν κάθε φορά με την αγορά εργασίας.
Γιατί είναι σημαντική η απασχολησιμότητα για τους σύγχρονους εργοδότες;
Το ζήτημα της απασχολησιμότητας αφορά τους εργοδότες του εικοστού πρώτου αιώνα καθώς βοηθώντας το προσωπικό τους, που αποτελεί τον κορμό της δραστηριότητας τους, να αναπτύξει τις απαραίτητες ικανότητες που χρειάζονται στον οργανισμό, θα ωφεληθούν στο άμεσο μέλλον όταν οι ικανότητες αυτές θα χρειαστούν για την αποτελεσματική λειτουργία και προσαρμογή του οργανισμού στο συνεχώς μεταβαλλόμενο εξωτερικό περιβάλλον. Οι εργοδότες προσφέροντας, με αυτόν τον τρόπο, ασφάλεια στους εργαζομένους τους θα λάβουν σαν ανταπόκριση από την πλευρά των εργαζομένων δέσμευση και ευελιξία.
Δεδομένου ότι, η απασχολησιμότητα αφορά στην ποιότητα της εργασιακής ζωής του ατόμου και στην παροχή μιας μορφής σιγουριάς στην πορεία εξέλιξης της καριέρας του, η ανάπτυξη του ανθρώπινου δυναμικού μέσα από την παροχή εκπαιδευτικών προγραμμάτων ανάπτυξης δεξιοτήτων, απόκτησης νέων ή επιπλέον γνώσεων πάνω σε ήδη γνωστά αντικείμενα, αποτελεί ένα πολύ χρήσιμο εργαλείο προς αυτήν την κατεύθυνση. Τα οφέλη της παραπάνω διαδικασίας, γίνεται φανερό βάσει των όσων προαναφέρθηκαν, ότι θα είναι πολλαπλά τόσο για την πλευρά των εργοδοτών όσο και την πλευρά των εργαζομένων.
Τι είναι οι δεξιότητες απασχολησιμότητας;
Οι δεξιότητες απασχολησιμότητας έχουν οριστεί ως ένα σύνολο επιτευγμάτων και προσωπικών ιδιοτήτων που καθιστούν στα άτομα περισσότερο πιθανή την απόκτηση απασχολησιμότητας και επιτυχίας στα επιλεγμένα επαγγέλματα.
Άλλος ορισμός αναφέρεται στις δεξιότητες απασχολησιμότητας σαν ένα σύνολο ιδιοτήτων, δεξιοτήτων και γνώσεων που όλοι οι συμμετέχοντες στην αγορά εργασίας θα έπρεπε να διαθέτουν για να διασφαλίσουν τη δυνατότητα να είναι αποδοτικοί στο χώρο εργασίας, προς όφελος τόσο των ίδιων όσο και των εργοδοτών αλλά και της ευρύτερης οικονομίας.
Αυτές οι δεξιότητες συχνά αναφέρονται και ως προσωπικές δεξιότητες ή μεταβιβάσιμες δεξιότητες καθώς αναπτύσσονται σε ένα συγκεκριμένο τομέα της ζωής ενός ατόμου αλλά μπορούν να μεταφερθούν και σε άλλους τομείς.
Κατηγορίες δεξιοτήτων απασχολησιμότητας
Η σύγχρονη βιβλιογραφία επισημαίνει τη σημασία της συνεχούς ανάπτυξης δεξιοτήτων πέρα από αυτές που απαιτούνται για μια συγκεκριμένη θέση εργασίας, και τονίζει ότι οι δεξιότητες απασχολησιμότητας καθιστούν ικανά τα άτομα να αποδείξουν την αξία τους σε έναν οργανισμό σαν το κλειδί για την εργασιακή επιβίωση.
Οι δεξιότητες απασχολησιμότητας αποτελούν ομάδες βασικών και μεταβιβάσιμων δεξιοτήτων που είναι απαραίτητες για την επιτυχία στην καριέρα σε όλα τα επίπεδα απασχόλησης.
Μια κατηγοριοποίηση των δεξιοτήτων απασχόλησης είναι η εξής:
1. Βασικές δεξιότητες απόδοσης (π.χ. ανάγνωση, γραφή, αριθμητική επάρκεια)
2. Επικοινωνιακές δεξιότητες (π.χ. ακρόαση)
3. Δεξιότητες προσαρμογής (π.χ. επίλυση προβλημάτων, δημιουργική σκέψη, εφαρμογή νέων γνώσεων και δεξιοτήτων σε διαφορετικά περιβάλλοντα)
4. Αναπτυξιακές δεξιότητες (π.χ. αυτό-εκτίμηση, παρακίνηση, προγραμματισμός καριέρας)
5. Ομαδικές δεξιότητες (π.χ. διαπροσωπικές δεξιότητες, διαπραγμάτευση, συνεργασία, κατάλληλη ρύθμιση της κοινωνικής συμπεριφοράς)
6. Δεξιότητες επιρροής (π.χ. κατανόηση οργανωσιακής κουλτούρας).
Επιπλέον δεξιότητες που σχετίζονται με την απασχολησιμότητα αποτελούν: οι δεξιότητες εφαρμογής τεχνολογίας (π.χ. χειρισμός ηλεκτρονικού υπολογιστή), οι δεξιότητες στη διαπολιτισμική κατανόηση (π.χ. γνώση και δεξιότητα χρήσης ξένων γλωσσών) και οι δεξιότητες διαχείρισης χρόνου.