Με αφορμή το «Future of Work Conference» που θα πραγματοποιηθεί για 2η συνεχή χρονιά, στις 23 Μαρτίου 2023, η Lauren Howe, Assistant Professor in Management στο Παν/μιο της Ζυρίχης, μας μιλά για τις κοινωνικές και τις συναισθηματικές δεξιότητες, που θα καθορίσουν το μέλλον της εργασίας.
Η Dr. Lauren C. Howe είναι επίκουρη καθηγήτρια Διοίκησης στο Παν/μιο της Ζυρίχης και επικεφαλής έρευνας στο Center for Leadership in the Future of Work (CLFW). Τα ερευνητικά ευρήματά της έχουν δημοσιευθεί σε έγκριτα επιστημονικά έντυπα, όπως τα Proceedings of the National Academy of Sciences, Academy of Management Best Paper Proceedings, Journal of Personality and Social Psychology, Annual Review of Psychology. Επιπλέον, άρθρα της έχουν δημοσιευτεί σε εφημερίδες, όπως οι New York Times, The Atlantic και Harvard Business Review. Έχει λάβει το διδακτορικό της στην Κοινωνική Ψυχολογία, από το Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ.
HR Professional: Τι ρόλο παίζει ο ανθρώπινος παράγοντας στον σχεδιασμό ενός μεταβαλλόμενου κόσμου της εργασίας, δεδομένου ότι οι τεχνολογικές εξελίξεις επηρεάζουν το μέλλον μας;
Lauren Howe: Οι άνθρωποι δεν είναι απλά παθητικοί αποδέκτες αυτού που αποκαλούμε «το μέλλον της εργασίας». Αντίθετα, έχουν ενεργό ρόλο στη διαμόρφωσή του. Εμείς αποφασίζουμε εάν και με ποιον τρόπο η κάθε τεχνολογική ανακάλυψη θα ενταχθεί στο εργασιακό πλαίσιο, τι είδους επαγγελματικοί ρόλοι θα πρέπει να δημιουργηθούν καθώς ο κόσμος της εργασίας αλλάζει, και πώς ακριβώς θέλουμε να μοιάζει το εργασιακό περιβάλλον του μέλλοντος. Με λίγα λόγια, οι ανθρώπινες αξίες παίζουν καθοριστικό ρόλο στο πώς ακριβώς θα διαμορφωθεί το μέλλον της εργασίας, όπως και η ανθρώπινη φαντασία. Θεωρώ πως είναι απαραίτητο να αναγνωρίσουμε αυτόν τον σημαντικό ρόλο του ανθρώπινου παράγοντα ως προς τη διαμόρφωση του μεταβαλλόμενου κόσμου της εργασίας, ώστε να είμαστε σε θέση να αγωνιστούμε για το μέλλον της εργασίας που θέλουμε, το οποίο θα ευθυγραμμίζεται με τις ανθρώπινες αξίες και τα ιδανικά μας, αντί για ένα μέλλον που μπορεί να δημιουργηθεί ερήμην μας.
HR P.: Εστιάζετε στη μελέτη της «ανθρώπινης πλευράς» του μέλλοντος της εργασίας. Τι σημαίνει αυτό;
L.H.: Για εμένα, αυτό σημαίνει δύο πράγματα. Το πρώτο είναι ο ρόλος που διαδραματίζουν οι ανθρώπινες πεποιθήσεις στη διαμόρφωση του κόσμου της εργασίας. Για παράδειγμα, με ενδιαφέρει πώς οι άνθρωποι φαντάζονται τον κόσμο της εργασίας στο μέλλον και πώς αυτές οι πεποιθήσεις διαμορφώνουν τον τρόπο που προσεγγίζουμε τη διαδικασία της προετοιμασίας για αυτό το μέλλον. Στην έρευνά μου διαπίστωσα πως, όταν οι άνθρωποι φαντάζονται το μέλλον της εργασίας, συχνά εστιάζουν υπερβολικά στην ανάγκη για τεχνικές δεξιότητες, αλλά παραβλέπουν την ανάγκη για κοινωνικοσυναισθηματικές δεξιότητες, η οποία, επίσης, είναι μεγάλη -τουλάχιστον, σύμφωνα με τις τρέχουσες προβλέψεις των ειδικών. Αυτή η «υπερπροσήλωση» στις τεχνικές δεξιότητες οδηγεί τους ανθρώπους να εκπαιδεύουν και να εκπαιδεύονται σε αυτές, αλλά να παραμελούν να επενδύουν στην εκπαίδευση των κοινωνικοσυναισθηματικών δεξιοτήτων.
Επιπρόσθετα, με ενδιαφέρουν οι νοοτροπίες των ανθρώπων και ο ρόλος που αυτές διαδραματίζουν στον μεταβαλλόμενο κόσμο της εργασίας, όπως η πεποίθηση σχετικά με το αν οι κοινωνικοσυναισθηματικές δεξιότητες -όπως η ενσυναίσθηση- μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενο εκπαίδευσης και να αναπτυχθούν, ή είναι παγιωμένες και δύσκολα μαθαίνονται.
Το δεύτερο αφορά στον ρόλο που μπορεί να διαδραματίσει η ανάδειξη της ανθρώπινης πλευράς ενός ηγέτη στην αποτελεσματική ηγεσία. Σε αυτή την κατεύθυνση, εξετάζω εάν έχει αρνητικό ή θετικό αντίκτυπο όταν οι ηγέτες παραδέχονται τα προσωπικά τους ελαττώματα. Καθώς η ηγεσία αλλάζει, γίνεται πιο προσωπική και οι ηγέτες ενθαρρύνονται όλο και περισσότερο να φέρνουν στην εργασία τους «ολόκληρο τον εαυτό τους», με ενδιαφέρει να εξετάσω με ποιον τρόπο μπορεί να τους επηρεάσει η παραδοχή των ανθρώπινων αδυναμιών τους.
HR P.: Τι είδους δεξιότητες θα είναι πολύτιμες στο μέλλον;
L.H.: Η ταχύτατη τεχνολογική εξέλιξη σημαίνει ότι οι μηχανές μεταβάλλουν όχι μόνο τις απαιτήσεις αλλά και τις ίδιες τις θέσεις εργασίας και, καθώς αυτό συμβαίνει, οι άνθρωποι θα πρέπει να αποκτήσουν νέες δεξιότητες για να παραμείνουν απασχολήσιμοι. Μάλιστα, το World Economic Forum έχει ήδη προειδοποιήσει πως μέχρι το 2030, 1 τρις εργαζόμενοι θα πρέπει να επανεκπαιδευτούν, ώστε να ανταπεξέλθουν στα νέα τεχνολογικά δεδομένα. Φυσικά, είναι δύσκολο να γνωρίζουμε με βεβαιότητα ποιες δεξιότητες θα είναι περισσότερο αναγκαίες, καθώς το μέλλον είναι απρόβλεπτο. Όμως, αυτή τη στιγμή, πολλοί ειδικοί αλλά και οργανισμοί που μελετούν το μέλλον της εργασίας, συγκλίνουν στην πρόβλεψη ότι, στο μέλλον, δύο βασικές κατηγορίες δεξιοτήτων θα έχουν τη μεγαλύτερη αξία. Η πρώτη κατηγορία αφορά στις τεχνικές δεξιότητες, που σχετίζονται με την ενασχόληση με τα μηχανήματα, όπως ο προγραμματισμός, η μηχανική μάθηση και η τεχνητή νοημοσύνη. Η δεύτερη κατηγορία είναι οι θεμελιωδώς ανθρώπινες δεξιότητες – εκείνες που αφορούν στην εργασία με ανθρώπους, όπως η ενσυναίσθηση, η συναισθηματική νοημοσύνη και η ομαδική εργασία, καθώς και η δημιουργική και κριτική σκέψη.
Τελικά, θεωρώ ότι εναπόκειται -εν μέρει τουλάχιστον- στους ανθρώπους να αποφασίσουν ποιες δεξιότητες θα είναι πιο πολύτιμες στο μέλλον. Εμείς οι ίδιοι μπορούμε να αποφασίσουμε να επενδύσουμε στη δημιουργία συγκεκριμένων τύπων απασχόλησης, οι οποίοι αξιοποιούν συγκεκριμένες δεξιότητες και τους δίνουν μία σημαντική θέση στο μέλλον της εργασίας.
HR P.: Θα μπορούσατε να γίνετε πιο συγκεκριμένη σχετικά με τις κοινωνικές και συναισθηματικές δεξιότητες;
L.H.: Καθώς μελετούσα διάφορες προβλέψεις σχετικές με το πώς η τεχνολογία θα αλλάξει τις δεξιότητες που είναι επιθυμητές για την εργασία στο μέλλον, με εντυπωσίασε το γεγονός ότι στις πρώτες θέσεις της λίστας βρίσκονταν οι κοινωνικοσυναισθηματικές δεξιότητες. Για παράδειγμα, μία ομάδα επιστημόνων από την Οξφόρδη, υπολόγισε πόσο πιθανό είναι να αυτοματοποιηθούν οι θέσεις εργασίας, εξετάζοντας ποια χαρακτηριστικά θα μπορούσαν να «αποτρέψουν» τις μηχανές, αναδεικνύοντας την ανθρώπινη υπεροχή. Όπως διαπίστωσαν, ένα από αυτά σχετίζεται με την κοινωνική νοημοσύνη, η οποία περιλαμβάνει κοινωνικοσυναισθηματικές δεξιότητες, όπως η κοινωνική αντίληψη, η διαπραγμάτευση και η πειθώ, καθώς και η παροχή βοήθειας και φροντίδας για τους άλλους, στις οποίες οι μηχανές -τουλάχιστον προς το παρόν- υστερούν. Το παραπάνω δείχνει πως, καθώς η αυτοματοποίηση αλλάζει τις θέσεις εργασίας, η ανθρώπινη πλευρά θα παραμείνει απολύτως απαραίτητη. Καθώς η τεχνολογία αλλάζει τις θέσεις εργασίας, συχνά το κάνει με τρόπο που καθιστά ακόμα πιο απαραίτητες τις κοινωνικοσυναισθηματικές δεξιότητες. Για παράδειγμα, ένας χρηματοοικονομικός σύμβουλος, μπορεί να επικεντρωθεί λιγότερο στο να βρει το ιδανικό χρηματοοικονομικό χαρτοφυλάκιο για τους πελάτες του -γιατί οι υπολογιστές μπορούν να το κάνουν πολύ καλά- και περισσότερο στο να πείσει τους πελάτες του να ακολουθήσουν τις συμβουλές του -κάτι που απαιτεί κοινωνικοσυναισθηματικές δεξιότητες.
Εκτός από την παραπάνω έρευνα, και άλλοι επιστήμονες έχουν προβλέψει ότι ο συνδυασμός τεχνικών με κοινωνικοσυναισθηματικών δεξιοτήτων θα είναι το κλειδί για τις μελλοντικές θέσεις εργασίας. Για παράδειγμα, ο Tom Friedman, δημοσιογράφος που έχει ασχοληθεί με το μέλλον της εργασίας, έγραψε: «Πιστεύω πως οι οργανισμοί που τα πηγαίνουν καλύτερα, έχουν δημιουργήσει αυτό που αποκαλώ εργασίες STEMpathy, δηλαδή θέσεις εργασίας που απαιτούν τον συνδυασμό επιστήμης, τεχνολογίας, μηχανικής και μαθηματικών με ανθρώπινη ενσυναίσθηση, δηλαδή την ικανότητα σύνδεσης με έναν άλλο άνθρωπο. Όταν συνυπάρχουν αυτά τα “συστατικά” σε έναν ηγέτη ή ένα εργαζόμενο, έχουμε ένα εξαιρετικό υπόδειγμα του πώς πρέπει να διαμορφωθεί το μέλλον της εργασίας».
Καθώς, λοιπόν, οι θέσεις εργασίας αλλάζουν, φαίνεται να υπάρχει ζήτηση για τις θεμελιώδεις ανθρώπινες δεξιότητες. Περαιτέρω, οι κοινωνικοσυναισθηματικές δεξιότητες γίνονται ακόμη πιο σημαντικές για τους ηγέτες, καθώς θεωρούνται υπεύθυνοι για την αντιμετώπιση και τη βελτίωση της ευημερίας των εργαζομένων. Καθώς αυτά καθίστανται βασικά ζητήματα στο μέλλον της εργασίας, οι κοινωνικοσυναισθηματικές δεξιότητες, που επιτρέπουν στους ηγέτες να κατανοούν και να συνδέονται με τους εργαζομένους, θα είναι κρίσιμες.
HR P.: Ποια είναι τα κορυφαία ζητήματα που απασχολούν τους CHROs, τους managers και τους ηγέτες, σήμερα;
L.H.: Τα τελευταία χρόνια έκαναν τον τομέα του HR ακόμα πιο σημαντικό για τους οργανισμούς. Σε έναν κόσμο γεμάτο αβεβαιότητα, η ευημερία και η ψυχική υγεία έρχονται όλο και περισσότερο στο προσκήνιο. Επίσης, καθίσταται κρίσιμη η προώθηση της δια βίου μάθησης, ώστε να είναι σε θέση οι άνθρωποι να προσαρμοστούν ευκολότερα στις συνεχείς αλλαγές. Υπό το βάρος των παγκόσμιων προκλήσεων και των πολιτικών και κοινωνικών αναταραχών, θέματα όπως το diversity, το inclusion και η βιωσιμότητα μετατρέπονται πλέον σε επιτακτική ανάγκη. Οι ηγέτες και τα στελέχη HR αναλαμβάνουν όλο και περισσότερο να αντιμετωπίσουν αυτές τις -πολύ ανθρώπινες- προκλήσεις. Αλλά με κάθε κρίση έρχεται και μία ευκαιρία. Έτσι, πιστεύω ότι οι ηγέτες και το HR έχουν την ευκαιρία να αναδιαμορφώσουν τον κόσμο της εργασίας, ώστε να είναι καλύτερος για αυτούς που έχουν μεγαλύτερη σημασία: τους ανθρώπους.
