Υ&Α: Δικαίωμα εργαζομένων, υποχρέωση εργοδοτών

Τα μέτρα και οι στρατηγικές που έχουν σχεδιαστεί για την πρόληψη, τον έλεγχο, τη μείωση ή την εξάλειψη των επαγγελματικών κινδύνων και απειλών αναπτύσσονται και εφαρμόζονται συνεχώς με την πάροδο των ετών, ώστε να συμβαδίζουν με τις τεχνολογικές και οικονομικές αλλαγές που συντελούνται διαρκώς. Ωστόσο, παρά τις συνεχείς -αν και αργές- βελτιώσεις, τα εργατικά ατυχήματα και οι επαγγελματικές ασθένειες εξακολουθούν να είναι πολύ συχνά και το κόστος τους σε όρους ανθρώπινου πόνου και οικονομικής επιβάρυνσης εξακολουθεί να είναι σημαντικό. Για να μειωθεί ο ανθρώπινος πόνος, οι οικονομικές απώλειες και η περιβαλλοντική «υποβάθμιση» που συνδέονται με αυτούς τους κινδύνους, είναι επιτακτική ανάγκη η αυξημένη και συνεχής δράση για την προστασία της ασφάλειας και της υγείας στην εργασία.

Αναγνωρίζοντας πλέον τις προκλήσεις που έχουν αντιμετωπίσει οι οργανισμοί, οι κυβερνήσεις και σε παγκόσμιο επίπεδο οι κοινωνίες, η Διεθνής Οργάνωση Εργασίας αφιερώνει την 28η Απριλίου 2023 -Παγκόσμια Ημέρα ΥΑΕ- στη θεμελιώδη αρχή και το δικαίωμα που έχουν οι άνθρωποι για ασφαλή εργασιακά περιβάλλοντα, που προάγουν όλες τις πτυχές της υγείας και ασφάλειας. Συγκεκριμένα, με ιστορική απόφασή της, κατά την 110η σύνοδό της τον Ιούνιο του 2022, αποφάσισε να τροποποιήσει την παράγραφο 2 της Διακήρυξής της για τις θεμελιώδεις αρχές και δικαιώματα στην εργασία (1998), ώστε να συμπεριλάβει το «ασφαλές και υγιές εργασιακό περιβάλλον» ως θεμελιώδη αρχή και δικαίωμα εργαζομένων. «Η φετινή παγκόσμια ημέρα Υγείας & Ασφάλειας στην εργασία αποτελεί ένα ακόμα εφαλτήριο για κάθε οργανισμό να αξιολογήσει την προληπτική αποτελεσματικότητα του πρόγραμματος υγείας και ασφάλειας που εφαρμόζει», τονίζει ο Αλέξανδρος Σοφιανόπουλος, Chief Operations Officer, GEP Group, ενώ αναφέρει πώς την περίοδο που διανύουμε, θα πρέπει να δοθεί έμφαση στη διάρθρωση και εφαρμογή αποτελεσματικών συστημάτων διαχείρισης κινδύνων υγείας και ασφάλειας με την συμμετοχή των εργαζομένων, την υλοποίηση προγραμμάτων αρχικής και περιοδικής εκπαίδευσης, την επιμόρφωση στελεχών, ώστε να αποκτήσουν δεξιότητες ηγεσίας σε θέματα υγείας και ασφάλειας, τη θέσπιση κατάλληλων προληπτικών δεικτών απόδοσης και την εφαρμογή προγραμμάτων προστασίας της ψυχικής υγείας των εργαζομένων, καθώς «αποτελούν τις σημαντικότερες εκφάνσεις έμπρακτης δέσμευσης της διοίκησης ενός οργανισμού να διαμορφώσει ένα υγιές και ασφαλές εργασιακό περιβάλλον».

Παράλληλα, ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός για την Ασφάλεια και την Υγεία στην εργασία, μέσα από τις εκστρατείες που υλοποιεί, επικεντρώνεται φέτος στην ψηφιακή εποχή. Ειδικότερα, η εκστρατεία «Ασφαλείς και Υγιείς Χώροι Εργασίας 2023-25» έχει ως στόχο την ευαισθητοποίηση όσον αφορά στον αντίκτυπο των νέων ψηφιακών τεχνολογιών στην εργασία και τους χώρους εργασίας, καθώς και τις συναφείς ευκαιρίες στον τομέα της επαγγελματικής ασφάλειας και υγείας (ΕΑΥ).

Πέντε είναι οι βασικές τάσεις που θα καθορίσουν το 2023, όσον αφορά στη στρατηγική YAE: τα κριτήρια ESG, η 4η βιομηχανική επανάσταση, το safety leadership, η ψυχική υγεία και η ανάγκη για συνεχή εκπαίδευση. Συγκεκριμένα:

1. Εν αρχή, το safety leadership: Η δημιουργία μίας κουλτούρας ασφάλειας στην εργασία ξεκινά πάντα από την ηγεσία και αυτό αποτελεί την πιο διαχρονική «τάση» ως προς τις πολιτικές ΥΑΕ. Ένας ηγέτης που θέτει την υγεία και την ασφάλεια σε προτεραιότητα για τη διατήρηση ενός υγιούς και ασφαλούς εργασιακού περιβάλλοντος, είναι κάποιος που όχι μόνο ακολουθεί κατά γράμμα τα πρωτόκολλα ασφαλείας, αλλά εμπνέει και τους άλλους να κάνουν το ίδιο. Αναγνωρίζει την αναγκαιότητα παροχής ενός διαχρονικού συστήματος υποστήριξης του ανθρώπινου παράγοντα και αποδεικνύει τη δέσμευσή του μέσα από τις αποφάσεις, τις δράσεις και το πώς λειτουργεί στην καθημερινότητα, δίνοντας πρώτος το παράδειγμα και διασφαλίζοντας ένα περιβάλλον όπου οι άνθρωποι ενδυναμώνονται και είναι σωματικά και ψυχολογικά ασφαλείς.

2. Η ψυχική υγεία παραμένει στο επίκεντρο: Η δυσκολία στο διαχωρισμό των ορίων μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής, αλλά και η στροφή προς την εργασία από το σπίτι ως απόρροια της νέας εργασιακής κανονικότητας στη μετά πανδημίας εποχή, επηρέασαν σημαντικά την ψυχική υγεία των εργαζομένων. Η τάση που αναδείχτηκε τα δύο τελευταία χρόνια και συνεχίζει να πρωταγωνιστεί είναι οι εταιρείες να επικεντρώνονται σε δράσεις και πρωτοβουλίες που στόχο έχουν να αναδείξουν την προτεραιότητα της συνολικής ευημερίας των ανθρώπων τους, με την ψυχική τους υγεία να κατέχει πλέον πολύ σημαντικό ρόλο. Ως προς τη διαχείριση των θεμάτων αυτών, η συμβολή εξειδικευμένων συνεργατών- που έχουν την επιστημονική κατάρτιση και τις κατάλληλες γνώσεις- σήμερα θεωρείται σχεδόν επιβεβλημένη. Για αυτό δεν είναι, άλλωστε, τυχαίο πως, στην πλειοψηφία τους, οι οργανισμοί ζητούν πλέον τη συμβολή τους για τη διαχείριση και την αντιμετώπιση των θεμάτων ψυχικής υγείας, ευεξίας και άγχους που σχετίζονται άμεσα με τη συμπεριφορά και επηρεάζουν αναπόφευκτα την ασφάλεια στον εργασιακό χώρο.

3. Η ανάγκη για προσαρμογή στην 4η Βιομηχανική Επανάσταση γίνεται επιτακτική: Το νέο πρότυπο τηλεπικοινωνιών 5G, η αλληλεπίδραση ανθρώπων-μηχανών, η τεχνητή νοημοσύνη, η ρομποτική και η μηχανική μάθηση έχουν όλες σημαντικές δυνατότητες να κάνουν την εργασία απλούστερη και ασφαλέστερη στο μέλλον. Ταυτόχρονα, όμως, οι εξελίξεις αυτές φέρνουν μαζί τους νέες προκλήσεις, (ανα)διαμορφώνοντας την έννοια της Υγείας και της Ασφάλειας. Όπως εξηγεί ο Α. Σοφιανόπουλος, «η μετάβαση στην εποχή του ψηφιακού μετασχηματισμού που πραγματοποιείται με την εισαγωγή των διασυνδεδεμένων τεχνολογιών, αναδιαμορφώνουν τη φιλοσοφία και το πλαίσιο εφαρμογής προγραμμάτων Επαγγελματικής Ασφάλειας και Υγείας. Οι επαγγελματίες Υγείας και Ασφάλειας καλούνται να εκπαιδευτούν και συνακόλουθα να εκπαιδεύσουν τους χρήστες των τεχνολογικών εφαρμογών (λογισμικών εφαρμογών, έξυπνων συσκευών), οι οποίες παρέχουν τη δυνατότητα παρακολούθησης και ανάλυσης δεδομένων σε πραγματικό χρόνο καθιστώντας εφικτή την έγκαιρη παρέμβαση σε περίπτωση αποκλίσεων». Όπως σημειώνει ο ίδιος, ο νέος αυτός ρόλος είναι ιδιαίτερα σημαντικός προκειμένου η υιοθέτηση των νέων τεχνολογιών να πραγματοποιηθεί ομαλά με κατάλληλη διαχείριση του ψυχοκοινωνικού αντίκτυπου που η εξοικείωση με τις νέες τεχνολογίες, εφαρμογές και εξοπλισμό δυνητικά θα επιφέρει. «Εξίσου σημαντικό να αναφερθεί είναι ότι στη νέα αυτή εποχή θα απαιτηθεί ενημερωμένο κανονιστικό πλαίσιο ρύθμισης της αλληλεπίδρασης ανθρώπων εξοπλισμού, ενώ καθοριστικής σημασίας είναι η εξασφάλιση κρυπτογράφησης δεδομένων και κυβερνοασφάλειας», καταλήγει ο Chief Operations Officer της GEP Group.

4. Η συνεχής εκπαίδευση (συνεχίζει να) αποτελεί must: Για να μπορέσουν να αντιμετωπίσουν τις συνεχείς αλλαγές που συντελούνται στον κόσμο της εργασίας, οι safety managers και τα στελέχη που διαχειρίζονται την ασφάλεια και την υγεία στο εργασιακό περιβάλλον, οφείλουν να παραμένουν up to date και να εδραιώνουν περαιτέρω τις γνώσεις τους σχετικά με θέματα που αφορούν στην ΥΑΕ. Παράλληλα, εξίσου ζωτικής σημασίας για την αποφυγή εργατικών ατυχημάτων και χρόνιων ψυχικών και σωματικών νοσημάτων παραμένει η εκπαίδευση του ανθρώπινου δυναμικού. Οι εκπαιδεύσεις που σχεδιάζονται σύμφωνα με τις ιδιαίτερες ανάγκες κάθε εταιρείας και με βάση τη δραστηριότητά της, δίνουν όλα τα γνωστικά εφόδια στους εργαζόμενους, προκειμένου να έχουν την κατάλληλη αντίδραση σε κάθε περίσταση και να εφαρμόσουν αυθόρμητα την ενδεδειγμένη διαδικασία που διδάχθηκαν. Στην πλειοψηφία των περιπτώσεων, οι οργανισμοί απευθύνονται σε εξειδικευμένους εξωτερικούς «συμμάχους», οι οποίοι, χρησιμοποιώντας σύγχρονες μεθόδους, τους βοηθούν να επισημάνουν τις ακριβείς ανάγκες για την εκπαίδευση του προσωπικού τους πάνω σε ζωτικής σημασίας θέματα.

5. Ευθυγράμμιση με κριτήρια ESG: Σήμερα, οι οργανισμοί δέχονται όλο και μεγαλύτερη πίεση για να αποδείξουν ότι ενεργούν με βιώσιμο, φιλικό προς το περιβάλλον και κοινωνικά υπεύθυνο τρόπο. Η υιοθέτηση κριτηρίων ESG -Περιβαλλοντικών (Environmental), Κοινωνικών (Social) και Διακυβέρνησης (Governance)-, αποτελεί τα τελευταία χρόνια μία ταχέως ανερχόμενη τάση σε διεθνές επίπεδο, με στόχο τη βελτίωση της στρατηγικής και των πολιτικών στο πλαίσιο των αρχών της βιώσιμης ανάπτυξης. Σύμφωνα, άλλωστε, με παλαιότερη έρευνα που είχε εκπονηθεί από το Bloomberg («Bloomberg Sustainable Business & Finance Survey»), το 76% των επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στην Ευρώπη δήλωσε ότι οι επιδόσεις σε θέματα βιωσιμότητας θα αποτελούν στο μέλλον σημαντικό κριτήριο στις αποφάσεις που θα λαμβάνουν οι επενδυτές. Συνεπώς, η εμπορική επιτυχία τους συνδέεται όλο και πιο στενά με μία καλή στρατηγική ΥΑΕ.

Πώς, όμως, συνδέεται το ESG με την ΥΑΕ; Πολλοί θεωρούν ότι το βασικό σημείο σύνδεσης είναι το στοιχείο «Ε», δηλαδή τα περιβαλλοντικά κριτήρια, λόγω των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα και της κλιματικής αλλαγής. Οι safety managers και τα στελέχη που ασχολούνται με την ασφάλεια και την υγεία στο εργασιακό περιβάλλον, διαχειρίζονται εδώ και χρόνια τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα για λόγους συμμόρφωσης και αδειοδότησης, ενώ άλλα στοιχεία στο «Ε» που αποτελούν ευθύνη τους περιλαμβάνουν τη διαχείριση του νερού και των λυμάτων, την ποιότητα του αέρα και οι απορρίψεις χημικών ουσιών. Δεν είναι, όμως, το «Ε» αυτό το μοναδικό σημείο σύνδεσης. Η ασφάλεια και η υγεία στους χώρους εργασίας συνδέεται στενά και με το «S» των κριτηρίων ESG, που αφορά στον ανθρώπινο παράγοντα.

Σήμερα, η υγεία, ψυχική και σωματική, καθώς και η ασφάλεια των εργαζομένων αποτελεί θεμελιώδη παράγοντα της δραστηριότητας των εταιρειών και πρωταρχικό επιχειρησιακό στόχο τους και συμβάλλει καθοριστικά στην υπεύθυνη και βιώσιμη ανάπτυξή τους.

Παρά τις συνεχείς προσπάθειες για τη μείωση του αριθμού των εργατικών ατυχημάτων, κάθε χρόνο σημειώνονται χιλιάδες θάνατοι και εκατομμύρια τραυματισμοί στους χώρους εργασίας. Πολυάριθμες μελέτες έχουν δείξει πως οι χώροι εργασίας όπου χαρακτηρίζονται από ανοιχτή επικοινωνία και τακτική αλληλεπίδραση μεταξύ εργαζομένων και εργοδοτών, παρουσιάζουν σημαντικά χαμηλότερα ποσοστά εργατικών ατυχημάτων.

Πού μπορεί να οφείλεται αυτό; Με την ανοιχτή επικοινωνία αφενός οι εργοδότες μπορούν προσδιορίζουν με σαφήνεια τους κινδύνους και να εξηγούν πώς αυτοί μπορούν να μετριαστούν και να αποφευχθούν και αφετέρου οι εργαζόμενοι έχουν έναν αποτελεσματικό τρόπο για να αναφέρουν κάθε περιστατικό που ενδεχομένως να κρύβει κινδύνους και να μεταφέρουν τις ανησυχίες και τα ζητήματα που αντιμετωπίζουν. Επιπλέον, οι οργανισμοί με ανοιχτό σύστημα επικοινωνίας δείχνουν ότι είναι πρόθυμοι να δεχτούν feedback και ερωτήσεις από το ανθρώπινο δυναμικό τους και να ανταποκριθούν στα θέματα που τους θέτουν.

Τι σημαίνουν, πρακτικά, όλα τα παραπάνω; Πως η αποτελεσματική, ανοιχτή επικοινωνία είναι ζωτικής σημασίας για την εγκαθίδρυση και τη διατήρηση μίας κουλτούρας ασφάλειας και αποτελεί το κλειδί της οργανωτικής επιτυχίας για την επίτευξη ενός υγιούς, ασφαλούς και παραγωγικού χώρου εργασίας. Με την αύξηση των κινδύνων -τόσο σε συχνότητα όσο και σε σοβαρότητα- που αντιμετωπίζουν σήμερα οι επιχειρήσεις και οι εργαζόμενοί τους, οι υπεύθυνοι ασφαλείας των οργανισμών οφείλουν να διαθέτουν ισχυρά και αξιόπιστα μέσα επικοινωνίας.

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) και η Διεθνής Οργάνωση Εργασίας (ILO) ζήτησαν να θεσπιστούν μέτρα για την προστασία της υγείας του ανθρώπινου δυναμικού που εργάζεται σε καθεστώς τηλεργασίας. «Η διαχείριση των θεμάτων υγείας και της ασφάλειας των εργαζομένων που υιοθετούν remote working, ιδιαίτερα όταν ο χώρος εργασίας είναι η κατοικία τους, απαιτεί μία νέα προσέγγιση, κανονιστικό πλαίσιο και εργαλεία, με την τεχνολογία να διαδραματίζει πρωταγωνιστικό ρόλο», τονίζει ο Α. Σοφιανόπουλος. Μάλιστα, σε τεχνική έκθεση που αφορά στην υγιή και ασφαλή τηλεργασία («Healthy and safe teleworking technical brief», 2021), την οποία δημοσίευσαν οι δύο οργανισμοί του ΟΗΕ, περιγράφονται τα οφέλη του remote working για την υγεία του ανθρώπινου δυναμικού καθώς και οι αλλαγές που απαιτούνται για την προσαρμογή στις νέες μορφές απομακρυσμένης εργασίας που επέφερε η πανδημία COVID-19 και ο ψηφιακός μετασχηματισμός.

Παράλληλα, οι ειδικοί που διεξήγαγαν τη μελέτη «προειδοποιούν» ότι χωρίς τον κατάλληλο σχεδιασμό, την οργάνωση και την υποστήριξη της υγείας και της ασφάλειας των εργαζομένων, οι επιπτώσεις της τηλεργασίας τόσο στη σωματική και ψυχική υγεία όσο και στην κοινωνική ευημερία των εργαζομένων μπορεί να είναι σημαντικές. Συγκεκριμένα, μπορεί να οδηγήσει σε απομόνωση, επαγγελματική εξουθένωση, κατάθλιψη, ενδοοικογενειακή βία, μυοσκελετικούς και άλλους τραυματισμούς, καταπόνηση των ματιών, αύξηση του καπνίσματος και της κατανάλωσης αλκοόλ, παρατεταμένο χρόνο παραμονής στην οθόνη και σημαντική  αύξηση του σωματικού βάρους. «Η χρήση λογισμικών για την παρακολούθηση ψηφιακών εκπαιδευτικών σεμιναρίων και η δυνατότητα πρόσβασης σε εξειδικευμένο επιστημονικό προσωπικό για τη διαφύλαξη της ψυχικής υγείας, αποτελούν πολύτιμους αρωγούς προάσπισης της υγείας και ασφάλειας στην remote working εποχή», υπογραμμίζει ο Α. Σοφιανόπουλος.

Ο ψηφιακός μετασχηματισμός είναι παρών και μεταβάλλει το εργασιακό γίγνεσθαι. Αν και τα τελευταία χρόνια η συζήτηση αφορά, κατά κύριο λόγο, στην εξ αποστάσεως εργασία, δεν μπορούμε να παραβλέψουμε την ανάδειξη τεχνολογιών όπως η ρομποτική, το Internet of Things, η τεχνητή νοημοσύνη, τα ψηφιακά συστήματα εργασίας κ.ά. Τα νέα δεδομένα ωθούν τους οργανισμούς να επανεξετάσουν τη στρατηγική και τις πολιτικές τους αναφορικά με την υγεία και την ασφάλεια στον εργασιακό χώρο και να επικαιροποιήσουν τα σχετικά μέτρα που λαμβάνουν. Άλλωστε, δεν είναι τυχαίο ότι ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός για την Υγεία & την Ασφάλεια στην Ασφάλεια (EU-OSHA) διεξάγει εκστρατεία ευαισθητοποίησης για το 2023-2025 για τον ψηφιακό μετασχηματισμό και την ΕΑΥ.

Παράλληλα, ο EU-OSHA, «με βάση τη μελέτη προβλέψεων για τον ψηφιακό μετασχηματισμό και την ΥΑΕ που διενήργησε στο παρελθόν, διεξάγει επί του παρόντος έρευνες «επισκόπησης της ΥΑΕ» (2020-2023) ώστε να προσφέρει ενδελεχείς πληροφορίες για την πολιτική, την πρόληψη και τις πρακτικές που εφαρμόζονται σε σχέση με τις προκλήσεις και τις δυνατότητες που παρουσιάζει ο ψηφιακός μετασχηματισμός στο πλαίσιο της ΥΑΕ». Οι τομείς στους οποίους επικεντρώνονται οι έρευνες, αποτελώντας «τροφή για σκέψη», είναι οι εξής:

Από τα παραπάνω απορρέει ότι η ψηφιοποίηση της εργασίας θα έχει τόσο φυσικές επιπτώσεις όσο και ψυχοκοινωνικό αντίκτυπο. Ιδιαίτερη βαρύτητα, μάλιστα, δίνει ο EU-OSHA στις ψυχοκοινωνικές επιπτώσεις της τεχνητής νοημοσύνης και της ρομποτικής στο εργασιακό περιβάλλον. Αρκετά συχνά γίνεται λόγος για τον αν η εξέλιξη της τεχνολογίας και η έλευση των ρομπότ θα επηρεάσουν τις θέσεις εργασίας σε ποσοτικό επίπεδο. Αναμφίβολα, κάποιες θέσεις εργασίας, όπως σήμερα τις γνωρίζουμε, θα καταργηθούν, δίνοντας, όμως, τη σκυτάλη σε νέα επαγγέλματα και τομείς εξειδίκευσης. Πολλές εργασίες πρόκειται να αυτοματοποιηθούν λόγω της χρήσης της ρομποτικής και των εφαρμογών της ΤΝ, επηρεάζοντας τον τρόπο που γίνονται οι φυσικές εργασίες. Τι γίνεται, όμως, στην περίπτωση, που η αυτοματοποίηση αφορά σε γνωστικές εργασίες; Ποιος είναι ο αντίκτυπος; Οι έρευνες και οι μελέτες επισημαίνουν ότι ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί στα θέματα που μπορεί να οδηγήσουν στην αύξηση του εργασιακού άγχους, του φόβου για απώλεια εργασίας, σε θέματα επανεκπαίδευσης του ανθρώπινου δυναμικού τόσο σε σχέση με το πώς θα (δια)χειριστεί τα νέα συστήματα όσο και για να «θωρακιστούν» ο ίδιοι οι άνθρωποι με γνώσεις και εφόδια που θα τους «κρατήσουν» εντός εργασιακού στίβου.

Την ίδια στιγμή, προκειμένου οι νέες τεχνολογίες να εισαχθούν όσο πιο αποτελεσματικά στους χώρους εργασίας και η μετάβαση να είναι ομαλή, οι οργανισμοί καλούνται να ακολουθήσουν ένα πλάνο διαχείρισης αλλαγών. Ο ρόλος της επικοινωνίας, και σε αυτή την περίπτωση, είναι καταλυτικός, με σκοπό να μειώσει την ανασφάλεια και την έλλειψη αβεβαιότητας των εργαζομένων για το τι «μέλλει γενέσθαι».

Σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό για την Υγεία και την Ασφάλεια στην Εργασία, ως «εργασία σε ψηφιακές πλατφόρμες» νοείται κάθε είδους αμειβόμενη εργασία που παρέχεται σε διαδικτυακή πλατφόρμα ή με τη βοήθεια διαδικτυακής πλατφόρμας. Πρόκειται, δηλαδή, για μια διαδικτυακή αγορά που λειτουργεί σε ψηφιακές τεχνολογίες οι οποίες διευκολύνουν την ισορροπία μεταξύ της ζήτησης και της προσφοράς της εργασίας. H έκθεση «Πολυμορφία του εργατικού δυναμικού και ψηφιακές πλατφόρμες εργασίας: συνέπειες για την επαγγελματική ασφάλεια και υγεία», επισημαίνει ότι οι εργαζόμενοι σε ψηφιακές πλατφόρμες υπόκεινται σε ένα ευρύ φάσμα κινδύνων με δυνητικά επιζήμιες επιπτώσεις για τη σωματική και ψυχική τους υγεία και τη συνολική τους ευημερία τόσο βραχυπρόθεσμα όσο και μακροπρόθεσμα. Αυτοί οι κίνδυνοι προκύπτουν, μεταξύ άλλων, από τη μη τυποποιημένη εργασία και την απασχόληση (π.χ. χώρος εργασίας, ωράριο εργασίας, αμοιβή, επαγγελματική και κοινωνική απομόνωση, συγκρούσεις μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής, κ.ά.), τα υψηλά επίπεδα εργασιακής και εισοδηματικής ανασφάλειας και, τέλος, τις προκλήσεις όσον αφορά στον σαφή προσδιορισμό του νομικού καθεστώτος απασχόλησης στην εργασία σε ψηφιακές πλατφόρμες. Η παρούσα μελέτη έδειξε, επίσης, ότι οι κίνδυνοι για την ασφάλεια και την υγεία στην εργασία επιδεινώνονται για συγκεκριμένες ομάδες εργαζομένων, όπως οι μετανάστες και εργαζόμενοι από εθνοτικές μειονότητες, γυναίκες εργαζόμενες και εργαζόμενοι με αναπηρία, χρόνια ασθένεια ή πάθηση. Αυτό σχετίζεται με τα είδη των εργασιών της ψηφιακής πλατφόρμας στα οποία απασχολούνται οι εν λόγω εργαζόμενοι, τα προσωπικά χαρακτηριστικά και άλλους παράγοντες. Ωστόσο, λίγες ή καθόλου πολιτικές και πρακτικές στην ΥΑΕ εστιάζουν στην εργασία σε ψηφιακές πλατφόρμες, και ακόμη λιγότερες αντιμετωπίζουν τις ειδικές προκλήσεις που αντιμετωπίζουν αυτές οι ομάδες.

Παράλληλα, η εφαρμογή ψηφιακών συστημάτων παρακολούθησης της επαγγελματικής ασφάλειας και υγείας, π.χ. εφαρμογών, καμερών και συσκευών που φοριούνται, μπορεί να κάνει ασφαλέστερους τους χώρους εργασίας. «Είτε ο στόχος τους είναι προορατικός (πρόληψη) είτε αντιδραστικός (μετριασμός), η επιτυχία τους συχνά εξαρτάται από την ακρίβεια των πληροφοριών που συλλέγουν και αναλύουν». Ειδικότερα, εφαρμογές για smartphones και ψηφιακές συσκευές, έξυπνα γυαλιά κ.ά μπορούν να αξιοποιηθούν έτσι ώστε να παρακολουθείται και να καταγράφεται για κάθε εργαζόμενο, η κούρασή του, ο καρδιακός ρυθμός, η εγρήγορσή του, η στάση και η κίνηση του σώματός του. Απαραίτητη προϋπόθεση, σαφώς, είναι να υπάρχει η συγκατάθεση του εργαζόμενου από νομικής πλευράς, καθώς όλα αυτά αποτελούν στοιχεία που σχετίζονται με το απόρρητο των δεδομένων και τα ζητήματα ιδιοκτησίας.

Τα βασικά ορόσημα που οδήγησαν στην αναγνώριση του δικαιώματος σε ασφαλές και υγιές εργασιακό περιβάλλον,

ως θεμελιώδης αρχή και δικαίωμα στην εργασία

1919
Συντάχτηκε το Σύνταγμα της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας (ILO). Στο προοίμιό του σημειώνεται ότι «η προστασία του εργαζομένου από ασθένειες, παθήσεις και τραυματισμούς, οι οποίοι απορρέουν από την εργασία του, είναι μεταξύ των βελτιώσεων που απαιτείται πιο επιτακτικά να γίνουν».

1944
Η Διακήρυξη της ILO σχετικά με τους στόχους και τους σκοπούς της εγκρίθηκε κατά την 26η Σύνοδο της Διεθνούς Διάσκεψης Εργασίας. Επίσημη «υποχρέωση» της Οργάνωσης ήταν να προωθήσει προγράμματα, τα οποία θα επιτύχουν «επαρκή προστασία της ζωής και της υγείας των εργαζομένων, σε όλα τα επαγγέλματα».

1966
Το Διεθνές Σύμφωνο για τα Οικονομικά, Κοινωνικά και Πολιτιστικά Δικαιώματα («International Covenant on Economic, Social and Cultural Rights») εγκρίθηκε από τη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών. Το σύμφωνο εγγυάται τα ανθρώπινα δικαιώματα στον οικονομικό, κοινωνικό και πολιτιστικό τομέα της ζωής, ενώ σύμφωνα με το άρθρο 7(β), αναγνωρίζει το δικαίωμα σε «ασφαλείς και υγιείς συνθήκες Εργασίας».

1981
Υιοθετήθηκαν η Σύμβαση για την Ασφάλεια και την Υγεία στην Εργασία (Νο 155) και η συνοδευτική της Σύσταση (Νο 164), οι οποίες έθεσαν τις πρωταρχικές αρχές για τη βελτίωση της ασφάλειας και της υγείας στην εργασία, τόσο σε εθνικό επίπεδο όσο και σε επίπεδο χώρου εργασίας.

1998
Η Διακήρυξη της ILO για τις θεμελιώδεις αρχές και δικαιώματα στην εργασία εγκρίθηκε από τη Διεθνή Διάσκεψη Εργασίας κατά την 86η σύνοδό της. Αποτέλεσε μία πολιτική δήλωση ορόσημο, που επιβεβαίωσε τις υποχρεώσεις και τις δεσμεύσεις της ILO για τον σεβασμό, την προώθηση και την υλοποίηση, με καλή πίστη και σύμφωνα με το Σύνταγμα, των αρχών που αφορούν στα θεμελιώδη δικαιώματα των εργαζομένων.

2003
Η Παγκόσμια Στρατηγική για την Ασφάλεια και την Υγεία στην Εργασία εγκρίθηκε από τη Διεθνή Διάσκεψη Εργασίας κατά την 91η σύνοδό της. Επαναβεβαίωσε το ρόλο της ILO στην προώθηση μίας προληπτικής προσέγγισης για τη μείωση των ατυχημάτων και των ασθενειών που σχετίζονται με την εργασία, μέσω της ευρύτερης προώθησης μίας εθνικής κουλτούρας πρόληψης της υγείας και ασφάλειας στην εργασία (ΕΑΥ), σε εθνικό και επιχειρησιακό επίπεδο.

2006
Υιοθετήθηκε η Σύμβαση (Νο 187) για το πλαίσιο προώθησης της επαγγελματικής ασφάλειας και υγείας και η συνοδευτική της σύσταση. Σύμφωνα με αυτές, απαιτείται η δημιουργία μίας εθνικής προληπτικής κουλτούρας για την ασφάλεια και την υγεία στην εργασία και η προώθηση και προαγωγή, σε όλα τα σχετικά επίπεδα, του δικαιώματος των εργαζομένων σε ένα ασφαλές και υγιές περιβάλλον εργασίας.

2008
Η Διακήρυξη της ILO για την κοινωνική δικαιοσύνη για μία δίκαιη παγκοσμιοποίηση (ΙLO Declaration on Social Justice for a Fair Globalization) εγκρίθηκε από τη Διεθνή Συνδιάσκεψη Εργασίας, κατά την 97η σύνοδό της. Αποτέλεσε μία ισχυρή επιβεβαίωση των αξιών της ILO και της προώθησης της αξιοπρεπούς εργασίας. Επιπλέον, επιβεβαίωσε την ιδιαίτερη σημασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων στην εργασία.

2009
Το Παγκόσμιο Σύμφωνο για την Απασχόληση εγκρίθηκε από τη Διεθνή Διάσκεψη Εργασίας κατά την 98η σύνοδό της. Στόχος του ήταν να αντιμετωπίσει τον κοινωνικό αντίκτυπο της παγκόσμιας κρίσης στην απασχόληση και να υπενθυμίσει ότι ο σεβασμός των θεμελιωδών αρχών και δικαιωμάτων στην εργασία είναι κρίσιμος τόσο για την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, όσο και για την ανάκαμψη και την ανάπτυξη.

2010
Το σχέδιο δράσης (2010-2016) για την επίτευξη ευρείας επικύρωσης και αποτελεσματικής εφαρμογής των πράξεων για την επαγγελματική ασφάλεια και υγεία εγκρίθηκε από το Διοικητικό Συμβούλιο κατά την 307η σύνοδό του. Σκοπός του ήταν να χρησιμεύσει ως βάση για συντονισμένη και ευρεία δράση, με στόχο τη σημαντική μείωση του ανθρώπινου πόνου και των οικονομικών απωλειών που προκαλούνται από εργατικά ατυχήματα και ασθένειες παγκοσμίως, προωθώντας την επικύρωση και εφαρμογή της Σύμβασης αριθ. 155 (του 1981) και της Σύμβασης αριθ. 187 (του 2006).

2019
Η εκατονταετής Διακήρυξη της ILO (ILO Centenary Declarationfor the Future of Work) για το μέλλον της εργασίας και το ψήφισμα που τη συνοδεύει εγκρίθηκαν από τη Διεθνή Διάσκεψη Εργασίας κατά την 108η σύνοδό της. Η Διακήρυξη αναφέρει ότι «οι ασφαλείς και υγιείς συνθήκες εργασίας είναι θεμελιώδεις για την αξιοπρεπή εργασία» και το Ψήφισμα ζήτησε από το Διοικητικό Συμβούλιο «να εξετάσει, το συντομότερο δυνατό, προτάσεις για τη συμπερίληψη των ασφαλών και υγιεινών συνθηκών εργασίας στο πλαίσιο των θεμελιωδών αρχών και δικαιωμάτων στην εργασία».

2022
Το ψήφισμα σχετικά με τη συμπερίληψη ενός ασφαλούς και υγιούς εργασιακού περιβάλλοντος στο πλαίσιο των θεμελιωδών αρχών και δικαιωμάτων στην εργασία της ILO εγκρίθηκε από τη Διεθνή Συνδιάσκεψη Εργασίας κατά την 110η σύνοδό της. Στο ψήφισμα, το δικαίωμα σε ένα ασφαλές και υγιές εργασιακό περιβάλλον αναγνωρίζεται ως θεμελιώδης αρχή και δικαίωμα στην εργασία. Οι συμβάσεις αριθ. 155 και 187 ανακηρύσσονται θεμελιώδεις συμβάσεις και γίνονται συνακόλουθες τροποποιήσεις στη Διακήρυξη της ILO του 2008 για την κοινωνική δικαιοσύνη για μία δίκαιη παγκοσμιοποίηση και στο Παγκόσμιο Σύμφωνο για την Απασχόληση του 2009.

Πηγή: ILO