Το «Future of Jobs Report 2020» του World Economic Forum χαρτογραφεί τις θέσεις εργασίας και τις δεξιότητες του μέλλοντος, όπως αυτές διαμορφώνονται από τις επιπτώσεις της πανδημίας του covid-19 και την ευρεία υιοθέτηση της τεχνολογίας.

Η πανδημία του Covid-19, με τα lockdowns και την παγκόσμια οικονομική ύφεση που τη συνοδεύει, δημιουργεί ένα εξαιρετικά αβέβαιο τοπίο για την αγορά εργασίας, επιταχύνοντας την «επόμενη μέρα» του εργασιακού περιβάλλοντος. Το «Future of Jobs Report 2020», που δημοσιεύθηκε τον Οκτώβριο του 2020 από το World Economic Forum, μελετά 15 κλάδους της αγοράς σε 26 χώρες (η Ελλάδα δεν περιλαμβάνεται) και ρίχνει φως τόσο στις επιπτώσεις της πανδημίας μέχρι σήμερα, όσο και στις αναμενόμενες τάσεις υιοθέτησης της τεχνολογίας, οι οποίες επηρεάζουν τις θέσεις εργασίας και τις δεξιότητες που θα χρειαστούμε στο μέλλον.

Σύμφωνα με τα βασικά ευρήματα της έρευνας:

Ο ρυθμός υιοθέτησης της τεχνολογίας θα παραμείνει αμείωτος, ενώ σε ορισμένους τομείς της οικονομίας θα επιταχυνθεί. Το cloud computing, το ηλεκτρονικό εμπόριο και τα big data παραμένουν ψηλά στις προτεραιότητες των επιχειρηματικών ηγετών, ενώ διαπιστώνεται και σημαντική αύξηση του ενδιαφέροντος για κρυπτογράφηση, μη ανθρωποειδή ρομπότ και τεχνητή νοημοσύνη.

  • Οι πιέσεις στην οικονομία από την πανδημία, σε συνδυασμό με την αυξανόμενη εφαρμογή της αυτοματοποίησης, δημιουργούν αρκετές αλλαγές στις θέσεις εργασίες και στις δεξιότητες που θα χρειαστούν οι επιχειρήσεις έως το 2025. Το 43% των επιχειρήσεων που ερωτήθηκαν προβλέπει ότι θα μειώσουν το ανθρώπινο δυναμικό του. Το 41% σχεδιάζει να επεκτείνει τη χρήση έκτακτου ανθρώπινου δυναμικού για εξειδικευμένες εργασίες (contractors), ενώ το 34% σχεδιάζει να αυξήσει τους εργαζομένους του, προκειμένου να υποστηρίξει την τεχνολογική αναβάθμιση της επιχείρησης. Το 2025, ο χρόνος που θα αφιερώνεται στις τρέχουσες εργασίες από τους ανθρώπους και τις μηχανές θα είναι ίσος.
    Μέχρι το 2025, η αλλαγή στον καταμερισμό της εργασίας μεταξύ ανθρώπων και μηχανών εκτιμάται ότι θα εξαλείψει 85 εκατομμύρια θέσεις εργασίας και θα δημιουργήσει 97 εκατομμύρια νέες. Οι εταιρείες ευελπιστούν να αξιοποιήσουν σε νέους ρόλους σχεδόν το 50% των εργαζομένων που θα χάσουν τη θέση τους λόγω της αυτοματοποίησης και της βελτιστοποίησης των διαδικασιών.
  • Η έλλειψη δεξιοτήτων εξακολουθεί να αποτελεί καίριο πρόβλημα για τις επιχειρήσεις, το οποίο επιδεινώνεται καθώς οι απαιτούμενες δεξιότητες μεταβάλλονται μέσα στην επόμενη πενταετία. Οι δεξιότητες που θα έχουν το προβάδισμα για τους εργοδότες ως το 2025 είναι η κριτική σκέψη, η αναλυτική ικανότητα και η επίλυση προβλημάτων, καθώς και οι ικανότητες αυτοδιαχείρισης, όπως η ενεργή μάθηση, η ανθεκτικότητα, η προσαρμοστικότητα και η αποτελεσματική διαχείριση άγχους. Κατά μέσο όρο, οι επιχειρήσεις εκτιμούν ότι σχεδόν το 40% των εργαζομένων τους θα χρειαστεί μετεκπαίδευση στο αντικείμενό του μέσα στο επόμενο εξάμηνο, ενώ το 94% πιστεύει ότι θα απαιτηθεί να αποκτηθούν καινούριες εργασιακές δεξιότητες (ραγδαία αύξηση από 65% το 2018).
  • Το μέλλον της εργασίας έχει ήδη φτάσει για τη μεγάλη πλειοψηφία του ανθρώπινου δυναμικού που εργάζεται διαδικτυακά. Το 84% των εργοδοτών ψηφιοποιούν ταχύτατα τις εργασιακές διαδικασίες και επεκτείνουν την εξ’ αποστάσεως εργασία για το μεγαλύτερο ποσοστό του ανθρώπινου δυναμικού τους. Με στόχο να αντιμετωπίσουν τις ανησυχίες που σχετίζονται με την παραγωγικότητα και την ευεξία των απομακρυσμένων εργαζομένων, περίπου 1 στις 3 επιχειρήσεις σκοπεύει να πάρει μέτρα για να αναπτύξει κλίμα «κοινότητας», σύνδεσης και ομαδικότητας μεταξύ τους με τη βοήθεια ψηφιακών εργαλείων.
  • Δυστυχώς, η έρευνα του World Economic Forum προβλέπει ότι η επέλαση της πανδημίας και της τεχνολογίας είναι πολύ πιθανό να επιδεινώσουν τις ανισότητες. Οι γυναίκες, οι χαμηλόμισθοι και οι νεότεροι εργαζόμενοι επλήγησαν περισσότερο στην πρώτη φάση της οικονομικής κρίσης. Συγκρίνοντας τον αντίκτυπο της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης του 2008 σε άτομα με χαμηλότερα επίπεδα εκπαίδευσης με τον αντίκτυπο της κρίσης του Covid-19, ο αντίκτυπος σήμερα είναι πολύ πιο σημαντικός και είναι πιθανότερο να εμβαθύνει τις υπάρχουσες ανισότητες.
  • Η online εκπαίδευση γνωρίζει προφανώς μεγάλη άνθηση και θα συνεχίσει να αυξάνεται, ωστόσο φαίνεται να διαφοροποιείται μεταξύ εργαζομένων και ανέργων. Όσοι έχουν ήδη απασχόληση δίνουν έμφαση σε μαθήματα προσωπικής ανάπτυξης (αύξηση 88%), ενώ εκείνοι που αναζητούν εργασία προτιμούν την εκπαίδευση σε ψηφιακές δεξιότητες, όπως είναι η ανάλυση δεδομένων και η πληροφορική.
  • Παρόλη την οικονομική ύφεση, οι περισσότερες επιχειρήσεις που συμμετείχαν στην έρευνα αναγνωρίζουν την αξία της επένδυσης στο ανθρώπινο κεφάλαιο. Το 66% των εργοδοτών αναμένει απόδοση της επένδυσής του στην εκπαίδευση των ανθρώπων του μέσα σε ένα έτος. Κατά μέσο όρο, στόχος τους είναι να παράσχουν ευκαιρίες εκπαίδευσης και αναβάθμισης δεξιοτήτων στο 70% των εργαζομένων τους μέσα στην επόμενη πενταετία.
  • Ο δημόσιος τομέας χρειάζεται να ενισχύσει τη στήριξη που προσφέρει για την εκπαίδευση και την αναβάθμιση των δεξιοτήτων των εργαζομένων, καθώς και των ανθρώπων που έχασαν τη δουλειά τους λόγω των τεχνολογικών εξελίξεων. Επί του παρόντος, μόνο το 21% των επιχειρήσεων μπορεί να κάνει χρήση δημοσίων πόρων για να υποστηρίξει τη «μετεκπαίδευση» των ανθρώπων του. Επίσης, ο δημόσιος τομέας θα πρέπει να δημιουργήσει κίνητρα για επενδύσεις στις αγορές και στις θέσεις εργασίας του μέλλοντος, να παράσχει ισχυρότερο δίχτυ ασφαλείας για όσους χάνουν τη δουλειά τους και βρίσκονται σε μεταβατικό στάδιο, καθώς και να αντιμετωπίσει αποφασιστικά το χρόνιο, αλλά επιτακτικό πλέον, πρόβλημα του εκσυγχρονισμού του εκπαιδευτικού συστήματος.